Afdal al-Din Kashani's Theory of the Nafs

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 533 - 555, 25.07.2024

Veysi Abdulaziz

https://doi.org/10.69576/ihya.1448946

Öz

In this study, Afdal al-Din Kashani's views on the nafs were examined. The philosopher's theory of the nafs is based on the idea that the nafs, intellect, and body are interconnected. The philosopher divided the nafs into three categories: vegetal, animal, and human. The human nafsl is seen as the source of existence, essence, and truth. The philosopher believes that anything with nourishment, reproduction, growth, perception, and knowledge possesses a nafs, while inanimate objects lack a nafs. The nafs is unique because it is abstract and not bound by limitations such as scarcity or quantity. It cannot be understood through feelings, dreams, or imagination. The essence of the nafs cannot be known through its powers alone. The philosopher highlights that humans acquire humanity through their possession of the human nafs, not through their physical appearance or organs. The philosopher also emphasizes that humans differ from other species due to their ability to access knowledge through the intellect present in the human nafs. However, the philosopher's views on the nafs and intellect differ, as he adopts both Illuminationist and Peripatetic thought. Overall, the philosopher's views on the nafs are diverse and multifaceted. In this study, in which Kashani's views on the nafs are examined, the philosopher's own works will be used as the main source, and document analysis will be used within the scope of qualitative research methods.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Nafs, Mind, Body, Afdal al-Din Kashani

Efdalüddîn Kâşânî’nin Nefs Teorisi

Öz

Bu çalışmada Efdalüddîn Kâşânî’nin nefs hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Filozofun nefs teorisi; nefs, akıl ve beden çerçevesinde şekillendiği görülmektedir. Nefsi, kendisinden önceki felsefî geleneğe bağlı kalarak bitkisel, hayvanî ve insanî nefs olarak üç bölümde inceleyen filozof, özellikle insanî nefsi varlığın kaynağı, insanın benliği, özü ve hakikati olarak tasavvur edip görüşlerini de bu çerçevede ele almıştır. Filozofa göre beslenmenin, üremenin, büyümenin, algılamanın, bilmenin olduğu her şeyde nefs vardır. Nefis olmayan her şey cansız maddedir. Nesnelerde azlık, çokluk, yön ve nicelik vardır. Nefs soyut olduğundan bu sınırlamalara bağlı değildir. Bu vasıflarından dolayı nefs hiçbir şeye benzemez. Duygularla, hayallerle, hayallerle anlaşılamaz. Bunlar nefsin ve onun güçlerinin eseridir ve nefsin mahiyeti, onun güçleriyle bilinemez. Filozofun nefs tasavvurunda insanın, cismanî varlığıyla, dış görünüşü ve organlarıyla değil, insanî nefse sahip olmasıyla insanlık özelliğini kazandığı vurgulanmaktadır. Filozofa göre insanın, diğer canlı türlere karşı en önemli özelliği de insanî nefste mevcut olan aklı kullanarak bilgiye ulaşmasıdır. Filozofun nefs görüşlerini ele alırken başlangıçta İşrâkî yöntemlerden hareket etmesi ve nefsi nur diye tanımlaması fakat akıl konusundaki görüşlerinde Meşşâî düşünceyi benimsemesi çalışmanın problematiği olarak ele alınmıştır. O’nun bu üslubunun aynı zamanda görüşlerinin renkliliğini de gösterdiği söylenebilir. Kâşânî’nin nefsle ilgili görüşlerinin incelendiği bu çalışmada, filozofun kendi eserleri ana kaynak olarak kullanılacak, nitel araştırma yöntemleri kapsamında doküman analizi uygulamasından faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Nefs, Akıl, Beden, Efdalüddîn Kâşânî

Kaynakça

• Abbarikî, Hüseyin - Arman, Seyid. “Kitap Şinasiyi Baba Efdal Kâşânî”. Neşriye-i Mirası Şihab 78 (1393), 227-240.
• Abdulaziz, Veysi. Sühreverdî’de Nefs ve İdrak. Kitabe Yayınları, 1. Basım, 2023.
• Ali Pur, Mehdi. “Nefs Şinasi Der Nizamı Felsefî Efdalüddîn Kâşânî”. Neşriye-i Encümeni Mearifi İslamî 1 (1383), 43-73.
• Aristoteles. Ruh Üzerine. çev. Ömer Aygün - Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2. Basım, 2019.
• Beyzayî, Pirtu. “Hapsiye-i Hâkim Efdalüddîn Kâşânî (Baba Efdal)”. Neşriye-i Yeğma 43 (1330), 414-417.
• Chittick, William. “Şınağtnâme-i Baba Efdaluddin Kâşânî”. çev. Murteza Karayî. Neşriye-i Kitab-i Mahi Din 36 (1379), 57-62.
• Chittick, William C. The Heart Of İslamıc Phılosophy, The Quest For Self-Knowloge İn The Teachings Of Afdal Al- Dîn Kâshhânî. New York: Oxford University Press, 2001.
• Cihan, Ahmet Kamil. Sühreverdî’nin Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. Kayseri: Laçin Yayınları, 1. Basım, 2003.
• Durusoy, Ali. İbn Sinâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. İstanbul: İfav Yayınları, 3. Basım, 2012.
• Erdoğan, Selami. “Kaynağı Ve İslam Düşüncesine Katkısı Bakımından Nur Teorisi Ve İşrakî Felsefe”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/66 (2019), 1289-1310.
• Esedyan, Meryem. “Mutalaai Tatbiki Endişehayi Siyasî Baba Efdal Kâşânî ve Şeyh Ebu’l-Hasen Amirî”. Neşriye-i Kaşan Şinasi 7-8 (1388), 240-270.
• Esedyan, Meryem - Nurayî, İlyas. “Berresi Arae Efdalüddîn Kâşânî Derbare-i ‘Nur ve Zulmet’ ve Mukayese-i An Ba Didgahî Meğanî Şeyhi İşrâk Sühreverdî ve Aynu’l-Kudat Hemedânî”. Neşriye-i Kaşan Şinasi 22 (1398), 3-32.
• Fârâbî. Fususu’l Hikme. Tahran: Encümeni Asâr Mefâhîr-i Fırhengî, 1381.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 21. Basım, 2011.
• Gutas, Dimitri. “İbn Sînâ Felsefesinde Hayal-Oluşturucu Güç (el-Mütehayyile) ve Aşkın Bilgi”. çev. M. Cüneyt Kaya. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 35/2 (2008), 159-174.
• Ğandekabadî, Hüseyin. “Hodşinasi Be Menzilei Makulehayi Hermonetikî Der Endişehayi Baba Efdal Kâşânî”. Neşriye-i Kaşan Şinasi 14 (1394), 3-21.
• Halıkî, Ali. “Siyaseti Ahlakî Der Endişeyahayi Efdaluddîn Kâşânî”. Neşriye-i Ulumi Siyasî-Danişgahi Bakre’l-Ulum 65 (1393), 117-153.
• Hökelekli, Hayati. “İdrâk”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 21/477-478. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• İbn Sînâ. Dânişnâme-î Alâî. ed. Gürbüz Deniz. çev. Murat Demirkol. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2013.
• İbn Sinâ. et-Ta’lîkât. çev. İsmail Hanoğlu. Ankara: Elis Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Kadmiyarî, Kerem Ali. “Endişehayi Hakimî, İrfanî ve Ahlakî Der Rubaiyati Efdalüddîn Muhammed Kâşânî”. Neşriye-i Kaşan Şinasi 10 (1392), 24-55.
• Karayî, Murteza. “Baba Efdal Kâşânî”. Neşriye-i Kitab-i Mahi Din 45-46 (1380), 96-107.
• Kâşânî, Efdalüddin Merakî. Musannefât-ı Efdalüddîn Muhammed Merakî-i Kâşânî. Tahran: Çaphaney-î Nubehar, 2. Basım, 1366.
• Kemalzâde, Tahire vd. “Berresiyi Tatbiki Nefs ve Medaric Heftgane-i Kemal An Ez Didgahi Efdalüddîn Kâşânî ve Şihabeddin Sühreverdî”. Neşriye-i Kaşan Şinasi 20 (1397), 27-44.
• Kindî. Felsefî Risaleler. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Kirmanî, Ali Rıza. “Hakikatı İlm ve Revabıtı Zihn ve Ayn Ba Te’kit Ber Musennefâti Efdalüddîn Kâşânî ve Risaleti Ma’rifetü’n-Nefs Muhammed Hasan İlahî”. Neşriye-i Zihn 75 (1397), 155-172.
• Kudretu’l-İlahî, İhsan - Ferhenakî, Mehdi. “Tenazuri Âlem-i Sağir ve Âlem-i Kebir Ez Nigâh-i Hâkim Efdalüddîn Kâşânî”. Neşriye-i Endişeyi Dinî 40 (1390), 29-50.
• Musevî, Seyid Hadi. “Ehemmiyeti Câvidânnâme-i Efdaluddîn Kâşânî ve Tesiri An Ber İksiru’l-Arifin Sadru’l-Müteellihin Şirazî”. Neşriye-i Peşuheşhayi Felsefî Kelamî 41 (1388), 149-166.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. “İslâm Felsefesi Geleneğinde Farsça Felsefî Çalışmaların Önemi”. çev. Mehmet Vural. Journal of Islamic Research 23/2 (2012), 73-78.
• Nefisî, Said. Rubaiyati Baba Efdal Kâşânî. Tahran: Çaphaney-î Ferdin ve Birader, 1311.
• Nikuhemmed, Ahmed. “Efdalüddîn Kâşânî”. Neşriye-i Vahid 236 (1357), 53-56.
• Onay, Hamdi. İhvân-ı Sâfâ’da Varlık Düşüncesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1. Basım, 1999.
• Platon. Phaidon. çev. Hamdi Ragıp Atademir - Kemal Yetkin. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1. Basım, 2001.
• Plotinos. Enneadlar. çev. Haluk Özden. İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları, 1. Basım, 2008.
• Sevgi, H. Ahmet. “Efdalüddîn Kâşânî”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 10/453-455. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Sühreverdî. “Bostanu’l Kulûb”. Mecmuayi Musennefatu’l Şeyh-i İşrâk (içinde). Tahran: Muessese-i Mutalâat ve Tahkikat’ı Frengi, 2. Basım, 1996.
• Sühreverdî. “Elvâhu’l-İmâdiyye”. Mecmuayi Musennefatu’l Şeyh-i İşrâk (içinde). ed. Seyyid Hüseyin Nasr. Tahran: Muessese-i Mutalâat ve Tahkikat’ı Frengi, 1372.
• Sühreverdî. Hikmetü’l-İşrâk. çev. Tahir Uluç. İstanbul: İz Yayıncılık Yayınları, 2. Basım, 2012.
• Sühreverdî. “Kitâbu’l-Meşâri ve’l-Mutârahât”. Mecmuayi Musennefatu’l Şeyh-i İşrâk (içinde). ed. Henry Corbin vd. Tahran: Muessese-i Mutalâat ve Tahkikat’ı Frengi, 2. Basım, 1996.
• Sühreverdî. “Kitabu’t-Telvihat el-Levhiyetû ve’l Arşiyye”. Mevsuatu Musannefatu’s-Sühreverdî (içinde). ed. Muhsen Akîl. Beyrut/Lübnan: Daru’r-Revafıd, 1. Basım, 2017.
• Şehrayinî, Seyid Mustafa. “Caygahi Hodşinasî Der Felsefe-i Efdalüddîn Kâşânî (Baba Efdal)”. Neşriye-i Ğıredname-i Sadrâ 67 (1391), 87-98.
• Taşdelen, Vefa. “Zihin Durumları: Hafıza ve İdrâk”. Türk Dili Dergisi 767 (2015), 115-120.
• Timuçin, Afşar. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Bulut Yayınları, 5. Basım, 2004.
• Uludağ, Süleyman. “Baba”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 4/365-366. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Uludağ, Süleyman. “Nefis”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 32/526-529. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Vural, Mehmet. İslam Felsefesi Sözlüğü. İstanbul: Elis Yayınları, 1. Basım, 2003.