HURÛF-U MUKATTA‘A I

Yıl 2019, Sayı: 5, 97 - 116, 01.04.2019

Abdullah Önder

Öz

İslam âlimleri, Kur'an'ın bazı surelerinin başında bulunan mukatta'a harflerinin ne anlama geldiği ve
neye delalet ettiğiyle ilgili çeşitli teviller yapmışlardır. Bu teviller neticesinde söz konusu harflerle ilgili birçok
farklı görüş ve düşünce ortaya çıkmıştır. Öte yandan bu harflerin müteşâbih mi yoksa muhkem mi olduğuyla
ilgili de ihtilaflar olmuş; müteşâbihattan sayanlar tevilinden kaçınmaya çalışırken muhkem olduğunu düşünenler
ise söz konusu harfleri tevil etmeye çalışarak konu ile ilgili çeşitli görüşler ileri sürmüşlerdir.
Bu çalışmamızda, çeşitli kaynaklardan yararlanıp hurûf-u mukatta'anın kavramsal manaları, Kur'an'da
geçtiği yerler, muhkem ve müteşâbih kavramlarıyla olan ilişkileri ve bu ilişki neticesinde tevilinin mümkün olup
olmadığı, tevilini mümkün gören ve görmeyenlerin delilleri gibi konuları ele alarak okuyucuya derli toplu ve
doyurucu bilgiler vermeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Mukatta'a, Muhkem, Müteşabih

THE MUQATTA‘AT LETTERS I

Öz

Muslim scholars made various comments about the muqatta‛at letters which are at the beginning of
some chapters of the Quran and they came up with a great deal of ideas regarding the meanings and implications
of muqatta‛at letters. Furthermore, there were debates about whether muqatta‛at letters are muhkam or
mutashabih. While some scholars accepted them as mutashabih and consequently abstained from coming up with
any interpretations about them, the others tried to interpret them and as a result they made many claims on the
subject matter.
In this study, examining various sources, we came up with explanations of the conceptual meaning of
hurûf al-muqaṭṭa„a, and pointed out their places in the Quran. Furthermore we touched on their relationship with
the terms muhkam and mutashabih and as a result we dealt with the issue whether it is possible to interpret them
or not and we pointed out the evidences of those who prefer to interpret these letters and to the proofs of those
who refrain from interpreting them.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Mukatta'at Letters, Muhkam, Mutashabih

Kaynakça

• Aclunî, İsmail b. Muhammed, Keşfu'l-Hafa ve Muzilu‟l-İlbas, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1988.
• Akgün Muhittin, “Mukattaa Harfleri ve Kur‟ân İ‟câzındaki Yeri”, SÜİFD, S. 14, s. 49-65, 2006.
• Akpınar, Ali, “Kur‟an‟da Hece Harfleri (Hurûf-u Mukatta„a) ve Kuşeyri‟nin Hece Harfleri Yorumu”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara, 2003.
• Albayrak, Halis, Tefsir Usulü, Şule Yayınları, İstanbul, 2009.
• Apa, Enver, “Müteşâbih Ayetler Kavramı Hakkında Tarihi ve Semantik Bir İnceleme”, AÜİFD, XLIII, sayı 2, 2002.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur‟an‟ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1988.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, Ankara, Diyanet İşleri Reisliği Yayınları, 1960.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Bazı Surelerin Başlangıç Harfleri”, D.İ.B. Dergisi, X, sayı 104-105, (Mayıs-Haziran), 1971.
• -----------Tefsir Usulu, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (23. Baskı), Ankara. 2012.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmaîl b. Hammad, es-Sıhah (Tâcu‟l-Luğati ve Sıhâhu‟l-Arabiyye), (Thk. Muhammed Muhammed Tâmir), Dâru‟l-Hadis, Kahire, 2009.
• Cundioğlu, Dücane, Kur‟an‟ı Anlamanın Anlamı, (6. Baskı), Kapı Yayınları, İstanbul, 2011.
• Demirci, Muhsin, Tefsir Usulu, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, (36. Baskı), İstanbul, 2015. ----------- Kur‟an‟ın Müteşâbihleri Üzerine, Birleşik Yayıncılık, İstanbul, 1996, Duman, M. Zeki – Altundağ, Mustafa, “Hurûf-u Mukatta„a”, DİA, XVIII, İstanbul, 1998. ------------ “Müteşâbihatın Tevili”, Bilimname IX, sayı, 3, 2005. Ebu Zeyd Nasr Hamid, İlahi Hitabın Tabiatı, (çev: Mehmet Emin MaĢalı), Kitabiyat, Ankara, 2001. Esed, Muhammed, Kur‟an Mesajı, İşaret Yayınları, İstanbul, 2002.
• Fahruddin er-Râzî, Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu‟l-Ğayb, (1. Baskı), Daru‟l-Fiker, Beyrut, 1981.
• Feyruzâbâdiy, Mecdu‟d-Din Muhammed b. Yakub, Kâmûsu‟l-Muhît, (thk: Muhammed Nâim el-Ereksûsî işrafında Mektebu Tahkiki‟t-Turasi), Müessesetu‟r-Risale, (8. Baskı), Beyrut, 2005.
• Işıcık, Yusuf, “Kur‟an‟da Temel İki Kavram: Tevil ve Müteşâbih”, SÜİFD., Bahar, sayı 13, Konya, 2002.
• ibn Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Arabî et-Tâî el-Hâtimî, Harflerin İlmi, (çev; Mahmut Kanık), Asa Kitabevi, Bursa, 2000.
• İbn Kesîr, Ebu‟l-Fidâ İsmaîl, Tefsîru‟l-Kur‟ani‟l-A'zîm, (Thk. Mustafa Seyyid Muhammed vd.), (1. Baskı), Müessesetu Kurtuba, Kahire, 2000.
• İbn Manzur, Ebu‟l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânu‟l-Arab, VIII, Daru Sâdir, Beyrût, (thsz).
• İdâretu‟l-Âmmetu li‟l-Mu‟cemâti ve ihyâi‟t-Turâs, el-Mu‟cemu‟l-Vesît, Mektebetu‟ş- Şurûki‟d-Devliyye, (4. Baskı), Kahire, 2004.
• İsfehânî, Ebu‟l-Kâsim el-Huseyn b. Muhammed er-Râğıb, e‟l-Mufredât fi Ğaribi‟l-Kur‟an, Nşr: Mektebetu Nezâr Mustafa el-Bâz, (tsz.).
• Kansızoğlu, Yakup, Şifreci Yanılgı,(Hurûfilik Tasavvuru/Harf Gizemciliği ve Kur‟an Yorumuna Olan Etkileri), Rağbet yayınları, İstanbul, 2004.
• Kuntman, Orhan, Kur‟an-ı Kerim‟in Özet Açıklaması ve Hurûf-i Mukatta„a ile Bazı Ayetlerin Bilimsel Yorumu, Kariyer Matbaası, Ankara, 1997.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi„u li Ahkâmi‟l-Kur‟an, (thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî), Beyrût, 2006.
• Malik b. Enes, el-Muvatta, (1. Baskı), Kahire, Dâru‟t-Te‟sîl, 2016.
• Öztürk, Mustafa, Kur‟an ve Aşırı Yorum, Ankara okulu Yayınları, Ankara, 2014.
• Suyûtî, Calaluddin, el-Ġtkân fî U„lûmi‟l-Kur‟an, (Thk. Şuayb el-Arnavutî), Müessesetu‟r- Risale, (1. Baskı), Beyrût, 2008.
• Taberî, Ebu Ca„fer Muhammed b. Cerir, Câmi„u„l-Beyân a„n Te‟vîli‟l-Kur‟an, (Thk. Mahmud Muhammed şakir), (2. Baskı), Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire, (tsz.).
• Tekin, Ahmet, Kur‟an İle İlgili Genel Bilgiler, Kelime ve Konu İndeksi, Kelam Yayınları, Ġstanbul, 2006.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, el-Câmi„u‟l-Kebîr (Sunene‟t-Tirmizî), (Thk. Beşar Me‟rûf)), Daru‟l-Ğarbi‟l-Ġslâmî, (1. Baskı), Beyrut, 1996.
• Yavuz, Ömer Faruk, Kur‟an‟da Sembolik Dil, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2006.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur‟an Dili, Eser Neşriyat ve Dağıtım, Ġstanbul, 1979.
• Zerkeşî, Muhammed b. Abdillah, el-Burhân fî U„lumi‟l-Kur‟an, Mektebetu Dâru‟t-Turâs, Kahire, (tsz.).
• ZemahĢeri, Ebu‟l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer, e‟l-Keşşâf an Hakâiki Ğevâmizi„t- Tenzîl ve Uyûni‟l-Ekâvîl fî Vucûhi‟t-Te‟vîl, (Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud-Ali Muhammed Muavvid), (1. Baskı), Mektebet‟l-Abîkân, Riyad, 1998.