Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluş Felsefesinden Anayasal Demokrasi İdealinin Yansımaları

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 9, 271 - 288, 26.12.2018

M.fatih Çınar

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin “Kurucu İktidarı” Osmanlı
Devlet ve toplum yapısını çağdaş/modern bir devlet ve toplum yapısına dönüştürürken
çeşitli hukuki süreçler yürütmüştür. Kurucu iradenin ve özellikle Atatürk’ün hedeflediği
anayasal düzen, ortaya koyulan hukuki belgelerin incelenmesi suretiyle en iyi
ve doğru şekilde anlaşılabilir. Bu gerçekten yola çıkarak ele alınan, 1921
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, 1924 Anayasası ve ulusal ya da uluslararası normatif
düzenlemeler yapan hukuki belgeler, yapılan temel değişikliklerin demokrasi
ideali ile örtüştüğünü göstermektedir. Milli egemenlik, demokrasi, insan
haklarına saygı, temel hak ve özgürlüklerin anayasal güvencelere bağlanması,
kuvvetler ayrılığı, kadın erkek eşitliği, uluslararası toplum ile barış içinde
yaşama kararlılığı gibi evrensel değerler tarihsel süreç içinde yeni kurulan
devletin pozitif hukukunda yerlerini almıştır. TMBB’nin kuruluşundan Atatürk’ün
ölümüne kadar üzerinde çalışma yapılan sürecin totaliter devletler ve
diktatöryal liderler çağı olduğu göze çarpmaktadır. Buna karşın, kurucu iktidarın
hem devlet hem de toplum yapılanmasında, çağdaş anayasal demokrasi idealine uyumlu
hukuki düzenlemeleri yine demokrasi anlayışıyla uyumlu yöntemler ile
gerçekleştirdiği tespit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kurucu İktidar, Atatürk, Anayasa, Demokrasi

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı Hukuk Sözlüğü için bkz.: http://www.sozluk.adalet.gov.tr/ısdar, erişim 11.11.2018.AKKOR Mahmut. Dini Bir Müessesenin Sonu: Hilafetin İlgası, History Studies, International Journal of History, Vol.4/1, s.21-23.Amasya Tamimi için bkz.: http://www.amasya.gov.tr/amasya-tamimi-22-haziran-1919, erişim 10.11.2018.Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi (2009), Sayı 45 Cilt 5, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, s.3171-3178. 30.07.2008 tarih ve 2008/1-2 E.K. sayılı (Siyasî Parti Kapatma) kararı.ARIKAN, Semra (2001), Otoriter ve Demokratik Liderlik Tarzları Açısından Atatürk’ün Liderlik Davranışlarının Değerlendirilmesi, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, s. 254.ATATÜRK, Mustafa Kemal (2006), Nutuk, (Hzl. E.Semih Yalçın), Gazi Kitabevi, Ankara, s. 361.ATATÜRK Mustafa Kemal (2010), Medeni Bilgiler, (Hzl. Afet İnan), Göl Kitap Yay., İstanbul, s.51.Belgelerle Gerçek Tarih Dergisi için bkz.: (http://belgelerlegercektarih.com/tag/ataturk-diktator-muydu, erişim 01.11.2018).BURAN Hasan (2009), “Siyasal Rejimlerin Sınıflandırılmalarının Yeniden Gözden Geçirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C14, S1, Isparta, s.69-97.DUVERGER Maurice (1995), Siyaset Sosyolojisi, (Çev. Şirin Tekeli), Varlık Yayınları, İstanbul, s.215.EROĞLU Haldun (2003), Osmanlılarda İktidarın Değişim Süreci ve Meşruiyet Sorunu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Sayı 43, C 2 s.19, http://dtcfdergisi.ankara.edu.tr/index.php/dtcf/article/view/1069/1117, erişim 07.11.2018.Erzurum Kongresi Kararları için bkz.: http://www.atam.gov.tr/nutuk/erzurum-kongresinin-bildirisi-ve-kararlari, erişim 10.11.2018.GÖZLER Kemal (2007), Devletin Genel Teorisi: 1. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, s.4, http://www.anayasa.gen.tr/dgt-devletkavrami.pdf , erişim 03.11.2018. GÜNEY Salih (1999), Davranış Bilimleri Açısından Atatürk'ün Liderliği, Ocak Yayınları, s.121-127.HOBBES Thomas (2007), Leviathan veya Bir Din ve Dünya Devletinin İçeriği, Biçimi ve Kudreti, (Çev. Semih Lim), 6.Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, s.127-130;325.HUNTINGTON Samuel P. (1991), “Democracy's Third Wave”, Jornal of Democracy, Bahar, s.22.İNAN Arı (1982), Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir-İzmit Konuşmaları, Ankara, s. 63.KARPAT H. Kemal (2014), Türk Demokrasi Tarihi (Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller), Timaş Yayınları, 5.Baskı, İstanbul, s.45.KİLİ Suna ve GÖZÜBÜYÜK Şeref, (1985), Sened-i İttifaktan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, s.103.KONGAR, Emre (1981), Atatürk Devrimleri ve Kuramları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, Ankara, s.238.LOCKE John (2002), Sivil Toplumda, Devlet, Uygar Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, (Çev. Serdar Taşçı, Hale Akman), Metropol Yayınları, İstanbul, s.15. MARTİNO F. Perrone D.S. (1998), Ön Asya Diktatörü Mustafa Kemal, (Çev. Enver Sedat Akaltın), İstanbul, s.23.MONTESQUİEU Baron De Secondan (1963), De L’Esprit des Lois (Kanunların Ruhu Üzerine), I’inci Cilt, (Çev.Fehmi Baldaş), Dünya Edebiyatından Tercümeler Fransız Klasikleri, M.E.B. Basımevi, Ankara, s.56-57.OSMANAĞAOĞLU KARAHASANOĞLU Cihan, (2015). Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin yürürlüğe girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, S 29, s.116, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/114006, erişim 9.11.2018.ÖZBUDUN Ergun (1989), Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, s.10.ÖZER, İsmail (2011), Mustafa Kemal Atatürk’ün Halkçılık Anlayışı ve I. TBMM’de Halkçılık Tartışmaları, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi S.I, s.63. Ayrıca bkz.: http://sbad.gop.edu.tr/Makaleler/892716038_4.pdf, erişim 10.11.2018.PARUŞEV Paraşkev (2014), Demokrat Diktatör Atatürk, (Çev.Naime Yılmaer), Etkin Yayınları, İstanbul, s.282-301.Resmî Gazete 13 Şubat 1937, Sayı 3533 için bkz. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3533.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3533.pdf, erişim 10.11.2018.Resmî Gazete 14 Nisan 1930, Sayı 1471 için bkz. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1471.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1471.pdf, erişim 10.11.2018.Resmî Gazete 28 Ekim 1933, Sayı 2540 için bkz.: http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2540.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2540.pdf, erişim 10.11.2018.Resmî Gazete 11.12.1934, Sayı 2877 için bkz.: http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2877.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2877.pdf, erişim 10.11.2018.Sivas Kongresi Kararları için bkz.: http://www.sivas.gov.tr/4-eylul-sivas-kongresi, erişim 10.11.2018.TANÖR Bülent (2007), “Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri”, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, s.246.TBMM Tutanak Dergisi, 1.Dönem, C.9, S.2 için bkz.: https://www.tbmm.gov.tr/tarihce/ataturk_konusma/1d2yy1.htm, erişim 10.11.2018.TBMM Gizli Tutanakları, 9 Ağustos 1336 (1920) tarihli Gizli Celse, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d01/CILT01/gcz01001045.pdf, erişim 05.11.2018.TEZİÇ Erdoğan (1998), Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, s.391.UZUN Turgay ve GEZGÜÇ M. Gözde (2013), “Başkanlık Sistemi ve Latin Amerika Deneyimleri”, Başkanlık Sistemi Karşılaştırmalı Bir İnceleme ve Türkiye İçin Değerlendirmeler, (Ed. Murat Aktaş ve Bayram Coşkun), Nobel Yayıncılık, Ankara, s. 33-72.1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu için bkz.: https://anayasa.tbmm.gov.tr/1921.aspx, erişim 14.09.2017.1924 Anayasası Metni için bkz.: https://anayasa.tbmm.gov.tr/1924.aspx, erişim 14.0.2017.