KÜMELENMENİN ANLAMI: AKADEMİK BAKIŞ AÇILARININ ÇÖZÜMLENMESİ ÜZERİNE BİR DENEME

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 4, 5 - 25, 31.10.2018

Mustafa Atilla Arıcıoğlu Büşra Yiğitol , Aylin Yılmaz

Öz

 

 Kümelenmenin AB başta olmak üzere ABD, Kore gibi
birçok bölge ve ülkede rekabetçilik, bölgesel kalkınma ve yerel üstünlükleri
belirlemek/sağlamak amacı ile yürütüldüğü bilinmektedir. Çalışmaların
Türkiye’deki karşılığında ise akademik çalışmalar uygulamadan daha önce
literatürde yerini almış, sonrasında politika yapıcıların ulusal kalkınma,
yerel üstünlükler, bölgesel kalkınma gibi gerekçelere dayalı olarak süreçte rol
aldıkları görülmüş, uygulama çeşitli kurumlar-projeler aracılığı ile
yaygınlaştırılmıştır. Yapılan bu çalışmada yüksek lisans ve doktora tezleri
kümelenme anahtar kelimesi ile seçilmiş, bu kelime dışındaki öncü çalışmalar
incelenmiş ve çalışmanın amacına uygun olarak uygulama ya da derleme lisansüstü
tezlerin değerlendirmelerinden/sonuçlarından/önerilerinden yola çıkılarak
kümelenme için ortaya ne koydukları tanımlanmaya çalışılmıştır. Kümelenmenin ne
olduğu kadar ne olmadığından yola çıkılarak yapılması gereken uygulamalar,
anlatılar ve toplantılar üzerinden; 
kümelenmenin sadece teknik ve mekanik bir ilişkiden oluşmadığı
görülmektedir. Yumuşak faktörlerin daha belirleyici olduğu ve sayısı artan çalışmalarda
kümelenme ile ilişkili çok sayıda faktörle ilişki kurulmasının sonuca değer
katacağı ancak farklı bölge/sektörlerle bunun zenginleştirilmesinin önemli
olduğu görülmektedir. Ayrıca zorlama çalışmalardan kaçınarak kümelenmenin
gerekli değere sahip olması gerektiği ortak bir çıktı olarak kabul edilebilir.
Yapılan analiz ve tanımlamalar bağlamında akademik tez çalışmalarının beklenti
ve sonuç odaklı değerlendirmesi yapılarak Türkiye’deki kümelenme çalışmalarının
niteliği tartışmaya açılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kümelenme, akademik, tez çalışmaları

Kaynakça

• Andersson T., Schwaag S., Sörvik J., Hansson E. W. (2004). Cluster Policies Whitebook, Internatıonal Organısatıon For Knowledge Economy And Enterprıse Development, Lund Universitey, Malmö.
• Arıcıoğlu, E. (2011) . ” İktisat Teorisinde Unutulmuş Bir Kavram: Mekan”, Ekonomik Yaklaşım, 22, 81, 17-44.
• Arıç, K. H. (2011). Ulusal Ve Uluslararası Rekabetin Geliştirilmesinde Kümelenme Politikası: Kayseri Mobilya Sektöründe Bir Uygulama, Erciyes Üniversitesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, İktisadi Gelişme Ve Uluslararası İktisat Bilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) , Kayseri.
• Becattini, G. (2004). Industrial Districts: A New Approach To Industrial Change, Edward Elgar Pub., London.
• Cezayirlioğlu, H. R. (2015). Development Of A Cluster Framework For Tıre Industry Wıth Its Applıcatıon To A Local Regıon By Pursuıng Supply Chaın And Freıght Vıllage Approaches, (Yayınlanmamış Doktora Lisans Tezi). Okan Unıversıty, Instıtute Of Socıal Scıences, İstanbul.
• Dilek, A. (2016). Endüstriyel Kümelenmenin Karşılaştırmalı Analizi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Aydın.
• Demiröğen, S. (2013). İşletmeler İçin Kümelenmenin Önemi Ve Kümelenme İçin Uygun Sektörün Belirlenmesi: Erzincan İli Üzerine Bir Uygulama, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Erzurum.
• Duman, P. (2017). Tekstil Sektöründe Kümelenme: Adıyaman’da Bir Alan Çalışması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Gaziantep.
• Duran, G. (2015). Bucak İlçesi Mermer Sektörü Kümelenme Düzeyi Üzerine Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Isparta.
• Eroğlu, O. (2013). Kent Rekabetçiliğinde Kümelenme Stratejisinin Olumlu Etkisi Ve Kümelerin Kent Rekabetçiliği Algısı: Kent Rekabetçiliği Ve Diyarbakır Mermer Kümesi Örneği, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı , Adana.
• Erkut, F. Ç. (2011). Kümelenme Ve Aydın İlindeki Kümelenme Potansiyeli Olan Alanlar, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Aydın.
• Göçen, S. (2013). Turizm Sektöründe Kümelenmenin Rekabetçi Avantaj Açısından Katkılarının Belirlenmesi: Antalya Turizm Bölgesi Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Isparta.
• Güneş, E. (2009). Turizm Kümelenmesi Ve Erzurum Bölgesi Turizm Kümelenme Potansiyeline Yönelik Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Herdem, P. (2014). Rekabet Avantajı Sağlamada Bir Araç Olarak Kümelenme: Konya Yazılım Ve Ar Ge Firmaları Üzerine Bir Alan Araştırması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• İmer, H. (2015). Türkiye İmalat Sanayiinde Sektörel Kümelenme Ve Rekabet Gücü: Seçilmiş Bölgeler İçin Bir Analiz , (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, İzmir.
• İrhan, H.B. (2016). Kümelenme, Girişimcilik Ve İstihdam : Bayrampaşa-Trikotaj Sektöründe Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi Anabilim Dalı, Tezi, İstanbul.
• Kalay, M. (2009). Antalya Organize Sanayi Bölgesi'nde Kümelenme Potansiyeli Ve Yenilik (İnovasyon) Faaliyetleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Antalya.
• Karayel, S. (2010). Yenilikçi Bir Örgütlenme Modeli Olarak "Kümelenme" İle İşletme Performansı İlişkisi: Ayakkabıcılık Sektöründe Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı Yönetim Organizasyon Bilim Dalı, Konya.
• Kartal, G. (2013). Bölgesel Kalkınmada Kümelenme: Türkiye’de Turizm Kümelenmesi (2000-2012), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Niğde.
• Kavak, İ. (2013). Kümelenme Temelli Bölgesel Ekonomik Büyümede Varlık Değerlendirmesi; Antalya İli Örneklemesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Kaygalak, İ. (2011). Türkiye’de Sanayi Kümelenmesi: Uşak Örneği, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Keskin, H. (2009). Kümelenme Ve Sektörel Bağlantıları Açısından Isparta İli Orman Ürünleri Endüstrisinin Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, , Isparta.
• Kocaoğlu, İ. U. (2013). Firma Rekabet Gücünü Artıran Faktörler Ve Kümelenme Yaklaşımı: Türkiye Doğal Taş Kümelenmelerinin Rekabet Gücü Açısından İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı , İzmir.
• Kosgeb (2007). İşletme Kümelenmeleri: Orta Ve Doğu Avrupa’da İşletmelerin Desteklenmesi –Erişimadresi:Http://Www.Smenetworking.Gov.Tr/Userfiles/Pdf/Webclusterskaynakca/Yeni%20klas%C3%B6r/Oecd%20%C4%B0%C5%9fletme%20k%C3%Bcmelenmeleri%20terc%C3%Bcme.Pdf
• Kunt, İ. V. (2010). Kobi’lerin Rekabetçi Avantaj Sağlamalarında Kümelenme Stratejisinin Rolü Ve Bir Uygulama, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı Uluslararası İşletmecilik, İzmir.
• Mutlucan, N. Ç. (2015). Competitive Advantage And Clusters: Evidence From Textile, Wearing Apparel, Carpet, Automotive, Tourism, And Furniture Clusters İn Turkey, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Boğaziçi Üniversitesi, Institute Social Sciences, İstanbul.
• Oecd (1999). Boosting Innovation: The Cluster Approach, Oecd Publishing, Erişim Adresi: Http://Www.Oecd.Org/Sti/İnno/Boostinginnovationtheclusterapproach.Htm
• Oecd (2006). Yenilikçi Kümeler-Ulusal Yenilikçi Sistemin Öncüleri, Oecd Yayınları, Erişim Adresi: Https://Books.Google.Com.Tr/Books?İd=O6bhjqscsc&Pg=Pa405&Lpg=Pa405&Dq=Yenilik%C3%A7i+K%C3%Bcmeler,Ulusal+Yenilik%C3%A7i+Sistemin+%C3%96nc%C3%Bcleri,&Source=Bl&Ots=Axmegu5zfa&Sig=9m0dyzg1gpha8nnl_Ck4gyyl8&Hl=Tr&Sa=X&Ved=0ahukewja25hl2qlaahxtkiwkhaosataq6aeıuzah#V=Onepage&Q=Yenilik%C3%A7i%20k%C3%Bcmeler%2culusal%20yenilik%C3%A7i%20sistemin%20%C3%96nc%C3%Bcleri%2c&F=False
• Oral, M. (2014). Kümelenme Yaklaşımının Firma Performansına Etkisi: Ankara Ostim Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Beşeri Ve İktisadi Coğrafya Bilim Dalı, Ankara.
• Özpençe, A. İ. (2013). Kümelenmenin Pozitif Dışsallıklara Etkisi Denizli Örneği , (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Denizli.
• Porter, M. E., (2001). National Executive Summary Of Clusters Of Innovation: Regional Foundations Of U.S. Competitiveness, Council On Competitiveness, Boston,87-92.
• Porter, M. E., (1998) .“Clusters And The New Economics Of Competition”, Harvard Business Review, November-December , Boston,1-16.
• Porter, M. E., (1991). “Towards A Dynamic Theory Of Strategy”, Strategic Management Journal, 12, 95-117.
• Porter, M. E., (1990). “New Global Strategies For Competitive Advantage”, Planning Review, 18-3, 4-14.
• Rosenfeld S. A. (1997). “Bringing Business Clusters İnto The Mainstream Of Economic Development”, European Planning Studies, 5-1, S. 3-23.
• Sarıtaş, A. (2012). Batı Akdeniz Bölgesi İmalat Kobi'lerinin Kümelenme Düzeylerinin Analizi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Isparta.
• Sölvell Ö., Lindqvist G. ve Ketels C. (2003). The Cluster Initiative Greenbook, Ivory Tower Ab.
• Süygün, M. S. (2013). Uluslararası Rekabet Gücü Stratejisi Olarak Kümelenme: Mersin Yaş Meyve Sebze Kümesi Örneği, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Adana.
• Şahin, Ş. (2016). Kümelenmenin Kobi’lerin İhracat Performansına Etkisi: Kuyumcukent Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Ticaret Üniversitesi, Dış Ticaret Enstitüsü Uluslararası Ticaret Anabilim Dalı, Uluslararası Ticaret Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• T.C. Ekonomi Bakanlığı, İhracat Genel Müdürlüğü, (2011). Kümelerin Tanımlanması Ve Önceliklendirilmesi Kılavuzu, Ankara.Erişim Adresi: Http://Www.Smenetworking.Gov.Tr/Userfiles/Pdf/Belgeler/Ekonomibakanligi/3_Kumelerin_Tanimlanmasi.Pdf
• Tantau, A. ve Chinie, A. (2013). Green Clusters As New Cooperation Strategy For Cleantech Companies, Edt.Thomas. A.R., Pop N., Bratianu C. , The Changing Business Landscape Of Romania Lessons For And From Transition Economies (S.189-208), Springer, Usa.
• Timurçin, D. (2010). Türkiye’de Kobi’lerin Rekabet Gücü Ve Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Kümelenmenin Etkisi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, İstanbul.
• Tiryaki, M. E. (2015). Kümelenme Yaklaşımı Çerçevesinde Mekânsal Yoğunlaşma-Rekabet İlişkisi: İstanbul Merter Tekstil Merkezi Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Vučić, I. (2009). Cooperatıon And Cluster Strategıes Wıthın And Between Technology- Intensıve Organısatıons: How To Enhance Lınkages Among Fırms In The Techno-Parks, Middle East Technıcal Unıversıty, The Graduate School Of Socıal Scıences, Ankara.
• Yaşar, S. S. (2010) . Knowledge Networks And Cognıtıve Communıtıes In Clusters: The Case Of Ict Cluster Of Metu Technopolıs And Agrıcultural Tools And Machınery Cluster Of Konya, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Middle East Technıcal Unıversıty, The Graduate School Of Natural And Applıed Scıences, Ankara.
• Yılmaz, A. (2017). Kümelerdeki Firmalar Arası İş Birliği Ve Güven Oluşumu: Konya’da Faaliyet Gösteren Küme Üyelerine Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı İşletme Bilim Dalı, Konya
• Yılmaz, T. (2017). Sektörel Kümelenme Bağlamında Turizm Kümelenmesi: Nevşehir Üzerine Bir Durum Değerlendirmesi, , (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Nevşehir
• Yüce, H. M. (2012). Kümelenme Olgusu Ve Kobi'ler, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İşletme Eğitimi Anabilim Dalı, İşletme Bilim Dalı,Ankara.
• Kobi İşbirliği Kümelenme Projesi, Erişim Adresi :Http://Www.Smenetworking.Gov.Tr/Detay.Cfm?Mıd=50.
• Eu Commision Report. Http://Ec.Europa.Eu/Growth/Smes/Cluster/Observatory/European-Cluster-Trend-Reportien
• Regional Report.Erişim Adresi: Http://Www.Sandag.Org/Rta/Transfer/İndustrialiclusters.Pdf
• What Are Clesters? Erişim Adresi: Http://Www.İsc.Hbs.Edu/Competitiveness-Economic-Development/Frameworks-And-Key-Concepts/Pages/Clusters.Aspx