KANIN ABDESTİ BOZDUĞU İLE İLGİLİ İCTİHADLAR BAĞLAMINDA TIBBÎ YÖNTEMLERLE KANIN İŞLEMDEN GEÇMESİNİN FIKHÎ HÜKMÜ

Yıl 2018, Sayı: 4, 7 - 20, 01.10.2018

İsmet Kalkan

Öz

Namaz ibadetinin sıhhati, taharet şartına bağlıdır. Bu husus Kitap ve Sünnet ile sabittir. Fıkıhta taharet; hakiki ve hükmî olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Hükmî taharet: Gusül ve vuzu‟ (abdest), hükmî necaset ise: cünüplük ve abdestsizlik (hades) hâlidir. Hanefî ve Hanbelî mezheplerine göre vücuttan çıkan kan da hades‟in sebeplerinden biri olarak kabul edilmektedir. Kanın abdesti bozup-bozmadığı ile ilgili rivayetler üzerinde hadis bilginlerinin yaptıkları senet ve metin tenkidi, fıkhî mezhepler arasında temelde iki farklı görüşün ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu çalışmada, kanın abdesti bozduğu ictihadında bulunan mezheplerin görüşleri, ilgili delillerin tahlili, Hemodiyaliz yöntemi ve Aferez yöntemi ile vücuttan çıkarılarak işlemden geçirilip yeniden bedene iade edilen kanın, abdesti bozup bozmadığı ile ilgili güncel tıbbî meseleler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Taharet, Necaset, Hades, Sebileyn, Vuzu', Kan, Aferez, Hemodiyaliz

THE PROVISIONS OF FIQH ON MEDİCALLY PROCESSİNG THE BLOOD WITHIN THE CONTEXT OF THE IJTIHADS REGARDING THE BLOOD'S INVALIDATING THE ABLUTION

Öz

The validity of the salah/namaz depends on the condition of cleanliness/taharet. This fact is affirmed by both Quran and Sunnah. In fiqh, taharet is evaluated under two topics; real (hakiki) and juridicial (hükmî). Hükmî taharet is ghusl and wuḍū; and hükmî contamination (necaset) is the status of being junub and impurity (hades). According to Hanafi and Hanbali sects, the blood coming out of the body has been considered as one of the reasons for the situation of hades. The reviews of the scholars of hadith on documents and texts regarding the debates on whether the blood causes the invalidation of the wuḍū or not, reveal two different basic views among the sects of the fiqh. In this study, the views of the sects, who suggest that the blood invalidates the wuḍū, the analysis of the related evidences, and the contemporary medical issues regarding whether the blood, which is returned to the body by being processed after being extracted from the body through haemodialysis and apheresis methods, invalidates the wuḍū or not, are addressed.

Anahtar Kelimeler

Lustration, Contamination, Impurity, Uregenital Organs, Ablution, Blood, Apheresis, Haemodiaysis

Kaynakça

• Abdurrazzak, Ebû Bekr b. Hümâm es-San’anî, Musannef, I. Baskı, thk. Merkezü’l-Buhûsi ve Tekniyetü’l- Ma’lûmât, Dârü’t-Ta’sîl, Beyrut 2005.
• Abdullah b. Ahmed b. Hanbel, Mesâilü Ahmed b. Hanbel Rivâyetü İbnihi Abdillah, thk. Züheyr eş-Şâvîş, I. Baskı, Mektebü’l İslâmî, Beyrut 1981.
• Aliyyü’l-Kârî, Nuruddîn Ebu’l-Hasen, Fethu Babi’l-İnaye, Dârü’l-Erkam Beyrut, ts.
• Bedreddîn el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed b. Musa b. Ahmed b. Huseyn, Binâye Şerhü’l-Hidâye, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, I. Baskı, Beyrut 2000.
• Bennâ Ahmed Abdurrahman es-Sââtî,, Fethu’r-Rabbânî li Tertîbi Müsnedi’lİmâm Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî ve ma’ahu Kitâbu Bülûgi’l-Emânî min Esrâri’l- Fethi’r-Rabbânî, I. Baskı, Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. Huseyn b. Ali b. Musa el-Husrevcırdî el- Horasânî, Sünenü’l-Kübrâ, III. Baskı, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Dârü’l Kütübi’l-İlmî, Beyrût 2003.
• Buhari, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, Sahîhu’l- Buhârî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2001.
• Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî , Sünen, I. Baskı, thk. Şuayb el-Arnavûd ve Muhammed Kâmil Karabeleli, Dârü’r-Risâletü’l-Âlemiyye, y.y. 2009.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, II. Baskı, Ensar Neşriyat, İstanbul 2005.
• Darekutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî b. Mes’ûd, Sünen, I. Baskı, thk. Şuayb el-Arnavûd, Müessesü’r-Risâle, Beyrût 2004.
• Didem Arslantaş v. dğr., Tıbbi Terminoloji, I. Baskı, Anadolu Üniversitesi Tesisleri, Eskişehir 2012.
• İbn-i Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdillah b. Muhammed el-Abbâsî, el-Kûfî, Musannef, I. Baskı, thk. Muhammed Avvâme, Dâru Kurtuba, Beyrut, ts.
• İbn-i Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed, Temyîz fî Tahrîci Ehâdîsi Şerhi’l-Vecîz el-Meşhûr bi Telhîsi’l-Habîr, I. Baskı, thk. Dr. Muhammed es-Sânî b. Ömer b. Mûsâ, Dâru Edvâi’s-Selef, y.y. ts.
• ________________, Telhîsu’l-Habîr, I. Baskı, tlk. Ebû Âsım Hasan b. Abbas b. Kutub, Müessesetü Kurtuba, y.y. 1995
• İbn-i Kudâme Ebü’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî, Şerhü’l-Kebîr a’la Metni’l-Mukni’, Dârü’l-Kütübi’l-A’rabî, ts.
• İbn-i Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünen, I. Baskı, thk, Şuayb el-Arnavûd v.dğr, Dârü’d-Dirâseti’l-Âlemiyye, y.y. 2009.
• İbn-i Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Abdillâh er- Râmînî ed-Dımaşkî, Mübdi’ fî Şerhi’l-Mukni’, Dârü’l-Kütübi’l-İlmî, Beyrut 1997.
• İbn-i Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdurrihman eş-Şehrezûrî, Ulûmu’l-Hadîs, thk. Nûreddîn Itr, Dârü’l-Fikr, Dımaşk, ts.
• Kâsânî, Alâaddîn Ebî Bekr b. Mes’ûd, Bedâ’i’u’s-Sanâ’i’ fî Tertîbi’ş-Şerâ’i’, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, II. Baskı, thk. Ali Muhammed Muavvad-Adil Ahmed Abdülmecîd, Beyrut 2003.
• Leknevî, Abdülhayy, “Şerhu’l-Hidâye”, I. Baskı, İdâretü’l-Kur’an ve’l- Ulûmi’l-İslâmiyye, Karaçi 1417.
• Müslim b. Haccac, Ebû’l-Hasan el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, Câmiu’s-Sahîh, thk, Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi, Beyrut, ts.
• Merğînânî, Ebu’l-Hasen Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Ferğânî, Hidaye fî Şerhi Bidâyeti’l-Mübtedî, thk. Talal Yusuf, Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Mevsılî, Abdullah b. Muhammed b. Mevdûd, İhtiyâr li Ta’lili’l-Muhtar, tlk. Şeyh Mahmud Ebû Dakîkâ, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, ts.
• Müslim b. Haccac, Ebû’l-Hasan el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, Câmiu’s-Sahîh, thk, Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi, Beyrut, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî, Sünenü’l-Kübrâ, thk. Hasan Abdulmun’im Şelebî, I. Baskı, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref, Mecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb Ma’a’t-Tekmileti’s-Sübkî ve’l-Muti’î, Dâru’l-Fikr, ts.
• ________________, Mecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb, Mektebetü’l-İrşâd, Cidde, ts. Sa’dî Ebû Habîb, “Kâmûsü’l-Fıkhî Lüğaten ve’s-tılâhan”, Dârü’l-Fikr, II. Baskı, Şam 1993.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra b. Musa b. ed-Dahhâk, el- Câmi’u’s-Sahîh, thk. Ahmed Muhammed Şâkir v. dğr. II. Baskı, Matbatü Mustafa el- Bâbi’l-Halebî, Mısır 1975.
• Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Kuveytiyye, Dârü’s-Safve, I. Baskı, Mısır, ts.
• Zeylaî, Cemâleddin Ebî Muhammed Abdillah b. Yusuf, Nasbu’r-Râye li- Ehâdîsi’l-Hidâye, thk. Muhammed Avvâme, Müessesetü’r-Reyyân, ts.
• www.kanver.org/sayfa/kan-hizmetleri/afarez/51. (erişim: 01.09.2018).