Tefsir Kitaplarında Takdim-Te’hir İle İlişkilendirilen Âyetlerin Tespiti

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 914 - 936, 14.07.2022

Murat Sarıgül

Öz

Etkileyici üslûplar içinde sözün sunulması, muhatapların dikkatini çekmekte, manasına odaklanmayı kolaylaştırmakta ve onları tesir altında bırakmaktadır. Kur’an’daki bu üslûplardan biri de “takdîm-te’hîr”dir. Esasında bu edebî üslûp, devrik cümle kullanımına dayanmaktadır. Âyetlerin manası tahlil edilirken doğru anlama dikkat çekmek için tefsirlerde “bu âyette takdîm-te’hîr mevcuttur” denilerek cümlenin kurallı dizilimi gösterilmektedir. Ne var ki, müfessirler bu hususta ittifak halinde değillerdir. Bazı âyetler için bir tefsir buna işaret ederken diğeri konuya yer vermemektedir. Ya da bazı müfessirler âyetin Kur’ân’daki şekliyle anlaşılması gerektiğini düşünmekte, cümlenin farklı bir dizilim ile manalandırılmasını doğru bulmamaktadır. Buda takdîm-te’hîr ile ilişkilendirilen âyetlerin sayısını etkilemektedir. Benzeri nedenlerle hangi âyetlerde takdîm-te’hîrin olduğunu sadece bir tefsire bakarak anlamak mümkün görünmemektedir. Bu çalışmada hacimli tefsirler başta olmak üzere sahabeden-günümüze kadar yazılan tefsirler dikkate alınarak, hangi âyetlerin takdîm-te’hîre konu olduğu sayısal olarak tespit edilmiştir. İlgili âyetlerin surelere göre dağılımı gösterilmiş ve tarihi süreç içinde tefsir kitaplarının bu üslûba yer veriş miktarları grafik eşliğinde sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Tefsir kitapları, Belağî üsluplar, Takdim, Te’hir

Determination Of The Verses Associated With Taqdim-Te’hîr in Tafsir Books

Öz

The literary styles of the verses of the Qur’an are explained in the tafsir books. Presenting the word in impressive styles attracts the attention of the interlocutors, makes it easier to focus on the meaning and leaves them under influence. One of these Qur’anic styles is "taqdim-te’hîr". This literary style is mainly based on the use of inverted sentences. In order to draw attention to attention to correct understanding while analyzing the meaning of the verses, it is stated in the commentaries that "there is taqdim-te’hîr in this verse" and the regular sequence of the sentence is shown. However, commentators are not in agreement on this issue. For some verses, one commentary points to this, while the other does not. Or, some commentators think that the verse should be understood as it is in the Qur’an, and they do not find it correct to interpret the sentence in a different order. For such reasons, it does not seem possible to understand in which verses there is a taqdim-te’hîr only by looking at one tafsir. In this study, taking into account the tafsirs written from the Companions to the present, especially the voluminous tafsirs, it has been determined numerically which verses are the subject of the taqdim-te’hîr. The distribution of the relevant verses according to the suras has been shown and the amount of use of this style in the tafsir books in the historical process is presented with graphics.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, tafsir books, rhetorical styles, takdim, te’hir.

Kaynakça

• Âlûsî, Şehabuddin Mahmud b. Abdillah. Rûhu’l-meânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabi, ts.
• Begavî, Ebû Muhammed Hasan b. Mesûd. Tefsîru’l-Begavî meâlimu’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe li’n-Neşr, 1989.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. es-Sünenü’l-Kübrâ. 10 Cilt. Haydarâbâd, 1344.
• Cürcânî, Abdülkâhir İbn-i Abdirrahmân b. Muhammed. Delâil’ü-l İ’caz. thk. Kahire: Matba'atü'l-Medenî, 1992.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf b. Ali el-Endelûsî. el-Bahru’l-Muhît. 10 Cilt. thk. Sıddıkî Muhammed Cemîl, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420/1999.
• Güman, Osman. Sözdizimi ve Anlambilim, Delâilü’l- İ‘caz Tercümesi. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008.
• Hamdân, Ibtisâm Ahmed. el-Hazfu ve’t-Takdîm ve’t-Te’hîr fî Dîvâni’n-Nâbiğâti’z-Zübyânî. Dımaşk: Dâru Tilâs, 1992.
• İbn Abbâs, Tenviru’l-mikbâs. drl. İbrahim el-Fîrûzâbâdî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec. Zâdu’l-mesîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. thk. Abdurrezak Mehdi. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li aḥkâmi’l-Ḳur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrâhîm Etfîş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü ehli’s-sünne.10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1426/2005.
• Mâverdî, Ali b. Muhammed. en-Nüketü ve’l-‘uyûn. nşr. Abdu’l-Maksud b. Abdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiye, 1412/1992.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî. Sahîhu Müslim. nşr. M. Fuâd Abdulbâkî, Kahire: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-‘Arabiyye, 1412/1991.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer. Mefâtihü'l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabi, 1420; Tefsir-i kebir: Mefâtihu’l-gayb, çev. Sadık Kılıç vd., 24 Cilt, İstanbul: Akçağ Yayınları 1424/2004.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr es-Suyûtî. ed-Dürru'l-Mensûr fî Tefsîri'l-Me'sûr. thk. Abdullâh b. Abdulmuhsin et-Türkî. Kâhire: Merkezu’l-Buhûs ve’d- Dirasât, 2003.
• Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali. Fethü’l-kadîr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1414.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr Ebû Cafer. Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24. Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Tekin, Ahmet. “Kur’ân’da Takdîm-Tehir’in Gerekçeleri”. Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Hakemli Dergisi, 1/1 (Haziran 2017), 30-44.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1998.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Basîṭ fî tefsîri’l-Ḳurʾân. 25 Cilt, nşr. Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûdi’l-İslâmiyye, 1430.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrahîm b. es-Seriyyi. Meâni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu. thk. Abdulcelil Abduhu Şelebî, 4 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Muhammed b. Amr. el-Keşşâf. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-kitabi’l-Arabî, 1407.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü dâru’t-türâs, 1957.