BUSINESS ADMINISTRATION'S OF SEABATHS IN OTTOMAN EMPIRE

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 7, 74 - 92, 31.01.2019

Halil İbrahim Gül

Öz

While bath machines were invented in order to benefit from

marine culture in Europe in the early 18th century, a different marine culture began to

develop in the Ottoman Empire. These baths, also known as deniz banyosu, derya

hamamı or derya banyosu, have been in the foreground as an entertainment and resting

place especially for the people of Istanbul.

Seabaths, especially in terms of its services, madeits mark on the 19th century. These

businesses, which have a significant place in the 19th century, have succeeded in

maintaining their function until the last period of the 20th century. They became a

modern enterprise, especially after passing under the control of the municipality in

Istanbul and a significant progress has been made in the profit margin. Seabaths were

established in İstanbul and other coastal cities as well as in the cities by the rivers which

are used for swimming. It was seen that these baths were also been built together with

hot springs to take advantage of spawater. While the number of these baths were

around 20 in their first years, they rapidly increased to over 80.

These bathes were open during the summer season and continued to exist by selling food

and beverages in the winter months.

Anahtar Kelimeler

Seabath, Business, Income

OSMANLI’DA DENİZ HAMAMLARI İŞLETMESİ

Öz

Avrupa da 18.yy başlarında deniz kültüründen faydalanmak için banyo

makinaları icat edilirken Osmanlı’da daha farklı bir deniz kültürü gelişmeye başlamıştır.

Deniz banyosu, derya hamamı ya da derya banyosu adları ile de bilinen Deniz hamamları,

özellikle İstanbul halkı için bir eğlence ve dinlenme yeri olarak ön plana çıkmıştır. Bu

tesisler özellikle verdiği hizmet bakımından 19. yüzyıla damgasını vurmuştur. 19.yy da

önemli bir yere sahip olan bu işletmeler 20.yy’nin son dönemine kadar işlevlerini

sürdürmeyi başarabilmişlerdir. Bu tesisler özellikle İstanbul da belediyenin bünyesi altına

geçtikten sonra bir modern işletme konumuna dönüşmüş ve kâr marjında önemli

ilerlemeler sağlanmıştır. İstanbul’la birlikte diğer sahil kıyısındaki şehirlerde ve suyundan

yüzmek amacıyla faydalanılan nehirlerde de deniz hamamları kurulmuştur. Bu

hamamların kaplıca suyundan da yararlanmak amacıyla kaplıcalarla birlikte inşa edildiği

görülmüştür. İlk dönemlerde 20 civarında olan bu tesislerin sayısı daha sonra hızla

artarak 80’i geçmiştir. Bu işletmeler yaz döneminde açık olmakla birlikte, kış aylarında

da yiyecek ve içecek satarak varlıklarını sürdürmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

deniz hamamı, işletme, gelir, yönetim

Kaynakça

• KAYNAKÇA Adanalı, A. Ş., Deniz Hamamları, Envai, Menafi-Denize Kimle Girebilir?, İstanbul 1322. Adil, F., "Deniz Hamamından Plaja", Tan, 9 Ağustos 1941. Akçura, G., "Cumhuriyet Dönemi İçin Özel Tarih 1933-1942", Aktüel Özel Dizi 2. Akçura, G., "İstanbul'un Plajlar Tarihinden Bir Sayfa; Florya", Skylife, Temmuz 1999 . Alus, S. M., "Eski Deniz Hamamları", İstanbul İçin Şehrengiz, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1991. Aşkın, S., Halk Plajı, Çağlayan Yayınevi, İstanbul 1954. Aral, Tekin, Salacak Öyküleri, Parantez, İstanbul 1998. Beyoğlu, S., "Osmanlı Deniz Hamamından Plaja", Tombak Dergisi, S. 30, S. 6-11, Şubat 2000. Beyoğlu, S., “Osmanlı Deniz Hamamları”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı 5, Yıl 3/2004, s:53-73. BOA, A. DVN. DVE(4) 8/7. BOA, A. MKT. MHM. 364/25. BOA, A. MKT. MHM. 422/37. BOA, A. MKT. NZD. 362/44. BOA, A. MKT. UM. 111/18. BOA, BEO 3566/267400. BOA, BEO 3597/269758. BOA, BEO 3699/277410. BOA, BEO 3707/277988. BOA, BEO 425/31861. BOA, BEO 425/31861. BOA, BEO 4494/336982. BOA, BEO 4528/339581. BOA, BEO 682/51094. BOA, BEO 71/5275. BOA, BEO. 1685/126306. BOA, BEO. 600/44957. BOA, DH. EUM. MEM 68/44. BOA, DH. EUM. MEM 72/57. BOA, DH. İD 38-2/48. BOA, DH. MKT 309/80.. BOA, DH. MKT. 120/11 . BOA, DH. MKT. 1336/22. BOA, DH. MKT. 1508/119. BOA, DH. MKT. 1514/105. BOA, DH. MKT. 1636/106. BOA, DH. MKT. 2003/120. BOA, DH. MKT. 236/22. BOA, DH. MKT. 236/22. BOA, DH. MKT. 2482/75. BOA, DH. MKT. 2511/120. BOA, DH. MKT. 27/47. BOA, DH. MKT. 2835/20. BOA, DH. MKT. 2868/71. BOA, DH. MKT. 391/21. BOA, DH. MKT. 881/47. BOA, DHH. EUM. AYŞ 54/85. BOA, HR. TO 46/105. BOA, HR. TO 475/35. BOA, HR. TO 538/88. BOA, İ. HR. 250/14885-1. BOA, İ. HUS. 2/56. BOA, İ. MVL. 560/25181-1. BOA, İ. MVL. 560/25181-2. BOA, İ. MVL. 560/25181-3. BOA, İ. MVL. 560/25181-4. BOA, İ. MVL. 560/25181-5. BOA, İ. MVL. 560/25181-6. BOA, İ.ŞD 100/59787-1. BOA, İ.ŞD 59/3375-1. BOA, İ.ŞD 91/5406-1. BOA, İ.ŞD 91/5406-2. BOA, İ.ŞD 96/5729-1. BOA, İ.ŞD 96/5729-2. BOA, İ.ŞE 14/27. BOA, İ.ŞE 4/28. BOA, İ.ŞE 8/15. BOA, İ.ŞE. 1/24. BOA, İMG NO:0145 0146 VE 0147 . BOA, MVL 546/70. BOA, MVL 563/2. BOA, MVL 850/41. BOA, MVL 875/11. BOA, Ş D 2/12. BOA, Ş D. DH 675/43. BOA, Ş D. DH 699/16. BOA, Ş D. DH 699/56. BOA, Ş D. DH 2392/29. BOA, Ş D. 708/4 . BOA, Ş D. 766/18 . BOA, ŞD 730/4. BOA, ŞD 753/1. BOA, ŞD 754/18. BOA, ŞD77314. BOA, ŞD 778/5. BOA, ŞD 811/17 . BOA, TFR. 1. AS 72/7161. BOA, Y. A. HUS. 183/73 . BOA, Y. A. HUS. 194/65 . BOA, Y. EE. 44/111-1. BOA, Y. EE. 44/94-1. BOA, Y. MTV 157/28.. BOA, Y.A. RES 108/48. BOA, ZB. 56/2. Derleme, "İstanbul Plajları", Albüm, Haziran 1998, S. 5, S. 10-21. Derleme, "Yeni Plaj Ve Kampları İle İstanbul", Hayat Dergisi, 25 Temmuz 1966 Ergin, O. N., Mecelle-İ Umur-I Belediye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, Cilt 1- 9, İstanbul 1995 . Ersöz, C., "Karaya Vuran Plajlar", Cumhuriyet Dergi, S. 18-20, 26 Temmuz 1987. Es, H. F. , "Eski Deniz Hamamları", Hürriyet, 2 Ağustos 1987. Es, H. F. , "Yaşadığımız İlk'ler", Yıllarboyu Tarih, Temmuz 1979 S. 7, S. 30-33. Evren, B., "Florya Plajı", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 3, S. 326, İstanbul 1994. Evren, B., "İstanbul Denizle İlişkisi: Tanışma, Buluşma, Ayrılık", Cumhuriyet Dergi, S. 326, S. 14-16, 21 Haziran 1992. Evren, B., "İstanbul Plajları", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Evren, B., “İstanbul’un Deniz Hamamları”, Türkler, C.15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002. Evren, B., Galata Köprüleri Tarihi, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1994. Eyice, S., Eski Galata Köprüsü Sempozyumu, S. 50, İstanbul 1990 . F.B.,FromScarboroughtotheSeychelles, How TheSeasideEmerged As The Holiday Destination Of Choice. 16 Ekim 2016. https://www.economist.com/blogs/prospero/2016/11/scarborough-seychelles Fikret , A., "Deniz Hamamlarından Plaja", Tan Gazetesi, 9 Ağustos 1941. Grall, V.,VictorianPrudesandtheirBizarreBeachsideBathingMachines. 15 Nisan 2014. http://www.messynessychic.com/2014/04/15/victorian-prudes-beachside-bathing-machines/ Gül, H. İ., Terkos Su Şirketi , MÜ. Sos.Bil.Enst. Basılmamış Doktora Tezi 2009. Gül, H. İ., İstanbul Su Şirketinin Su Verme Serüveni Ve Bazı Maddelerinin Tahlili Ve Karşılaştığı Zorluklar. Bülent Ecevit Üniversitesi, Uluslararasıİktisat İşletme Yönetim Dergisi Cilt 7, Sayı18, 2012. Güngör, S., "Haremde Selamlık", Yedigün, 18-Tem, S. 332, S. 6-7. Harrison, S.,ScarboroughSpaandthe First British SeasideResort: Part I. The Yorkshire Journal, Spring Issue, 2010. https://theyorkshirejournal.files.wordpress.com/2017/04/theyorkshirejournal-2010-01.pdf Harrison, S.,ScarboroughSpaandthe First British SeasideResort: Part II. The Yorkshire Journal, Spring Issue, 2012. https://theyorkshirejournal.files.wordpress.com/2017/04/theyorkshirejournal-2012-01.pdf Işın, E., İstanbul'da Gündelik Hayat, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999. Koçu, R. E., "Beyazpark Gazinosu Ve Deniz Banyosu", İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 5, S. 2623, İstanbul 1961. Koçu, R. E., "Büyükada Değirmen Plajı", İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 6, S. 3204 İstanbul 1963. Koçu, R. E., "Büyükada Yörükali Plajı", İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 6, S. 3212, İstanbul 1963. Nybergh, T.,VictorianBeach Life: Photos of 19th Century BathingMachines in Operation. 2015. http://whizzpast.com/photos-19th-century-bathing-machines Pamuk, Ş., Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul, 1999. Pardoe, J.,TheBeauties Of TheBosphorus, London, 1838. Sahillioğlu, H., Bir Asırlık Osmanlı Para Tarihi 1640-1740, Doçentlik Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 1965. Sahillioğlu, H., Kuruluşundan 17. Asrın Sonuna Kadar Osmanlı Para Tarihi Üzerine Bir Deneme. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1958. Sperco, W., Yüzyılın Başında İstanbul, İstanbul Kütüphanesi, İstanbul 1989. Şahin, K., “Deniz Hamamları”, Vakıflar Dergisi Sayı: XXIII, Ankara, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1994, S. 243-253. Şehsuvaroğlu, H., İstanbul Köprüleri, Cumhuriyet Yayını, İstanbul 1953. Temel, M., İşgal Yıllarında İstanbul'un Sosyal Durumu, Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri Ankara, 1998. The Economist., F.B. 16 Kasım 2016. Prospero. FromScarboroughtotheSeychelles. How TheSeasideEmerged As The Holiday Destination Of Choice. Tınç, L., "Denize Nasıl Girdiler?.", Popüler Tarih, Yıl: 6, Sayı: 2005/58, İstanbul, pp. 48-53. Tuğlacı, P., Tarih Boyunca İstanbul Adaları, Cem Yayınevi, İstanbul 1989. Makaleler. Tutel, E., "Buyrun Plaj Sefasına... Ve De 100 Yıl Öncesinin Deniz Hamamına", Yıllarboyu Tarih, Haziran 1979 S. 6, S. 28-33. Tutel, E., Gemiler...Suvariler...İskeleler..., İletişim Yayınları, İstanbul 1998 . Tutel, E., Şirket-İ Hayriye, İletişim Yayınları, İstanbul 1994. Victorianna Magazine.,Bathing Machine - How toCover-UpProperly at theBeach. Web. www.victoriana.com/Etiquette/bathingmachine.htm