Öz
Mâlikî mezhebine mensup bir fıkıhçı olan Şehâbeddîn Karâfî, İslam hukuku alanında önemli eserler vermiştir. Karâfî, meselelere yaklaşımı ve üslubuyla fark oluşturan bir ilim adamıdır. Furûk literatüründen bahsedildiğinde akla ilk gelen onun el-Furûk isimli eseridir. Karâfî’nin el-Ümniyye fî idrâki’n-niyye isimli eseri de niyet konusunda klasik dönem fıkıh literatüründe akla ilk gelen eserlerden biridir. Adeta akademik bir tezi andıran el-Ümniyye, hacmi küçük ancak yoğunluğu fazla olan konulu bir fıkıh kitabıdır. el-Ümniyye’de ikincil düzeyde ele alınan üç konu, kanaatimizce onu ayrıcalıklı bir konuma taşır. Bu konuların birincisi “lafızda eş anlam ve farklı/karşıt anlam” meselesidir. Bunu “ilk nazar ve şüphe” takip eder. Üçüncü tali konu ise “niyetin rafzı ve takdir (takdîrî durum)” konusudur. Bu kapsamda makalede el-Ümniyye’nin dikkat çekici özelliklerinden bahsedilmesi ve kitabın ana konusu altında örtülü kalan belirtilen üç mevzunun açığa çıkarılması hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Karâfî el-Ümniyye Eş Anlamlılık İlk Nazar Takdir/Takdîrî durum
Kaynakça
- Antuvân Ni‘me vd. el-Müncid fi’l-lügati’l-Arabiyyeti’l-muâsıra. Beyrut: Dâru’l-meşrık, 3. Basım, 2008.
- Apaydın, H. Yunus. “Karâfî, Şehâbeddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/394-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Atik, Sefa. “Hanefî Fakih İbn Nüceym’in Risâleleri Üzerine”. Diyanet İlmi Dergi 57/1 (2021), 205-240.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhibbü’d-dîn el Hatîb vd. 4 Cilt. Kahire: el-Matbaatü’s-selefiyye, 1400.
- Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed. Te’sîsü’n-nazar. Thk. Mustafa Muhammed el-Kabbânî ed-Dımışkî. İstanbul: Eda Neşriyat, 1990.
- Devserî, Müsellem b. Muhammed b. Mâcid. et-Takdîrâtü’ş-şer‘iyye ve eseruhâ fi’t-takîdi’l-usûlî ve’l-fıkhî. Riyad: Dâruzidnî, 1430/2009.
- Dinler, Ferit. “Kâsânî’nin Yaklaşımı Uyarınca Hanefî Fıkıh Ekolünde Takdirî Durum Olgusu”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/37 (Haziran 2018), 247-273. https://doi.org/10.17335/sakaifd.391058
- Dinler, Ferit. Kâsânî’nin Fıkıh Düşüncesinde Takdîrî Durum. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
- Erbaş, Muammer, “Kur’ân ve Sünnet Işığında Dinî Tefekküre Dair Bazı Kavramların Tahlili”, Diyanet İlmî Dergi 54/4 (Aralık 2018), 13-40.
- Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 3. Basım, 2010.
- Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-lüga. thk. Muhammed Avd Mürʽib. 8 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, 2001.
- Geylani, Mahfuz. “Arap Dilinde Teradüf (Eş Anlamlılık) Olgusu”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5/1 (Ocak 2019), 28-51.
- İbn Abdüsselâm. Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülaziz b. Abdisselâm. Kavâidü’l-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm, Kontrol ve tashih eden Abdüllatif Hasan Abdurrahman. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414.
- Kara, İrfan. “Eşanlamlılık ve Kur’an Lafızlarında Eşanlam Olgusu”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (Aralık 2016), 61-96.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn Ahmed b. İdris. el-İḥkâm fî temyîzi’l-fetâvâ ʿani’l-aḥkâm ve taṣarrufâti’l-ḳāḍî ve’l-imâm. nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1416/1995.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idrâki’n-niyye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idrâki’n-niyye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1404/1984.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idrâki’n-niyye. thk. Müsâid b. Kasım el-Fâlih. Riyad: Mektebetü’l-harameyn, 1408/1988.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idrâki’n-niyye. thk. Ebû Abdurrahman el-Ahdar el-Ahdarî. b.y.: el-Yemame, 1418/1997.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. Envâru’l-burûk fi envâʽil-furûk (el-Furûk). 4 Cilt. b.y.: Âlemü’l-kütüb, ts.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. ez-Zehîra. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1994.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. Nefâʾisü’l-uṣûl fî şerḥi’l-Maḥṣûl. nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvaz. 9 Cilt. b.y.: Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, 1416/1995.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. Şerhu Tenkîhi’l-fusûl. nşr. Sıdkı Cemil Attar. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1424/2004.
- Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mesud. Bedâiʽuʽs-sanâiʽ fî tertîbi’ş-şerâiʽ. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Adil Ahmed Abdülmevcûd. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 3. Basım, 2010.
- Koca, Ferhat. “Müşterek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/172-174. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Matkarimov, Vohid. el-Umniyye Adlı Eseri Bağlamında Karâfî’nin Niyyetle İlgili Görüşleri Ve İbadetlerde Niyyet. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
- Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. nşr. Ebû Kuteybe Nazr Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1427/2006.
- Okuyucu, Nail. “Fiillerin Dünya ve Ahirette Karşılık Bulmasını Sağlayan Bir İrade Olarak Niyet: Karâfî’nin el-Ümniyye fî idrâki’n-niyye Adlı Eseri bağlamında Bir İnceleme”. Dini ve Felsefi Düşüncede Niyet. ed. Ömer Türker - Hacı Bayram Başer. 21-63. İlem Kitaplığı, 2017.
- Özdemir, Recep. İmam Mâlik ve Metodolojisi. İstanbul: Hiperyayın, 2017.
- Salman, Meral. “Kur’ân-ı Kerim’de Ümniyye Kavramı”. Usul İslam Araştırmaları 31/31 (Nisan 2019), 37-58.
- Serahsî, Şemsüleimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl. el-Mebsût, 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-marife, 1414/1993.
- Şavlı, Medeni. İslam İbadet Fıkhında Niyet Ve Hükümlere Etkisi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
- Vekîlî, es-Sagīr b. Abdüsselâm el-Vekîlî, el-İmâmü’ş-Şihâbü’l-Ḳarâfî, 2 Cilt. b.y.: el-Memleketü’l-Magribiyye, 1417/1996.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “İstidlâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/325-328. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzak el-Hüseynî. Tâcü’l-arûs min cevâhiri'l-kâmûs. 40 Cilt. b.y.:Dâru’l-hidâyet, ts.
Öz
Shihab al Din Qarafi, who was a scholar of Maliki school, wrote important books in Islamic law. Qarafi was a scholar who stood out with his approach to issues and style of thinking. His most famous book titled al-Furuq is among the most important books of Furuq literature. Qarafi's one other book titled al- Umniyya fi idraki'n-niyya is another important book from the classical era of fiqh literature about intention. Al-Umniyya is a short but very informative fiqh book which is like a thesis. Three topics discussed in al-Umniyya replaces the book in a very important position. The first topic is "synonyms and antonyms in language." This topic is followed by "first thought and suspicion." The last topic is "abandoning the intention and taqdir." This article aims to discuss the most interesting aspects of al-Umniyya and explain the three unexplored topics mentioned above.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Antuvân Ni‘me vd. el-Müncid fi’l-lügati’l-Arabiyyeti’l-muâsıra. Beyrut: Dâru’l-meşrık, 3. Basım, 2008.
- Apaydın, H. Yunus. “Karâfî, Şehâbeddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/394-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Atik, Sefa. “Hanefî Fakih İbn Nüceym’in Risâleleri Üzerine”. Diyanet İlmi Dergi 57/1 (2021), 205-240.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhibbü’d-dîn el Hatîb vd. 4 Cilt. Kahire: el-Matbaatü’s-selefiyye, 1400.
- Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed. Te’sîsü’n-nazar. Thk. Mustafa Muhammed el-Kabbânî ed-Dımışkî. İstanbul: Eda Neşriyat, 1990.
- Devserî, Müsellem b. Muhammed b. Mâcid. et-Takdîrâtü’ş-şer‘iyye ve eseruhâ fi’t-takîdi’l-usûlî ve’l-fıkhî. Riyad: Dâruzidnî, 1430/2009.
- Dinler, Ferit. “Kâsânî’nin Yaklaşımı Uyarınca Hanefî Fıkıh Ekolünde Takdirî Durum Olgusu”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/37 (Haziran 2018), 247-273. https://doi.org/10.17335/sakaifd.391058
- Dinler, Ferit. Kâsânî’nin Fıkıh Düşüncesinde Takdîrî Durum. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
- Erbaş, Muammer, “Kur’ân ve Sünnet Işığında Dinî Tefekküre Dair Bazı Kavramların Tahlili”, Diyanet İlmî Dergi 54/4 (Aralık 2018), 13-40.
- Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 3. Basım, 2010.
- Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-lüga. thk. Muhammed Avd Mürʽib. 8 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, 2001.
- Geylani, Mahfuz. “Arap Dilinde Teradüf (Eş Anlamlılık) Olgusu”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5/1 (Ocak 2019), 28-51.
- İbn Abdüsselâm. Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülaziz b. Abdisselâm. Kavâidü’l-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm, Kontrol ve tashih eden Abdüllatif Hasan Abdurrahman. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414.
- Kara, İrfan. “Eşanlamlılık ve Kur’an Lafızlarında Eşanlam Olgusu”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (Aralık 2016), 61-96.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn Ahmed b. İdris. el-İḥkâm fî temyîzi’l-fetâvâ ʿani’l-aḥkâm ve taṣarrufâti’l-ḳāḍî ve’l-imâm. nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1416/1995.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idrâki’n-niyye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idrâki’n-niyye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1404/1984.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idrâki’n-niyye. thk. Müsâid b. Kasım el-Fâlih. Riyad: Mektebetü’l-harameyn, 1408/1988.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idrâki’n-niyye. thk. Ebû Abdurrahman el-Ahdar el-Ahdarî. b.y.: el-Yemame, 1418/1997.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. Envâru’l-burûk fi envâʽil-furûk (el-Furûk). 4 Cilt. b.y.: Âlemü’l-kütüb, ts.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. ez-Zehîra. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1994.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. Nefâʾisü’l-uṣûl fî şerḥi’l-Maḥṣûl. nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvaz. 9 Cilt. b.y.: Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, 1416/1995.
- Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. Şerhu Tenkîhi’l-fusûl. nşr. Sıdkı Cemil Attar. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1424/2004.
- Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mesud. Bedâiʽuʽs-sanâiʽ fî tertîbi’ş-şerâiʽ. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Adil Ahmed Abdülmevcûd. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 3. Basım, 2010.
- Koca, Ferhat. “Müşterek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/172-174. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Matkarimov, Vohid. el-Umniyye Adlı Eseri Bağlamında Karâfî’nin Niyyetle İlgili Görüşleri Ve İbadetlerde Niyyet. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
- Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. nşr. Ebû Kuteybe Nazr Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1427/2006.
- Okuyucu, Nail. “Fiillerin Dünya ve Ahirette Karşılık Bulmasını Sağlayan Bir İrade Olarak Niyet: Karâfî’nin el-Ümniyye fî idrâki’n-niyye Adlı Eseri bağlamında Bir İnceleme”. Dini ve Felsefi Düşüncede Niyet. ed. Ömer Türker - Hacı Bayram Başer. 21-63. İlem Kitaplığı, 2017.
- Özdemir, Recep. İmam Mâlik ve Metodolojisi. İstanbul: Hiperyayın, 2017.
- Salman, Meral. “Kur’ân-ı Kerim’de Ümniyye Kavramı”. Usul İslam Araştırmaları 31/31 (Nisan 2019), 37-58.
- Serahsî, Şemsüleimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl. el-Mebsût, 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-marife, 1414/1993.
- Şavlı, Medeni. İslam İbadet Fıkhında Niyet Ve Hükümlere Etkisi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
- Vekîlî, es-Sagīr b. Abdüsselâm el-Vekîlî, el-İmâmü’ş-Şihâbü’l-Ḳarâfî, 2 Cilt. b.y.: el-Memleketü’l-Magribiyye, 1417/1996.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “İstidlâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/325-328. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzak el-Hüseynî. Tâcü’l-arûs min cevâhiri'l-kâmûs. 40 Cilt. b.y.:Dâru’l-hidâyet, ts.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Ekim 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Sayı: 10 |
- Makale Dosyaları