Kur’ân’ın Filolojik Tefsiri Bağlamında Abdullah bin Abbas’ın Yeri ve Önemi

Yıl 2022, Sayı: 11, 138 - 160, 15.06.2022

Süleyman Can , Abdulkerim Seber

https://doi.org/10.54958/iiad.1108136

Cited By: 1

Öz

Peygamber’in (a.s.) vefatının ardından Kur’an’ın yorum ve tefsiriyle ilgili bir kısım problemler yaşanmış ve problemlerin çözümü konusunda sahabe (r.a.), var gücüyle çalışmaktan geri kalmamıştır. Bu çalışanlar içinde, genç yaşına rağmen, Kur’an’la ilgili bilgisi bizzat Rasûlullah (a.s.) tarafından onaylanan ve ashabın da fikirlerinden istifade ettiği Abdullah b. Abbas gelmektedir. İbn Abbas’ın Arap diline hakimiyeti ve Kur’an’la ilgili açıklamaları birçok kaynakta zikredilmekte sonra gelen müfessirlerin kitaplarında da görüşlerine daima yer verilmektedir.
Çalışmada, öncelikle İbn Abbas’ın hayatı, şahsiyeti, ilim hayatı, siyasi durumu, hocaları, ilmi kişiliği, öğrencileri ve ders metodu ele alınmış, peşinden “filoloji” ve “filolojik tefsir” kavramı ele alınarak incelenmiştir. Daha sonra da İbn Abbas’ın Kur’an ayetleri hakkında yaptığı tefsir ve yorumlarla ilgili örnekler eşliğinde incelenmiştir. Kur’ân-ı Kerim’i rivayet ve dirayet metoduyla tefsir eden ve genel kabule göre lugavî tefsirin kurucusu olarak bilinen İbn Abbas, aynı zamanda Kur’ân müfredatının tefsirinde Cahiliye şiirini delil olarak kullanan, Kur’ân’daki garip lafızlarının tefsirinde şiirden faydalanan ilk müfessir olarak görülmektedir. Rivayet ve dirayet yöntemiyle tefsir yapan ve bu alanda en önemli kaynak olarak kabul edilen İbn Abbas, tefsir kaynakları ile ilgili farklı yöntemleri kullanmıştır. O, Kur’an’da herhangi bir ayetteki anlaşılmayan kelimeleri, kimi zaman başka bir ayetle açıklamış, bazen de konuyla ilgili bir hadis yardımıyla çözüme ulaşmıştır. Konumuzla ilgili Türkiye’de “Ali Bulut’un Kur’an Filolojisine Dair İbn Abbâs’a Nisbet Edilen Üç Eser”, İsmail Aydın’ın İbn Abbas: Filolojik Tefsirin Öncüsü”, “Saida Saipova’nın İbn Abbas (68/687) ve Kur’ân Yorumlamaları ve “Mehmet Ali Durur’un, Dilbilimsel Tefsirin Gelişimi ve İbn Abbâs’ın Dilbilimsel Tefsîre Etkisi” gibi makale çalışmaları bulunmaktadır. Yapılan çalışmanın amacı, İbn Abbas’ın tefsir kaynaklarından örnekler ışığında, İbn Abbas’ın filolojik tefsirdeki konumu ve öneminin ortaya konarak hem Tefsir hem de Arap dili ve Belagatı alanına katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Filolojik Tefsir, Abdullah İbn Abbas, Kur'an, Sünnet, Şiir

Teşekkür

teşekkür ederiz çalışmalarınızda başarılar dileriz

The Place And Importance Of Abdullah b. Abbas In The Context Of The Phlologıcal Interpretatıon Of The Qur'an Abstract

Öz

After the death of the Prophet (pbuh), there were some problems with the interpretation and interpretation of the Qur'an, and the Companions (r.a.) did not hesitate to work hard to solve the problems. Among these employees, despite his young age, Abdullah b. Abbas is coming. Ibn Abbas's command of the Arabic language and his explanations about the Qur'an are mentioned in many sources, and his views are always included in the books of the later commentators.
In the study, first of all, Ibn Abbas's life, personality, scientific life, political situation, teachers, scientific personality, students and course method were discussed, and then the concept of "philology" and "philological exegesis" was examined. Afterwards, it has been examined with examples related to the interpretations and interpretations of Ibn Abbas about the verses of the Qur'an. Ibn Abbas, who commented on the Qur'an with the method of narration and wisdom and is known as the founder of lexical tafsir according to general acceptance, is also the first to use poetry in the interpretation of strange words in the Qur'an, using the ignorant poetry as evidence in the interpretation of the Qur'an curriculum. seen as an interpreter. Ibn Abbas, who made tafsir with the method of narration and wisdom and is considered the most important source in this field, used different methods related to tafsir sources. He sometimes explained the incomprehensible words in any verse of the Qur'an with another verse, and sometimes came to a solution with the help of a hadith on the subject. Related to our subject, "Three Works on Ali Bulut's Philology of the Qur'an Attributed to Ibn Abbas", "Ismail Aydın's Ibn Abbas: The Pioneer of Philological Interpretation”, “Ibn Abbas (68/687) and Qur'an Interpretations by Saida Saipova” and “The Development of Linguistic Interpretation of Mehmet Ali Durur and the Effect of Ibn Abbas on Linguistic Interpretation” There are article studies. The aim of the study is to contribute to the field of both Tafsir and Arabic Language and Rhetoric by revealing the position and importance of Ibn Abbas in philological exegesis in the light of examples from Ibn Abbas's exegetical sources.

Anahtar Kelimeler

Philological Commentary, Abdullah İbn Abbas, Qur'an, Sunnah, Poetry

Kaynakça

• Bekkâr, Abdülkerîm. ‘Abbâs Müessisü Ulûmi’l-‘Arabiyye. Ammân: Dâru’l-A’lâm, 2002.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 8 cild. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr b.y.: Dâru Tavki’n-Necât. 2. Basım. 1422/2001.
• Caṭlâvî, Hâdî. Kaḍâye’l-Luġa fî Kütübi’t-Tefsîr. Tunus: Dâru Muhammed Alî el-Hâmî, 1998.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsîr Usûlü. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 1971.
• Cürcânî, ‘Alî b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. “Leġā” Mu‘cemu’t-Ta‘rîfât. thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî. Beyrut: Mektebetu Lubnân, 1985.
• Cüveynî, Mustafâ es-Sâvî, Menâhic fi’t-Tefsîr. İskenderiye: el-Meârif, 1971.
• Çakan, İsmail Lütfi – Eroğlu, Muhammed. “Abdullah b. Abbas b. Abdülmuttalib”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/77. İstanbul: Tdv Yayınları, 1988.
• Dâlî, Muhammed Ahmed. Mesâilü Nâfi b. Ezrak. Dimaşk: byy., 1993.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin: Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 11. Basım. 2006.
• Ebû Ḥayyân, Es̱îruddîn Muhammed b. Yûsuf. el-Baḥru’l-muḥît. 11 cild. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1993), 1: 105.
• Ebû Zehra, Muhammed. İslam’da Fıkhî Mezhepler Tarîhi. trc. Abdulkâdir Şener. İstanbul: Hisar Yayınevi, 1976.
• Ḥumeydî, Abdulaziz b. Abdillâh. Tefsîru İbn ‘Abbâs ve merviyyâtuhû fi’t-tefsîr min Kutubi’s-Sunne. Mekke: Câmi‘atu Ummu’l-Kurâ, tsz.
• İbn ‘Abdi’l-Berr, Yûsuf b. ‘Abdillâh b. Muhammed. Câmi‘u beyâni’l-‘ilm ve fadlih. 2 cild. thk. Ebu’l-Eşbâl ez-Zuheyrî. Riyad: Dâru İbn Cevzî, 1414/1994.
• İbn Cemâ’a, İbrâhîm b. Sa’dullah el-Kinânî, Teẕkiratu’s-sâmi’ ve’l-mütekellim fî edebi’l-‘âlim ve’l-müte‘allim. Thk. Muhammed Hâşim en-Nedvî. Beyrut: Dâru’l- Beşâiri’l-‘ilmiyye, 1429/2008.
• İbn Ebî Talha, Alî. Sahifetu Alî b. Ebî Talha fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm an İbn Abbâs. Thk. Râşid Abdülmun’im er-Reccâl. Kahire: Mektebetü’s-Sunne, 1991.
• İbn Ḥacer, Şihâbuddîn Ahmed b. Ali el-‘Aṣḳalânî, el-İṣâbe fî Temyîzi’ṣ-Ṣahâbe. 8 cild. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘ilmiyye, 1415/1995.
• İbn Haldûn, Abdurrahmân bin Muhammed. el-Mukaddime. 2 cild. nşr. Étienne Marc Quatremère. Beyrût: Mektebetu Lübnân, 1992.
• İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Muhammed İbn Ebî Bekr. İ’lâmu’l-muvaḳḳı‘în ‘an Rabbi’l-‘alemîn. 7 cild. Kahire: Dâru İfki’l-Cevzî, 1388/1968.
• İbn Kes̱îr, ‘İmâduddîn Ebû’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 cild. Beyrut: Mektebetu’l-me‘ârif, 1410/1990.
• İbn Kes̱îr, İmâduddîn Ebû’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2000.
• İbn Manẓûr. Lisânu’l-‘Arab. 15 cild. thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif tsz.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed. eṭ-Ṭabakâtü’l-Kübrâ. 11 cild. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetu’l-Hânecî, 1421/2001.
• İbnu’l-Cevzî, Cemâluddîn Ebu’l-Ferac. Ṣıfatu’ṣ-ṣafve. thk. Halid Mustafa Ṭarṭûsî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabî, 1433/2012.
• İbnu’l-Es̱îr, ‘İzzüddîn Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Cezerî. Üsdü’l-ġābe fî ma‘rifeti’ṣ-ṣahâbe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Ḫayr Şemsuddîn Muhammed b. Muhammed. Ġāyetu’n-Nihâye fî ṭabaḳāti’l-ḳurrâ. 2 cild. nşr. Gotthelf Bergstraesser. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 2006.
• Kâfiyeci, Muhyiddin Ebû ‘Abdillah Muhammed b. Süleyman. Kitâbû’t-teysîr fî Ḳavâ‘idi ‘ilmi’t-tefsîr, nşr. İsmâîl Cerrahoğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Yayınları, 1974.
• Kırca, Celal. Kur’ân’a Yönelişler. İstanbul: Tuğra Neşriyat, 2021.
• Kırcı, Recep. “Arap dilindeki أَمْ ve أَوْ Edatlarıyla İlgili Bir İnceleme” Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (Haziran 2021). 588-600.
• Kırcı, Recep. Ebû Alî el-Fârisî’nin Sarf İlmindeki Yeri. Ankara: Fecr Yay. 2021.
• Muhâsibî, Ebu ‘Abdillâh Hâris̱. Risâletü’l-Musterşidîn. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebetu’l-matbûati’l-İslâmiyye, 1391/1971.
• el-Mu‘cemu’l-vesîṭ, nşr. İbrahim Musṭafa vd. Ḳāhire: b.y., 1960.
• Nedvî, Şah Mu‘înuddîn Ahmed ve Said Sâhib Ensârî. Büyük İslâm Tarihi Asrı Saadet Peygamberimizin Ashâbı. 5 cild. Çev. Ali Genceli. İstanbul: Şamil Yayınevi 1337/1967. 2: 178.
• Neysâbûrî, Muhammed İbn Abdillâh. Ma’rifetu ‘ulûmi’l-hâdîs̱. nşr. Seyyîd Muazzam Huseyn. Kahire: b.y., 1937.
• Râfi‘î, Mustafâ Sâdık. Târîhu Âdâbi’l-‘Arab. 3 cild. nşr. Abdullâh el-Minşâvî – Mehdi el-Bahkirî. Kahire: Mektebetü’l-Îmân, 1997.
• Sâmirrâî, İbrâhîm. el-Medârisü’n-Nahviyye. Ammân: Dâru’l-Fikr 1987.
• Sezgin, Fuât. Târiḫu’t-Turâs̱i’l-‘Arab. 10 cild. trc. Mahmud Fehmi Hicâzî. Riyad: by. 1411/1991.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. 2 cild. nşr. Mustafâ Dîb el-Buġā. Dimaşk: Dâru İbn Kes̱îr, 2006.
• Ṭaberânî, Ebû’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-Kebîr. 15 cild. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, tsz.
• Ṭaberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. et-Târîḫu’ṭ-Ṭaberî târîḫu’r-rusul ve’l-mülûk. 11 cild. Mekke: Dru’l-ma‘ârif, 1387/1967.
• Ṭaberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u‘l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 26 cild. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
• Ṭahmaz, ‘Abdulhamid Mahmud. ‘Abdullah bin ‘Abbas el-imâmu’l-bahr ‘âlimu’l-‘asr. Mısır: Dâru’s-selâm 1987.
• Ẕehebî, Muhammed Hüseyn. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. 3 cild. Kahire: b.y. 1976.
• Ẕehebî, Muhammed Huseyin. Teẕkiratu’l-huffâẓ. 4 cild. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâs̱i’l-‘Arabî tsz.
• Zuhrî, Muhammed b. Sa‘d. Kitâbu’ṭ-Ṭabaḳātu’l-kubrâ. 3 cild. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetu’l-Hancî 1421/2001.