Kamusal Stratejik Planlama Gerçekten Kamusal mı? Bakanlık Stratejik Planlarının Kamusallık Yönelimi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 96 - 117, 30.06.2023

Muhammed Zahid Çığman

Öz

Yeni Kamu İşletmeciliği reformları kapsamında kamuya aktarılan en önemli uygulamalardan biri stratejik yönetim olmuştur. Dünya genelindeki eğilimlere koşut olarak Türkiye’de de -özellikle 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun yayımlandığı 2003’ten sonra- kamusal stratejik planlama faaliyetleri hız kazanmıştır. Ancak, kamusal planlamaya, kamu yönetiminin özgün şartları dolayısıyla temkinli yaklaşılmaktadır. Kamusal stratejik planlamanın başarılı olabilmesi için kamusal değerlerle uyumlu olması ve kamu yararı yaratması yani gerçekten kamusal olması gerektiği ileri sürülmektedir. Bu ise kamu kurumlarının örgütsel yapı ve süreçlerin ötesine geçerek toplumda meydana getirdikleri odaklanmalarını gerektirmektedir. Çalışmanın kuramsal kısmında kamu değeri ve kamusal değerler çizgileri genel sistem kuramı temelinde yeniden yorumlanarak kamu değeri sistemi çerçevesi önerilmiştir. Buna göre, kamu kurumları, kamu işletmeciliği alt sistemini kaynak, ilke ve amaçlar yönünden siyaset alt sistemine bağladıkları ölçüde kamusal nitelik kazanacak; kamu işletmeciliği alt sistemini ihmal etmeleri hâlinde yönetim darboğazı yaşayacak, siyaset alt sistemini ihmal etmeleri hâlinde işletmecilik dar görüşlülüğüne düşeceklerdir. Araştırmanın görgül kısmında 15 bakanlığın cari stratejik planlarının içerik çözümlemesi yapılarak Türk kamu kesimindeki stratejik planlamanın gerçekten kamusal olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma kapsamında incelenen stratejik planlarda kaynak yönünden kamusallığa ilişkin kullanışlı veri bulunamamış, ilke ve amaç bakımından kamusallık yöneliminin hâkim olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamusal stratejik yönetim, kamusallık, kamu değeri, kamusal değerler, kamu değeri sistemi

Is Public Strategic Planning Really Public? An Inquiry of Publicness Orientation of Turkish Ministries’ Strategic Plans

Öz

One of the most important practices transferred to the public within the scope of the New Public Management reforms has been strategic management. In parallel with the trends in the world, public strategic planning have gained momentum in Turkey, especially after the Public Financial Management and Control Law No. 5018 was published in 2003. However, public planning is approached cautiously due to the specific conditions of public administration. It is argued that in order for public strategic planning to be successful, it must be compatible with public values and create public interest, that is, it must be really public. This requires public institutions to go beyond organizational structures and processes and focus on societal impact. In the theoretical part of the study, the public value system framework was proposed by reinterpreting the public value and public values research streams on the basis of the general system theory. Accordingly, public institutions will acquire a public character to the extent that they connect the public administration subsystem to the political subsystem in terms of resources, principles and purposes; If they neglect the public management subsystem, they will experience a bottleneck in the management, and if they neglect the political subsystem, they will fall into the narrow-mindedness of management. In the empirical part of the research, it was tried to determine whether the strategic planning in the Turkish public sector is really public by analyzing the current strategic plans of 15 ministries. In the strategic plans examined within the scope of the research, useful data on publicness in terms of resources could not be found, and it was determined that the publicness orientation was dominant in terms of principles and purposes.

Anahtar Kelimeler

Public strategic management, publicness, public value, public values, public value system

Kaynakça

• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003, 24 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 25326). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5018.pdf
• 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (2005, 4 Mart). Resmi Gazete (Sayı: 25745). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5302.pdf
• 5393 sayılı Belediye Kanunu (2005, 13 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25874). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf
• Alford, J., Douglas, S., Geuijen, K. ve ‘t Hart, P. (2017). Ventures in Public Value Management: Introduction to the Symposium. Public Management Review, 19(5), 589-604. https://doi.org/10.1080/14719037.2016.1192160
• Alford, J. & O’Flynn, J. (2009). Making Sense of Public Value: Concepts, Critiques and Emergent Meanings. International Journal of Public Administration, 32(3-4), 171-191.
• Alford, J. & Yates, S. (2014). Mapping Public Value Processes. International Journal of Public Sector Management. 27(4), 334-352.
• Allison, G. T. (1980). Kamu ve Özel Sektör Yönetimi: Tüm Önemsiz Açılardan Dahi Temelde Birbirlerine Benzer mi? J.M. Shafritz, A.C. Hyde (Ed.); H. Akdoğan ve S. Altuntop (Çev. Ed.); F. Tepe (Çev.), Kamu Yönetimi Klasikleri. Ankara: Global Politika ve Strateji.
• Andersen, L. B., Beck Jørgensen, T., Kjeldsen, A. M., Pedersen, L. H. & Vrangbæk, K. (2012). Public Value Dimensions: Developing and Testing a Multi-Dimensional Classification. International Journal of Public Administration, 35(11), 715-728.
• Andrews, R., Boyne, G., Law, J. & Walker, R. (2012). Strategic Management and Public Service Performance. Palgrave: Macmillan.
• Antonsen, M. & Beck Jørgensen, T. (1997). The ‘Publicness’ of Public Organizations. Public Administration, 75(2), 337-357. https://doi.org/10.1111/1467-9299.00064
• Appleby, P. (2016). Devlet Yönetimi Farklıdır. J.M. Shafritz, A.C. Hyde (Ed.); H. Akdoğan ve S. Altuntop (Çev. Ed.); H. Akdoğan (Çev.), Kamu Yönetimi Klasikleri. Ankara: Global Politika ve Strateji. Beck Jørgensen, T. & Bozeman, B. (2007). Public Values: An Inventory. Administration & Society, 39(3), 354-381. https://doi.org/10.1177/0095399707300703
• Benington, J. (2009). Creating the Public in Order to Create Public Value? International Journal of Public Administration, 32(3-4), 232-249. https://doi.org/10.1080/01900690902749578
• Benington, J. (2011). From Private Choice to Public Value. J. Benington & M. H. Moore (Ed.), Public Value: Theory and Practice. New York: Palgrave Macmillan.
• Bertalanffy, L. von. (1969). General System Theory: Foundations, Development, Applications. ABD: George Braziller.
• Boin, A., Fahy, L. A. & t Hart, P. (2021). Guardians of Public Value: How Public Organisations Become and Remain Institutions. Springer Nature.
• Boschken, H. L. (1994). Organizational Performance and Multiple Constituencies. Public Administration Review, 54(3), 308-312.
• Box, R. C. (2001). Private Lives and Anti-Administration. Administrative Theory & Praxis, 23(4), 541-558.
• Bozeman, B. (1987). All Organizations Are Public: Bridging Public and Private Organizational Theories. ABD: Jossey-Bass Inc Pub.
• Bozeman, B. (2007). Public Values and Public Interest: Counterbalancing Economic Individualism. ABD: Georgetown University Press.
• Bozeman, B. & Johnson, J. (2015). The Political Economy of Public Values: A Case for the Public Sphere and Progressive Opportunity. The American Review of Public Administration, 45(1), 61-85.
• Bryson, J. M., Crosby, B. C. & Bloomberg, L. (2014). Public Value Governance: Moving Beyond Traditional Public Administration and The New Public Management. Public Administration Review, 74(4), 445-456.
• Bryson, J. M., Crosby, B. C. & Bloomberg, L. (2015a). J. M. Bryson, B. C. Crosby, L. Bloomberg (Ed.), Discerning and Assessing Public Value: Major Issues and New Directions. Public Value and Public Administration. Georgetown University Press.
• Bryson, J. M., Crosby, B. C. & Bloomberg, L. (2015b). Public Value and Public Administration. Georgetown University Press.
• Bryson, J., Sancino, A., Benington, J. & Sorensen, E. (2017). Towards a Multi-Actor Theory of Public Value Co-creation. Public Management Review, 19(5), 640-654. https://doi.org/10.1080/14719037.2016.1192164
• Chandler, A. D. (1962). Strategy and Structure: Chapters in the History of the Industrial Empire. Cambridge, MA: MIT Press.
• Dahl, A. & Soss, J. (2014). Neoliberalism for the Common Good? Public Value Governance and the Downsizing of Democracy. Public Administration Review, 74(4), 496-504. https://doi.org/10.1111/puar.12191
• Denhardt, J. V. & Denhardt, R. B. (2007). The New Public Service: Serving, Not Steering. ME Sharpe.
• Diefenbach, T. (2009). New Public Management in Public Sector Organizations: The Dark Sides of Managerialistic ‘Enlightenment’. Public Administration, 87(4), 892-909.
• Dimock, M. E. (1937). The Study of Administration. American Political Science Review, 31(1), 28-40.
• Dinçer, Ö. & Yılmaz, C. (2003). Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma 1. Değişimin Yönetimi İçin Yönetimde Değişim. T.C. Başbakanlık.
• Dubnick, M. J. (2018). Demons, Spirits, and Elephants: Reflections on The Failure of Public Administration Theory. Journal of Public and Nonprofit Affairs, 4(1), 59-115.
• Eisenhardt, K. M. & Schoonhoven, C. B. (1990). Organizational Growth: Linking Founding Team, Strategy, Environment, and Growth Among U.S. Semiconductor Ventures, 1978-1988. Administrative Science Quarterly, 35(3), 504-529. https://doi.org/10.2307/2393315
• George, B., Walker, R. M. & Monster, J. (2019). Does Strategic Planning Improve Organizational Performance? A Meta-Analysis. Public Administration Review, 79(6), 810-819.
• Gulick, L. (1937). Science, Values and Public Administration. L. Gulick & L. Urwick (Ed.) Papers on the Science of Administration. Institute of Public Administration Columbia University.
• Hansen, J. R. & Ferlie, E. (2016). Applying Strategic Management Theories in Public Sector Organizations Developing a typology. Public Management Review, 18(1), 1-19. https://doi.org/10.1080/14719037.2014.957339
• Hartley, J., Alford, J., Knies, E. & Douglas, S. (2017). Towards an Empirical Research Agenda for Public Value Theory. Public Management Review, 19(5), 670-685. https://doi.org/10.1080/14719037.2016.1192166
• Hood, C. (1995). The “New Public Management” in the 1980s: Variations on a Theme. Accounting, Organizations and Society, 20(2-3), 93-109.
• Hood, C. (2016). Tüm zamanlar için kamu işletmeciliği: Yeni Kamu İşletmeciliğinin yükselişi. J.M. Shafritz, A.C. Hyde (Ed.); H. Akdoğan ve S. Altuntop (Çev. Ed.); C. Zengin (Çev.), Kamu Yönetimi Klasikleri. Ankara: Global Politika ve Strateji.
• Jarzabkowski, P. (2005). Strategy as Practice: An Activity-Based Aproach. SAGE.
• Johnsen, Å. (2018). Impacts of Strategic Planning and Management in Municipal Government: An Analysis of Subjective Survey and Objective Production and Efficiency Measures in Norway. Public Management Review, 20(3), 397-420.
• Kamu İdarelerince Hazırlanacak Stratejik Planlar ve Performans Programları ile Faaliyet Raporlarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (2021, 22 Nisan). Resmi Gazete (Sayı: 31462). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=38547&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5
• Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (2006, 26 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 26179). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060526-11.htm
• Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (2018, 26 Şubat).
• Resmi Gazete (Sayı: 30344). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/02/20180226-10.htm
• Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri Ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun. Erişim adresi: (https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5227.html)
• Kotha, S. & Nair, A. (1995). Strategy and Environment as Determinants of Performance: Evidence from The Japanese Machine Tool Industry. Strategic Management Journal, 16(7), 497-518. https://doi.org/10.1002/smj.4250160702
• Longo, F. & Rotolo, A. (2016). Promoting Programme Gap Awareness as a Method of Effective Public Strategic Management. Public Management Review, 18(3), 349-368. https://doi.org/10.1080/14719037.2014.984622
• Miles, R. E., Snow, C. C., Meyer, A. D. & Coleman Jr, H. J. (1978). Organizational Strategy, Structure, and Process. Academy of Management Review, 3(3), 546-562.
• Mintzberg, H. (1978). Patterns in Strategy Formation. Management science, 24(9), 934-948.
• Mintzberg, H., Ahlstrand, B. & Lampel, J. (1998). Strategy Safari: A Guided Tour through the Wilds of Strategic Management. The Free Press.
• Mitchell, D. (2020). Toward a Theory of Public Strategic Implementation. Governance and Management Review, 5(1), 17-37.
• Moore, M. H. (1995). Creating Public Value: Strategic Management in Government. Harvard University Press.
• Moore, M. H. (2013). Recognizing Public Value. Harvard University Press.
• Moore, M. H. (2015). Creating a Public Value Account and Scorecard. J.M. Bryson, B.C. Crosby, L. Bloomberg (Ed.), Public Value and Public Administration. Georgetown University Press, 110-130.
• Nadkarni, S. & Barr, P. S. (2008). Environmental Context, Managerial Cognition, and Strategic Action: An Integrated View. Strategic Management Journal, 29(13), 1395-1427. https://doi.org/10.1002/smj.717
• Nutt, P. C. & Backoff, R. W. (1993). Organizational Publicness and Its Implications for Strategic Management. Journal of Public Administration Research and Theory, 3(2), 209-231.
• OECD. (2019). Public Value in Public Service Transformation: Working with Change. OECD. https://doi.org/10.1787/47c17892-en.
• Perry, J. L. & Rainey, H. G. (1988). The Public-Private Distinction in Organization Theory: A Critique and Research Strategy. Academy of Management Review, 13(2), 182-201.
• Pesch, U. (2008). The Publicness of Public Administration. Administration & Society, 40(2), 170-193.
• Piekkari, R. & Welch, C. (2018). The Case Study in Management Research: Beyond the Positivist Legacy of Eisenhardt and Yin?. C. Cassell, A. Cunliffe, G. Grandy (Ed.), The SAGE Handbook of Qualitative Business and Management Research Methods: History and Traditions. BK: SAGE.
• Porter, M. E. (1979). How Competitive Forces Shape Strategy?. Harvard Business Review. March-April, 137-145.
• Rainey, H. G., Backoff, R. W. & Levine, C. H. (1976). Comparing Public and Private Organizations. Public Administration Review, 36(2), 233-244.
• Ring, P. S. & Perry, J. L. (1985). Strategic Management in Public and Private Organizations: Implications of Distinctive Contexts and Constraints. Academy of Management Review, 10(2), 276-286.
• Samuelson, P. A. (1954). The pure theory of public expenditure. The Review of Economics and Statistics, 36(4), 387-389.
• Schwandt, T. A. & Gates, E. F. (2017). Case Study Methodology. N. K. Denzin, Y. S. Lincoln (Ed.), The SAGE Handbook of Qualitative Research. ABD: SAGE.
• Simon, H. A. (1997). Administrative Behavior: A Study of Decision-Making Processes in Administrative Organizations. The Free Press.
• Slevin, D. P. & Covin, J. G. (1997). Strategy Formation Patterns, Performance, and the Significance of Context. Journal of Management, 23(2), 189-209. https://doi.org/10.1016/S0149-2063(97)90043-X
• Stoker, G. (2006). Public Value Management: A New Narrative for Networked Governance? The American Review of Public Administration, 36(1), 41-57.
• T.C. Adalet Bakanlığı. (2019). T.C. Adalet Bakanlığı Stratejik Planı: 2019-2023. Erişim adresi: https://sgb.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/27102020154519Stratejik%20Plan%20(2019-2023)%2023.10.2020.pdf
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2019). T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/33674/acshb_2019-2023-stratejik-plan.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2021). Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu 3.1. Sürüm. Erişim adresi: http://www.sp.gov.tr/upload/xSpKutuphane/files/0QRai+Kamu_Idareleri_Icin_Stratejik_Planlama_Kilavuzu_V3_1_.pdf
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Plan. Erişim adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/strateji/icerikler/csb_2019-2023-stratej-kplan-11-20191108155418.pdf
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2019). T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://sp.enerji.gov.tr/
• T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı. (2019). Gençlik ve Spor Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://sgb.gsb.gov.tr/Public/Edit/images/SGB/012014/2019-2023-Stratejik-Plan%C4%B1.pdf
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Muhasebat Genel Müdürlüğü. (2022). Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri. Erişim adresi: https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri%20(25.09.2022) (Son Erişim: 25.09.2022).
• T.C. İçişleri Bakanlığı. (2019). T.C. İçişleri Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/strateji/%C5%9EEREF/Stratejik-Yonetim/ICISLERI-BAKANLIGI-2019_2023-STRATEJIK-PLANI.pdf
• T. C. Kalkınma Bakanlığı. (2018). Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu 3. Sürüm. Erişim adresi: http://www.sp.gov.tr/tr/kutuphane/s/102/
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2019). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://www.ktb.gov.tr/Eklenti/67667,ktb20192023stratejikplani23mbpdf.pdf?0
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı. (2019). T.C Millî Eğitim Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://www.meb.gov.tr/stratejik_plan/
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2019). Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı (Yayın No 1148). Erişim adresi: https://stratejikplan.saglik.gov.tr/files/TC-Saglik-Bakanligi-2019-2023-Stratejik-Plan-Web-Katalog.pdf
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2020). T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2020-2024 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/stratejik-planlar/mu2112012102
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2019). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/stratejikplan.pdf
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2019). Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Erişim adresi: https://ticaret.gov.tr/data/51d557c6487c8e0f30a44f53/TICARET_BAKANLIGI_014_STRATEJIK_PLAN_05.11.19_OK.pdf
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2019). Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Stratejik Plan 2019-2023 Erişim adresi: https://www.uab.gov.tr/uploads/pages/stratejik-yonetim/uab-2019-2023-stratejik-plani-16-10-2019.pdf
• Ünal, M. C. (2013). Kamu Örgütü Ne Kadar Stratejik Yönetilebilir? Strateji Kavramı, Stratejik Planlama/Yönetim, Kamu Sektöründe Uyum ve Çelişkiler". Amme İdaresi Dergisi, 46(2), 25-43.
• Waldo, D. (1952). Development of Theory of Democratic Administration. American Political Science Review, 46(1), 81-103.
• Walker, R. M. (2013). Strategic Management and Performance in Public Organizations: Findings from The Miles and Snow Framework. Public Administration Review, 73(5), 675-685.
• Walker, R. M. & Andrews, R. (2015). Local Government Management and Performance: A Review of Evidence. Journal of Public Administration Research and Theory, 25(1), 101-133.
• Wamsley, G. L. & Zald, M. N. (1973). The Political Economy of Public Organizations. Public Administration Review, 33(1), 62-73.
• Williams, W. & Lewis, D. (2008). Strategic Management Tools and Public Sector Management—The Challenge of Context Specificity. Public Management Review, 10(5), 653-671. https://doi.org/10.1080/14719030802264382