Katılım Bankalarında Havuz Problemi

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 74 - 95, 30.06.2023

Turgay Geçer

Öz

Bu çalışmada, Katılım Bankalarının gelir üretme ve kâr/zarar paylaşım mekanizmaları, düzenlemeler perspektifinden fon havuzları, kredi türleri, birim değer, birim hesap değeri ve hesap değeri kavramları ele alınmıştır. Katılım Bankalarının son 20 yıldır siyasi desteklerine rağmen, başarılarının neden bu kadar sınırlı kaldığını tartışılmıştır. Bu çalışma, Özel Finans Kurumlarının Katılım Bankalarına dönüşmeleri ile Katılım Bankalarının Konvansiyonel Bankalara yakınsamalarına odaklanmaktadır.
Faizsiz bankacılığın farklı bir versiyonu olan Katılım Bankaları (Özel Finans Kurumları) 1985 yılından bu yana Türkiye’de faaliyet göstermektedir. Yaklaşık bu 40 yıllık süre zarfında, Katılım Bankalarının bankacılık sektöründen aldığı pay ancak %8,5’e ulaşmıştır. Katılım Bankalarının temel fon kaynakları katılma hesapları (vadeli mevduat) ve özel cari hesaplar (vadesiz mevduatlar); en temel kredi ürünleri ise murabaha ve icara kredileridir (nakdi krediler). Katılım Bankaları, ‘kâr’ adı altında ‘vade farkı gelirlerini’, ‘zarar’ adı altında ‘karşılık giderlerini’ katılma hesaplarına dağıtmaktadır. Bu çalışmada, Katılım Bankaları tarafından katılma hesaplarına dağıtılması beklenen diğer gelirler ile dağıtılmaması beklenen diğer giderler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Katılım Bankaları, fon havuzları, birim değer, krediler

Pool Problem in Participation Banks

Öz

This paper studies the revenue generating and profit/loss sharing mechanisms of Participation Banks and the concepts of pool of funds, unit value, unit account value and account value types of credits from regulatory environment. It discusses that despite the fact that Participation Banks are politically supported for last 20 years to, why their success is so limited. This study also focuses on the transition from special finance house to participation bank and the convergence from participation bank to conventional bank.
Participation Banks (Special Finance Houses) operate in Turkey since 1985 as a different version of interest–free banking. During nearly 40–year period, the share of Participation Banks in the banking sector reached yet at 8.5%. Participation Banks’ basic fund resources are ‘participation accounts’ and ‘special current accounts’, basic credit products are Murabaha and Icara credits (loans). Participation Banks distribute ‘maturity difference income’ as ‘profit’, ‘provision expenses’ as ‘loss’ to participation accounts. In this paper, it is studied the other revenues to be distributed and the other expenses not to be distributed to participation accounts by Participation Banks.

Anahtar Kelimeler

Participation banks, pools of funding, unit value, credits

Kaynakça

• 5411 sayılı Bankacılık Kanunu (2015, 1 Kasım). Resmi Gazete (Sayı: 25983). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5411&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktöring ve Finansman Şirketleri Kanunu (2012, 13 Aralık). Resmî Gazete (Sayı: 28496). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6361&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions (2012). Faizsiz Bankacılık Standartları (M. Odabaşı ve İ. E. Aktepe, Çev.), Türkiye Katılım Bankaları Birliği Yayınları, Sayı 2, İstanbul. (Orijinali 2010 yılında yayımlanmıştır).
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, İnteraktif Aylık Bülten Aralık 2022, Erişim adresi: www.bddk.org.tr/BultenAylik/tr/Home/Gelismis. Erişim tarihi: 24/02/2023.
• Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik (2015, 23 Ekim). Resmî Gazete (Sayı: 29511), Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=21192&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5x
• Bankalarının Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelik (2013, 5 Eylül). Resmî Gazete (Sayı: 28756), Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18799&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (2016, 22 Haziran). Resmî Gazete (Sayı: 29750). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=22599&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (2006, 1 Kasım). Resmî Gazete (Sayı: 26333). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=10735&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Sigortaya Tabi Mevduat ve Katılım Fonları ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunca Tahsil Olunacak Primlere Dair Yönetmelik (2006, 7 Kasım). Resmî Gazete (Sayı: 26339). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?MevzuatTur=7&MevzuatNo=10769&MevzuatTertip=5
• TMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme Standardı (2016, 3 Kasım). Resmî Gazete (Sayı: 26335). Erişim adresi: https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/TMS/TMS_39_2018.pdf Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ (2013, 25 Aralık). Resmî Gazete (Sayı: 28862). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=19166&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5