Osmanlı Devleti’nde Niğdeli Gayr-i Müslim Memurlar

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 9, 211 - 228, 26.12.2018

Şenay Atam

Öz

Osmanlı’nın üç
kıtaya yayılmış büyük bir devlet olması
ve içerisinde birçok unsuru barındırması onu incelelemeye değer kılmıştır. Anadolu’dan
Avrupa’ya kadar olan topraklarda Osmanlı Devleti içerisinde Ermeni, Rum,
Müslüman yüzyıllarca birlikte yaşamayı öğrenmişlerdir. Devlet de bu unsurları
içerisinde çok güzel bir şekilde harmanlamış, gerektiği yerlerde bu
farklılıklardan yararlanmasını bilmiştir.

Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan
Sicill-i Ahvâl Defterlerinde kayıtlı olan Niğde doğumlu gayr-i müslim devlet
memurları tespit edilerek incelenmiştir. Niğde doğumlu 17 gayr-i müslim memurun
ve 2 Niğdeli Osmanlı mebusunun özgeçmişleri değerlendirilmiştir.  Sicil kayıtlarının yanı sıra tespit
edilebildiği kadarıyla bu kişilerle ilgili varsa arşivdeki belgelerden de
faydalanılmıştır. Çalışmanın daha anlaşılır olabilmesi için 19. yüzyılda Osmanlı
Devleti’nde memuriyet ve gayr-i Müslimlerin Osmanlı memur sistemindeki yeri ve
çalışmamızın ana kaynağını oluşturan sicill-i ahval kayıtları hakkında bilgiler
verilmiştir. Konumuz Niğdeli gayrimüslim memurlar olduğu için de 19. yüzyılın
sonlarında Niğde’nin idari ve sosyal durumu hakkında da kısaca bilgi
verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Niğde, Rum, Ermeni, Sicill-i Ahvâl Defterleri, Memur

Kaynakça

• Arşiv BelgeleriBaşbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)1-Bab-ı Ali Evrak Odası Belgeleri (BEO)2-Dâhiliye NezaretiMektubi Kalemi Evrakı (DH MKT)Sicil-i Ahval İdare-i Umumi Defterleri (DH SAİD d.) Muhasebe Kalemi (DH EUM MH) Sicill-i Nüfus Tahrirat Kalemi (DH SN THR)Hukuk Müşavirliği (DH MHŞ)İdare (DH İD) 3-İradelerDahiliye (İ DH)Adliye ve Mezahib (İ AZN)4- Meclis-i Vükela Mazbataları (MV) Kaynak Eserler ve İncelemelerAKDAĞ, Hasan, (2016), Günnur Aydoğdu, Mahmut Avcı, “Sicill i Ahval Defterleri Işığında Osmanlı Bürokrasisinde İstanbul Doğumlu Rum Ermeni Musevi Memurların Fonksiyonelliği”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 9, S. 29, s. 18-40.ARSLAN, Ali, (2003), “Türkiye’de Rum Basını”, Yakındönem Türkiye Araştırmaları, S. 3, s. 49-113.ATAM, Şenay, (2014), “Osmanlı Bürokrasisinde Niğde Doğumlu Memurlar (Sicill-i Ahval Defterlerine Göre)”, Prof. Mustafa Keskin Armağanı Türk tarih ve Kültürü Araştırmaları, Ed. Remzi Kılıç, İstanbul, s. 547-605.BAYIR, Derya, (2013),Minorities and Nationalism in Turkish Law, Newyork.CANDEĞER, Ümmügülsüm, (2017), Birinci Dünya Savaşı’ndan Türkiye Cumhuriyeti’nin İlanına Kadar Burdur ve Çevresi (Olaylar, İz Bırakanlar, Burdurlular), Ankara.CORCİ, (1328), Polis Mekâtibine Mahsûs Resimli Amelî ve Nazarî Fenn-i Fotoğrafya, İstanbul. DOĞAN, Hamdi, (2008), “Hicri 1246 Tarihli Cizye Defteri’ne Göre Niğde Kazası’ndaki Gayrimüslim Unsurlar”, Niğde, Aksaray ve Nevşehir Tarihi Üzerine, ed. Musa Şaşmaz, İstanbul, s. 15-26.EFE, Aydın, (2013), “Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre Payaslı Memurlar”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 10, S. 23, s. 181-194.GAZEL, Ahmet Ali, (2007), “Sicill-İ Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Dönemi’nde Görev Yapan Anamurlu Memurlar”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 32, Erzurum, ss. 203-213.GÜNEŞ, İhsan, (1997), Türk Parlamento Tarihi, I. ve II. Meşrutiyet, C.2, TBMM Yay., Ankara.KERİMOĞLU, Hasan Taner, (2015), II. Meşrutiyet Döneminde İttihat ve Terakki Muhalifi Bir Gazete: Sada-yı Millet, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXX, S.1, , s. 149-180.KILIÇ, Musa, (2012), “Tanzimat Döneminde Osmanlı Hariciye Nezâreti’nin Ermeni Memurları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 31, S. 51, s. 93-124.KUCAK, Ömer, (2016, Aralık) “Sicill-i Ahvâl Defterlerine Göre Siirt Doğumlu Gayr-i Müslim Memurlar (1879-1909)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 47, s. 260-268.SOYDAN, Orhun, (2016, Nisan), “Kültürel Miras Olarak ‘Nahitiya’ Niğde”, Akademik Bakış Dergisi, S. 54, Mart, s. 54-81.ÖSEN, Serdar, (2008), “Arşiv Belgeleri ve Şeriye Sicillerine Göre Niğde 1888-1894”, Niğde, Aksaray ve Nevşehir Tarihi Üzerine, ed. Musa Şaşmaz, İstanbul, s. 83-105.ÖZÇELİK Ayfer, (2015), Osmanlı Mebusan Meclisi'nde "Türkçe" Tartışması (Kavanin ve Nizamatın Suret-i Neşr ve İlanı Kanun Layihası Münasebetiyle), OTAM, S. 13, s. 213-226.ÖZTÜRK, (2008), Gülin Erdem, “19. ve 20. Yüzyıllarda Niğde Sancağı’nın İdari Taksimatı”, Niğde, Aksaray ve Nevşehir Tarihi Üzerine, ed. Musa Şaşmaz, İstanbul, s. 69-81.YILMAZ, İbrahim, (2015, Güz), “Osmanlı Polis Okulları: Eğitim”, SÜTAD, S. 38, s. 103-130.