The Mediating Role of Organizational Justice in The Effect of Nepotism on Job Satisfaction: Example of Trabzon

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 30 - 56, 30.06.2022

Enver Aydoğan , Gizem Mazlum Kaya

Öz

The aim of the research is to determine the role of organizational justice as an intermediary at the level of relationship between nepotism and job satisfaction. The research was carried out on the employees of tea factories operating in Trabzon province. IBM-licensed SPSS Statistics 23.0 program was assisted in the research on 359 participants. Correlation and regression analyses were performed, especially validity and reliability analyses of scales. In the findings, a t-test was performed to examine whether there was a significant difference in the demographic characteristics of the participants. According to the research; nepotism has been found to have a direct impact on organizational justice and job satisfaction, and organizational justice has a direct impact on job satisfaction. In addition; it has been concluded that the 'full means' of organizational justice is variable in the effect of nepotism on job satisfaction. In other news, it is concluded that the exposure of the employees of the organization to nepotism practices leads to a negative perception of organizational justice and course, while negatively affecting the job satisfaction dimensions of individuals. The study is an auxiliary contribution to organizations for organizational efficiency, health and continuity, and is expressed only in Trabzon province with the limitations of research.

Anahtar Kelimeler

Nepotism, Organizational Justice, Job Satisfaction

Nepotizmin İş Tatminine Etkisinde Örgütsel Adaletin Aracılık Rolü: Trabzon İli Örneği

Öz

Çalışmada örgütsel adaletin nepotizm ve iş tatmini arasındaki ilişki düzeyinde aracılık rolünün belirlenmesi hedeflenmektedir. Araştırma, Trabzon ilinde faaliyet gösteren çay fabrikaları çalışanları üzerinde yapılmıştır. 359 adet katılımcı üzerinde yapılan araştırma için IBM lisanslı SPSS Statistics 23.0 programından yardım alınmıştır. Ölçeklerin geçerlilik ve güvenilirlik analizleri başta olmak üzere korelasyon ve regresyon analizleri yapılmıştır. Bulgulara ulaşırken katılımcıların demografik özelliklerinde anlamlı bir farklılık olup olmadığını incelemeye yönelik t testi yapılmıştır. Araştırmaya göre, nepotizmin örgütsel adalet ve iş tatmini üzerinde doğrudan etkisi olduğu, örgütsel adaletin iş tatmini üzerinde doğrudan etkisi olduğu tespit edilmiştir. İlaveten; nepotizmin iş tatmini üzerindeki etkisinde örgütsel adaletin ‘tam aracı’ değişken olduğu neticesine varılmıştır. Örgüt çalışanlarının nepotizm uygulamalarına maruz kalmaları beraberinde örgütsel adaletin olumsuz düzeyde algılanıp seyir göstermesine sebebiyet verirken, bireylerin iş tatmin boyutlarını da negatif anlamda etkilediği sonucuna erişilmektedir. Yapılan çalışma örgüt verimliliği, sağlığı ve devamlılığı için örgütlere yardımcı katkı niteliği taşımakla beraber, sadece Trabzon ilinde yapılması ise araştırmanın kısıtlılığı ile ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

nepotizm, örgütsel adalet, iş tatmini

Kaynakça

• Abdalla, H. F., Maghrabi, A. S., and Raggad, B. G. (1998). Assessing the Perceptions of Human Resource Managers Toward Nepotism, Internatial Journal Of Manpower, 19(8), 554-570.
• Adıyaman, O. (2021). İçsel Pazarlamanın İş Tatmini ve İş Gören Performansına Etkisi: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne Bağlı Meslek Kuruluşlarına Yönelik Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Aközer, M. (2003). Kamuoyu Gözüyle Kamuda Yolsuzluk. Görüş Dergisi, Aralık, 14–22.
• Araslı, H., Bavik, A. and Ekiz, E. H. (2006). The Effects of Nepotism on Human Resource Management. International Journal of Sociology and Social Policy, 26(7/8), 295-308.
• Aristoteles. (2009). Politika. (Çeviren: Mete Tunçay). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Asunakutlu, T. ve Avcı, U. (2009). Nepotizm-İş Tatmini İlişkisi: Aile İşletmelerinde Bir İnceleme. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı. Eskişehir.
• Asunakutlu, T. ve Avcı, U. (2010). Aile İşletmelerinde Nepotizm Algısı ve İş Tatmini İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, 93-109.
• Barnett, T., and Kellermanns, F. W. (2006). Are We Family and Are We Treated as Family? Nonfamily Employees’ Perceptions of Justice in the Family Firm. Entrepreneurship Theory and Practice, 30(6), 837-854.
• Brayfield, A. H ve Rothe, H. F. (1951). An Index of Job Satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35.5, 307.
• Büte, M. (2011). Kayırmacılığın Çalışanlar Üzerine Etkileri ile İnsan Kaynakları Uygulamaları İlişkisi: Türk Kamu Bankalarına Yönelik Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 384-404.
• Büte, M. (2011b). Nepotizmin İş Stresi İş Tatmini Olumsuz Söz Söyleme ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkileri: Aile İşletmeleri Üzerinde Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 175-194.
• Büte, M. ve Tekarslan, E. (2010). Nepotizmin Çalışanlar Üzerine Etkileri: Aile İşletmelerine Yönelik Bir Saha Araştırması, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 1–21.
• Ciulla, J. B. (2005). In Praise of Nepotism?, Business Ethics Quarterly, 15(1), 153-160.
• Cohen-Charash, Y., and Spector, P. E, (2001). The Role of Justice in Organizations: A Meta-Analysis, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 86(2), 278–321.
• Colquitt, J. A. (2001). On the Dimensionality of Organizational Justice: A Construct Validation of a Measure, Journal of Applied Psychology, 86(3), 386-400.
• Colquitt, Jason A., Donald E. Conlon, Michael J. Wesson, Christopher O. L. H. Porter and K. Yee N. (2001). Justice at the Millennium: A Meta-Analytic Review of 25 Years of Organizational Justice Research, Journal of Applied Psyhology, 86(3), 425-445.
• Folger, R. and Konovsky, M. A. (1989). Effects of Procedural and Distributive Justice on Reactions to Pay Raise Decisions, Academic Management Journal, 32(1), 115-130.
• Ford, R. and McLaughin, F. (1985). Nepotism, Personnel Journal (pre-1986), 64, 57-61.
• Gönenli, A. (2004). Örgüt Kültürünün İş Tatmini Üzerine Etkisi ve Anatolia Seramik A.Ş.’de Uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Green, J. (2000). Job Satisfaction of Community College Chairpersons (Yayımlanmamış Doktora Tezi).Virginia Polytechnic Institute and State University.
• Greenberg, J. (1993). The Social Side of Fairness Interpersonal and Informational Classes of Organizational Justice. In R. Cropanzano (Ed.), Justice in the Workplace: Approaching Fairness in Human Resource Management, 79-103
• Greenberg, J. (1996).The Quest for Justice on the Job: Essays and Experiments. Thousand Oaks, CA: Sage Publicationss.24.
• Hall, A. and Nordqvist, M. (2008). Professional Management in Family Businesses: Toward an Extended Understanding, Family Business Review, 21(1), 51-69.
• Hamilton, J.B., (1964), A General System of Fabric Geometry, Journal of the Textile Institute,Vol. 55, No.1, 66-82.
• Ichniowski, T. (1988). The New Nepotism: Why Dynasties are Making a Comeback, Business Week, 31, 106-109.
• İlhan, T. ve Erdem, R. (2010). Akraba Kayırmacılığı (Nepotizm), (Ed. R. Erdem), Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık içinde (ss. 135-166). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• İşcan, Ö. F., ve Timuroğlu, M. K. (2007). Örgüt Kültürünün İş Tatmini Üzerindeki Etkisi ve Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 119-135.
• İyiişleroğlu, S. C. (2006). Aile Şirketleri: Adana ve Çevresinde Faaliyet Gösteren Aile Şirketlerinde Nepotizm Uygulamasının Tespitine Yönelik Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Jeffries, H. M. (2003). Job Descriptions, Nepotism and Part-Time Work: The Minstrels and Trumpeters of the Court of Edward IV. of England (1461- 1483), Plainsong and Medieval Music, 12(2), 165-177.
• Judge, T. A., Locke, E. A., Durham, C. C & Kluger, A. N. (1998). Dispositional Effects on Job and Life Satisfaction: The Role of Core Evaluations. Journal of Applied Psychology, 83(1), 17-34.
• Karacaoğlu, K. ve Yörük, D. (2012). Çalışanların Nepotizm ve Örgütsel Adalet Algılamaları: Orta Anadolu Bölgesinde Bir Aile İşletmesi Uygulaması, İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(3), 43-64.
• Kaya, A. P. (2000). Sosyal Adaletin Teorik Çerçevesi Üzerine Bir Değerlendirme, Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Yayını, No. 38. ss. 229-244. Ankara.
• Keser, A., ve Bilir, K. B. Ö. (2019). İş Tatmini Ölçeğinin Türkçe Güvenilirlik Ve Geçerlilik Çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(3), 229-239.
• Luthans, F. (2011). Organizational Behavior, 12. Baskı, Published by McGraw-Hill/Irwin.
• Luthans, F. (1995). Organizational Behavior. 7. Baskı, İstanbul: Literatür Yayınları.
• McFarlin, D. B., and Sweeney, P. D. (1992). Distributive and Procedural Justice as Predictors of Satisfaction with Personal and Organizational Outcomes. Academy of Management Journal, 35, 626-637.
• Niehoff, B P. ve Moorman, R. H. (1993). Justice as a Mediator of the Relationship Between Methods of Monitoring and Organizational Citizenship Behavior. Academy of Management Journal, 36, 527-556.
• Nietzsche, F. (2001). İyinin ve Kötünün Ötesinde. (çev. Ahmet İnam). İstanbul: Yorum Yayınevi.
• Özen, Y. & Gül, A. (2010). Sosyal ve Eğitim Bilimleri Araştırmalarında Evren-Örneklem Sorunu. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi , 0 (15) , 394-422 .
• Özer, P. S., ve Urtekin, G. E. (2007). Örgütsel Adalet Algısı Boyutları ve Doyumu İlişkisi Üzerine Bir Araştırma, Erciyes Üniv., BF Dergisi, 28, 107-125.
• Özkanan, A. ve Erdem, R. (2014). Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar: Kavramsal Bir Çerçeve, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(20), 179- 206.
• Özler, H., Özler, D. E. ve Gümüştekin, G. E. (2007). Aile İşletmelerinde Nepotizmin Gelişim Evreleri ve Kurumsallaşma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 437-450.
• Özsemerci, K. (2003). Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzluklar, Nedenleri, Zararları ve Çözüm Önerileri. Ankara: Sayıştay Yayınları.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet Algıları, Örgütsel Güven Düzeyleri ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki (Doktora Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Sanlı, H. (2010). Platon'un Adalet Tasarımı, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arşivi, İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları.
• Skarlicki, D. P., and Folger, R. (1997). Retaliation in the Workplace: The Roles of Distributive, Procedural, and Interactional Justice. Journal of Applied Psychology, 82(3), 434-443.
• Spector, P, (1997), Job Satisfaction: Application, Assessment, Causes and Consequences, California: Sage Publication.
• Taylor, A. J. W. (2003). Justice As a Basic Human Need. New Ideas in Psychology, 21(3), 209-219.
• Tutar, H. (2007). Erzurum’da Devlet ve Özel Hastanelerde Çalışan Sağlık Personelinin İşlem Adaleti, İş Tatmini ve Duygusal Bağlılık Durumlarının İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 97-120.
• Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, (TEPAV). (2006). Yolsuzlukla Mücadele TMBB Raporu, Bir Olgu Olarak Yolsuzluk: Nedenler, Etkiler ve Çözüm Önerileri. Ankara.
• Yazıcıoğlu, Y., ve Erdoğan, S. (2014). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri (4. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yavuz, E. (2010). Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının Örgütsel Adalet Algılamaları Üzerine Bir Karşılaştırma Çalışması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2), 302-312.
• Yılmaz, A. ve Kılavuz, R. (2002). Türk Kamu Bürokrasisinin İşlemsel Sorunları Üzerine Notlar, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 17-31.