İslam Tarihinin İlk Döneminde Sosyal Barışı Kurma Çabasına Örnek Bazı Uygulamalar Üzerine Yeni Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 654 - 675, 20.07.2023

Adil Şen

https://doi.org/10.5281/zenodo.8104915

Öz

İnsanoğlu yeryüzüne ayak bastığı günden bu zamana, toplum içinde yaşamıştır. Varlığını ancak bu yolla devam ettirmiştir. İnsan, ilk önce ailesi ve yakın çevresi ile sosyal ilişki kurar. Sonra bu ilişkiler ağı çeşitlenir ve toplumun her alanına yayılmış olur. Zaten insanın özünde ünsiyet özelliği vardır. Ancak diğer insanlarla yakınlaşarak öğrenir, kişisel gelişimini devam ettirir ve değerlere uyum sağlar. İnsan için tabii olan, sosyal hayattır. İnsanın kişisel gelişimi, içinde yaşadığı topluma uyumu ve olumlu katkısı ile doğru orantılıdır. Toplumun da karşılıklı hak ve vazifeleri gözeten bir yapıda olması gerekir. Tarih boyunca olumlu ve faydalı davranışları geliştiren toplumlar olduğu gibi, bunun aksi zulüm ve bozulmanın hâkim olduğu topluluklar da olmuştur. Allah, çoğunlukla bozulmaya başlamış toplumlara peygamber göndermiştir. Peygamberler Allah’tan aldıkları ilkeleri, insanlara ulaştırmışlardır. İnsanları iyi, doğru ve güzele çağırmışlardır. Hz. Muhammed de birçok yönden bozulan Arap toplumunu uyarmak üzere görevlendirilmiştir. Bu çağrının ilk muhatabı Mekke halkı çoğunlukla, Hz. Muhammed’e ve arkadaşlarına engel çıkarmıştır. Bu engelleme, Müslümanlara işkence ve ölüme kadar uzanmıştır. Hz. Muhammed ve arkadaşları bu zorbalıklara sabır ve af ile karşılık vermişlerdir. Karşılıklı konuşma ortamını engelleyecek davranışlardan uzak durmuşlardır. Sonunda doğup büyüdükleri Mekke’den, Medine’ye göç etmek zorunda kalmışlardır. Hz. Muhammed ve arkadaşları bu yeni vatanlarında olumlu karşılanmışlardır. İslam dini burada gelişmiş ve tüm Arabistan yarımadasına yayılmıştır. İslam dini, insanın kendisi, toplumu ve Yaratıcısı ile barışık olacağı ilkeleri tavsiye etmiştir. Barış, güven, adalet, müsamaha, kardeşlik, yardımlaşma, sevgi ve eğitim temel ilkelerdir. Bu ilkeler Hz. Muhammed döneminde hem teorik hem de pratik olarak toplumda kabul görmüştür. Ondan sonra da bu ilkeler çoğunlukla, hürmet görmüştür. İslam Tarihi bunun canlı şahididir. Ancak son dönemlerde Müslümanlara yakıştırılan şiddet söylemi, islamofobi gibi algı çarpıtmaları konuyu gündeme taşımaktadır. Bu açıdan konu yeniden ele alınmayı hak etmektedir. Çalışmamızda, İlk dönem İslam tarihine ait literatür taraması yapılmıştır. Yorumlama sonucu yeni değerlendirmelere ulaşılmağa çalışılmıştır. Çalışmamız bu alana küçük bir katkı sunabilirse, amacına ulaşmış sayılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Barış, Adalet, Güven, Müsamaha, Kardeşlik, İslamofobi

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

A New Look On Some Exemplary Applications In The Efforts to Establish Social Peace In The First Perıod of Islamic History

Öz

Mankind has lived in society since the day he set foot on Earth. It has continued to exist only in this way. A person first establishes a social relationship with his family and close environment. Then this network of relations diversifies and spreads to all areas of society. In fact, there is a feature of familiarity in the essence of human being. However, he learns by getting closer to other people, continues his personal development and adapts to values. What is natural for human beings is social life. A person's personal development is directly proportional to his harmony and positive contribution to the society he lives in. The society should also have a structure that takes care of mutual rights and duties. While there have been societies throughout history that have developed positive and beneficial behaviors, there have also been societies where oppression and corruption prevailed. God often sent prophets to societies that had begun to deteriorate. Prophets conveyed the principles they received from Allah to people. They called people to good, true and beautiful. Hz. Muhammad was appointed to warn the Arab society, which was corrupted in many ways. The first addressee of this call was mostly the people of Mecca, Hz. He put obstacles to Muhammad and his friends. This obstruction extended to torture and death to Muslims. Hz. Muhammad and his friends responded to these bullyings with patience and forgiveness. They stayed away from behaviors that would hinder the mutual conversation environment. Eventually, they had to migrate from Mecca, where they were born and raised, to Medina. Hz. Muhammad and his friends were welcomed in their new homeland. The religion of Islam developed here and spread to the entire Arabian peninsula. The religion of Islam has recommended the principles that man will be at peace with himself, his society and his Creator. Peace, trust, justice, brotherhood, tolerance, cooperation, love and education are the basic principles. These principles are It was accepted in the society both theoretically and practically during the reign of Muhammad. After the Prophet, these principles were mostly respected. Islamic History is the living witness of this. However, the discourse of violence, which has been attributed to Muslims recently, and the distortions of perception such as islamophobia bring the issue to the agenda. In this respect, the issue deserves to be reconsidered. In our study, a literature review of the first period of Islamic history was made. As a result of the interpretation, it was tried to reach new evaluations. If our work can make a small contribution to this field, it will be deemed to have achieved its purpose.

Anahtar Kelimeler

Social Peace, Justice, Trust, Tolerance, Brotherhood, Islamophobia

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Apak, Adem. İslâm Siyaset Geleneğinde Amr b. El-Âs. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2001.
• Atar, Fahrettin. “Kadı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/66. İstanbul, TDV Yayınları, 2001.
• Atar, Fahrettin. İslam Adliye Teşkilatı Ortaya Çıkışı ve İşleyişi. Ankara: DİB Yayını 1979.
• Babanzâde, Ahmed Naim, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı ve Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. 12 Cilt. Ankara: DİB Yayını, 7. Basım, 1983.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmaîl b. İbrâhîm el-Cu’fî . el-Câmiu’s-Sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Bulaç, Ali. “Asr-ı Saadet’te Bir Arada Yaşama Tecrübesi”. Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam. ed. Vecdi Akyüz. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınevi, 1994.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 8. Basım, 1991.
• Çağrıcı, Mustafa. “Adalet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/341, İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Daryal, Ali Murat. İslâmın Doğuş ve İlk Yayılışının Psiko-Sosyal Açıdan Tahlili. İstanbul: MÜİFAV Yayını, 1989.
• Demircan, Adnan. Tarihin Akışını Değiştiren Son Peygamber. İstanbul: Beyan Yayınevi, 2014.
• Duman, M. Zeki. Beyânu’l-Hak (Kur’ân-ı Kerîm’in Nüzul Sırasına Göre Tefsiri). 3 Cilt. Ankara: Fecr Yayınevi, 2. Basım, 2008.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvûd. Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. 4 Cilt. Beyrût: Mektebetu’l-Asriyye, ts.
• Ersoy, Mehmed Akif. Safahat. Ankara: Büyükşehir Belediyesi Yayını, 1999.
• Fayda, Mustafa. İslamiyetin Güney Arabistan’a Yayılışı. Ankara: AÜİF Yayını, 1982.
• Fayda, Mustafa. Allah’ın Kılıcı Halid Bin Velîd. İstanbul: Çağ Yayınları, 1990.
• Fayda, Mustafa. “Câhiliye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/17, İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Ya'kub eş-Şirazî. Ebu Tahir. el-Okyânûsü'l-Basît fi Tercemeti'l-Kâmûsi'l-Muhît. çev. Ahmed Âsım el-Ayıntabî. 3 Cilt. (943-939-973), İstanbul: Matbaa-i Amire, 1230/1814.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî. Muʿcemü mekāyîsi’l-luga. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ceyl, 1991/1411.
• İbn Habîb, Ebû Ca’fer İbn Habîb Muhammed b. Habîb b. Ümeyye el-Bağdâdî el-Hâşimî el-Ahbârî. Kitâbu’l-Muhabber. thk. Eliza LichtenStadter. Haydarabad: Y.y., 1942.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye. 4 Cilt. thk. Mustafa es-Sakkâ - İbrahim el-Ebyâri - Abdulhafiz Şelebi. Mısır: Mustafa Elbânî el-Çelebî ve evlâduhu, 1355/1936.
• İbn İshâk, Ebû Abdullah Muhammed b. İshâk b. Yesâr. Sîretu İbn İshâk. thk. Muhammed Hamidullah, Konya: Hayra Hizmet Vakfı, 1401/1981.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânu’l-Arab. haz. Yusuf Hayyat - Nedim Maraşlı. 4 Cilt. Beyrût: Dâru Lisâni’l-Arabî, 1990.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah b. Sa’d b. Menî ez-Zührî. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye,1410/1990.
• İsfahânî, Ebü'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râgıb. thk. Safvan Adnan Dâvûdi. Müfredâtu elfâzi'l-Kur'ân. Dımaşk: Darü’l-Kalem; Beyrût: ed-Darü’ş-Şamiyye, 1416/1995.
• İzutsu, Toshihiko. İslâm Düşüncesinde İman Kavramı. çev. Selahaddin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları,1984.
• Kamacı, Fatımatüz Zehra. Hz. Peygamber’in Günlük Hayatı I (Mescid-i Nebevi). İstanbul: İnkılap yayınları, 2013.
• Karaman, Hayreddin. İslâm’da İnsan Hakları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1996.
• Karaman, Hayreddin. İslâm Hukuk Tarihi. İstanbul: İz Yayıncılık, 9. Basım, 2012.
• Kurt, Abdurrahman. İslâm’ın İlk Döneminde İmanın Toplumsal Yansıması. Bursa: Emin Yayınları, 2009.
• Kutub, Seyyid. Dünya Barışı ve İslam. çev. Bekir Sadak. İstanbul: Ebru Yayınevi, 1987.
• Lean, Nathan. İslamofobi Endüstrisi. Ankara: DİB Yayını, 3. Basım, 2019.
• Mâverdî, Ebü'l-Hasan Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî, Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn, thk.Mustafa es-Sakkâ. İstanbul: Temel Neşriyat, 1985.
• Muhammed Fuâd b. Abdilbâkî. el-Mu’cemu’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: İfav Yayını, 1991.
• Muhammed Hamidullah. İslam Anayasa Hukuku. ed. Vecdi Akyüz. İstanbul: Beyan Yayınevi, 1995.
• Muhammed Hamidullah. İslam Peygamberi. çev. Said Mutlu-Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1966.
• Mübârekfûrî, Safiyurrahmân. er-Rahîku’l-Mahtûm. Dımeşk: Dâru’s-Salâh, 2. Basım, 2009.
• Müftüoğlu, Ömer. Bugünün Müslümanının Kur’an’la İletişimi. Ankara: Otto Yayınları, 2012.
• Sâbık, Seyyid. Fıkhu’s-Sünne. çev. Tayyar Tekin. B.y.: Pınar Yayınları, 2. Basım, 1990.
• Sakallı, Talat. İslam’da Hoşgörü ve Kolaylık. İzmir: Y.y., 1996.
• Sallâbî, Ali Muhammed. es-Sîretü’n-nebeviyye. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 2008.
• Sarıcık, Murat. Hz. Muhammed’in Çağrısı Mekke Dönemi. Isparta: Karınca Grafik, 6. Basım, 2016.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: DİB Yayınları, 5. Basım, 2007.
• Sinanoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/212. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Şerîf, Ahmed İbrâhîm. Mekke ve’l-Medînetü fi’l-câhiliyye ve ahdi’r-Rasûl. Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1965.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezid. Târîhu’r-Rusül ve’l-Mülûk. thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhîm, 11 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Maârif, 2. Basım, 1967.
• Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa b. Sevre es-Sülemî. Sünenü’t-Tirmizî (el-Câmiu’l-Kebîr). thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garb el-İslâmî, 1996.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitâbu’l-Meğâzî. ed. Alfred von Kremer. Kalküta: Babtist Misyon Yayını, 1856.
• Yolcu, Mehmet. Kur’an’ın Zihniyeti Değiştirmesi. İstanbul: Eylül Yayınları, 2003.
• Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Bahâdır b. Abdullah. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. 4 Cilt. Suûd-i Arabistan: Y.y., 3. Basım, 1980.