TÜRKİYE’DE KAMU SAĞLIK HARCAMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 12, 14 - 31, 30.06.2021

Ersin Nail Sağdıç , Fazlı Yıldız

Öz

Sağlık sektörüne yapılan harcamalar refah ve sürdürülebilir kalkınmanın temel bir unsuru olarak kabul edilmektedir. Beşeri sermayenin gelişmesinde etkili faktörlerden biri olan sağlık harcamalarının ekonomik performans üzerindeki önemli etkileri olduğu teorik ve ampirik olarak literatürde bir çok çalışma tarafından gösterilmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de 2004-2019 döneminde 81 il düzeyinde kamu sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi panel veri analizi kullanılarak araştırılmıştır. Araştırmanın ampirik bulguları, Türkiye’de kamu sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerinde uzun dönemde pozitif etki gösterdiğini ve kamu sağlık harcamalarından ekonomik büyümeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkisini ortaya koymaktadır. Araştırma sonuçları, Türkiye’de kamu sağlık harcamalarının ekonomik büyümeyi etkileyen faktörlerden biri olduğunu ve kamu sağlık harcamalarının ekonomik büyümeyi olumlu yönde etkilediğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Sağlık Harcamaları, Ekonomik Büyüme, Kamu Harcamaları

AN EMPIRICAL INVESTIGATION ON THE RELATIONSHIP BETWEEN PUBLIC HEALTH EXPENDITURES AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY

Öz

Public and private spending on the health sector is considered essential for economic development and welfare. It is shown by many empirical and theoretical studies in the literature that health expenditures, one of the influential factors in the development of human capital, have significant effects on economic performance. In this study, the relationship between public health expenditures and economic growth was investigated by panel data analysis in 81 provinces of Turkey over the 2004-2019 period. The study results reveal that public health expenditures have a positive effect on economic growth in the long term. The results also show a one-way causality relationship running from public health expenditures to economic growth. In general, this study results reveal that public health expenditures are one of the factors affecting economic growth, and the increase in public health expenditures has a positive effect on economic growth in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Public Health Expenditure, Economic Growth

Kaynakça

• ABOUBACAR, B. ve XU, D.Y. (2017). “The Impact of Health Expenditure on the Economic Growth in Sub-Saharan Africa”, Theoretical Economics Letters, 7: 615-622.
• AFONSO, O., ve SARABANDA, A. (2016). “The Impact of Health Sector on R&D, Economic Growth and Wages”, Applied Economics Letters, 23(14): 1006–1011.
• AĞIR, H. ve TIRAŞ, H. H. (2018). “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Nedensellik Analizi”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4): 1558-1573.
• AKINCI, A. ve TUNCER, G. (2016). “Türkiye’de Sağlık Harcamaları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki”, Sayıştay Dergisi, 102: 47-61.
• ARSLANTAŞ, D. (2019). “Temel Sağlık Hizmetleri Kavramı”, (Ed.) ARSLANTAŞ, D., Temel Sağlık Hizmetleri, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2903, Eskişehir.
• AURANGZEB, A. Z. (2003). “Relationship Between Health Expenditure and Gdp in an Augmented Solow Growth Model for Pakistan: An Application of Co-integration and Error-Correction Modeling”, Lahore Journal of Economics, 8(2): 1-18.
• AWAWORYI, S., YEW, S. L. ve UGUR, M. (2015). “Effects of Government Education and Health Expenditures on Economic Growth: A Meta-Analysis”, Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No. 68007, https://mpra.ub.uni-muenchen.de/68007/1/MPRA_paper_68007.pdf, (20.03.2021).
• AYDEMİR, C. ve BAYLAN, S. (2015). “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13): 417-435.
• BAŞAR, S., KÜNÜ, S. ve BOZMA, G. (2016). “Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10: 189-204.
• BAŞOĞLU, A. (2021). “Sosyal Harcamaların Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri: Türkiye Düzey 1 Bölgeleri için Panel Veri Analizi”, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 7(1): 21-35.
• BEDİR, S. (2016). “Healthcare Expenditure and Economic Growth in Developing Countries”, Advances in Economics and Business, 4(2): 76-86.
• BLOOM, D. E., CANNING, D. (2000). “The Health and Wealth of Nations”, Science, 287(5456): 1207-1209.
• BREUSCH, T.S., PAGAN, A.R. (1980). “The lagrange multiplier test and its applications to model specification in econometrics”. The Review of Economic Studies, 47(1): 239-253.
• ÇALIŞKAN, Ş., KARABACAK, M. ve MEÇİK, O. (2018). “Türkiye’de Uzun Dönemde Eğitim Ve Sağlık Harcamaları İle Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1): 75-96.
• ÇELİK, A. (2020). “G20 Ülkelerinde Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Analizi”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1): 1-20.
• ÇETİN, M. ve ECEVİT, E. (2010). “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2): 166-182.
• DEMİRGİL, B., ŞANTAŞ, F. ve ŞANTAŞ, G. (2018). “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Uygulamalı Bir Çalışma”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2): 388-398.
• DING, H. (2012). “Economic Growth and Welfare State: A Debate Of Econometrics”, Munich Personal RePEc Archive (MPRA) Papers, No. 39685, 1-32.
• EDİZDOĞAN, N., ÇETİNKAYA, Ö. ve GÜMÜŞ, E. (2019). Kamu Maliyesi, Ekin Kitabevi, Bursa.
• EGGOH, J., HOUENINVO, H. ve SOSSOU, G. A. (2015). “Education, Health and Economic Growth in African Countries”, Journal of Economic Development 40(1): 93–111.
• ELMI, Z. M. ve SADEGHI, S. (2012). “Health Care Expenditures and Economic Growth in Developing Countries: Panel Co-İntegration and Causality”, Middle-East Journal of Scientific Research, 12(1): 88-91.
• EMIRMAHMUTOGLU, F. ve KOSE, N. (2011). “Testing for Granger Causality in Heterogeneous Mixed Panels”, Economic Modelling, 28(3): 870-876.
• ERDOĞAN, S. ve BOZKURT, H. (2008). “Türkiye’de Yaşam Beklentisi - Ekonomik Büyüme İlişkisi: Ardl Modeli İle Bir Analiz”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 3(1): 25-38.
• GEORGIOU, M. N. (2013). “Health Expenditure and Economic Growth: A Worldwide Panel Data Analysis”, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2250761, (18.03.2021).
• GÜVEN, D., ŞİMŞEK, T. ve GÜVEN, A. (2018). “Sağlık Yönetimi Kapsamında Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: MENA Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi”, Sosyoekonomi, 26(37): 33-55.
• HARTWIG, J. (2010). “Is Health Capital Formation Good for Long-Term Economic Growth? -Panel Granger-Causality Evidence for OECD Countries”, Journal of Macroeconomics, 32: 314-325.
• HAYALOĞLU, P. ve BAL, H. Ç. (2015). “Üst Orta Gelirli Ülkelerde Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2): 35-44.
• HAYRAN, O. (2018). “Sağlık Hizmetlerinin Kamusal ve Özel Yönü”, (Ed.) ŞEKER, M. ve BULDUKLU, Y., Sağlık Kurumları Yönetimi I, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3511, Eskişehir.
• HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI MUHASEBAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2021). İller İtibariyle Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri (2004-2019), https://muhasebat.hmb.gov.tr/iller-itibariyle-merkezi-yonetim-butce-istatistikleri-2004-2019, (02.03.2021).
• IŞIK, S. (2020). “Küresel Rekabet Açısından Yatırım Carilerinin Önemi: Türkiye Üzerine Bir Analiz”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 18(35): 9-35.
• KALYONCU, K. (2009). “Beşeri Sermayede Bir Yatırım Olarak Sağlık Ocağı Sayısındaki Değişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik Testi”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2): 38-46.
• KAMACI, A. ve UĞURLU YAZICI, H. (2017). “OECD Ülkelerinde Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi”, Sakarya İktisat Dergisi, 6(2): 52-69.
• KIZIL, B. C. ve CEYLAN, R. (2018). “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği”, Journal of Yasar University, 13(50): 197-209.
• KURT, S. (2015). “Government Health Expenditures and Economic Growth: A Feder–Ram Approach For The Case Of Turkey”, International Journal of Economics and Financial Issues, 5(2): 441-447.
• MAJDI, M. (2012). “Study of The Relation Between Health and Economic Growth: Validation Empirical from A Panel Of 15 Countries Of The North and South Bank Mediterranean”, Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 4(1): 175-186.
• MEHRARA, M. ve MUSAI, M. (2011). “Granger Causality Between Health and Economic Growth in Oil Exporting Countries”, Interdisciplinary Journal of Research in Business, 1(8): 103-108.
• MOHAMMADI, T., MALEKI, B. ve GASHTI, H. P. (2012). “The Effect of Government Expenditure Composition on Economic Growth: Evidence on ECO Countries”, Economics and Finance Review, 2(5): 14-21.
• MUSHKIN, S. J. (1962). “Health as an Investment”, Journal of Political Economy, 70(5): 129-157. https://www.nber.org/system/files/chapters/c13577/c13577.pdf, (20.03.2021).
• NDEDI, A., METHA, A. ve NISABWE, F. (2017). “The Impact of Health Expenditures on Economic Growth of Cameroon: A Literature Review Perspective”, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3036510, (18.03.2021).
• ODHIAMBO, N. M. (2021). “Health Expenditure and Economic Growth in Sub-Saharan Africa: An Empirical Investigation”, Development Studies Research, 8(1): 73-81.
• PESARAN, M. H. (2007). “A Simple Panel Unit Root Test in the Presence of Cross-Section Dependence”, Journal of Applied Econometrics, 2(2): 265-312.
• PESARAN, M. H. ve TAKASHI, Y. (2008). “Testing Slope Homogeneity in Large Panels”, Journal Of Econometrics, 142(1): 50-93.
• PESARAN, M. H., YONGCHEOL, S., ve RON, P. S. (1999). “Pooled Mean Group Estimation of Dynamic Heterogeneous Panels”, Journal of the American Statistical Association, 94(446): 621-634.
• PESARAN, M .H., ULLAH, A. ve YAMAGATA, T. (2008). “A Bias-Adjusted LM Test of Error Cross-Section Independence”, The Econometrics Journal, 11(1): 105-127.
• PIABUO, S. M. ve TIEGUHONG, J. C. (2017). “Health Expenditure and Economic Growth: A Review of The Literature and An Analysis Between The Economic Community for Central African States (CEMAC) and Selected African Countries”, Health Economics Review, 7(23): 1-13.
• RAGHUPATHI, V. ve RAGHUPATHI, W. (2020). “Healthcare Expenditure and Economic Performance: Insights from The United States Data”, Public Health, 8(156): 1-15.
• RHEE, H. J. (2014). “Effects of Healthcare Expenditure on National Income: A Rational Expectation Approach”, Advanced Science and Technology Letters, 70: 19-23.
• ROSEN, H. S. ve GAYER, T. (2020). Public Finance, McGraw Hill Education, USA.
• SACHS, J. D. (2001). “Macroeconomics and Health: Investing in Health for Economic Development, Report of The Commission on Macroeconomics and Health”, Switzerland: World Health Organization, https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42435/924154550X.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (19.03.2021).
• SAĞLIK BAKANLIĞI (2019). Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Ankara. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/36134,siy2018trpdf.pdf?0, (16.03.2021).
• SARAÇOĞLU, S. ve SONGUR, M. (2017). “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Avrasya Ülkeleri Örneği”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16): 353-372.
• SAVAŞAN, F. ve ÇETİNTAŞ, H. (2009). “Kamu Sağlık-Eğitim Harcamaları ve Büyüme, Devletin Değişen Rolü Bağlamında Türkiye’de Kamu Harcamalarının Sektörel Analizi”, 24. Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya, http://maliyesempozyumu.org/wp-content/uploads/2016/11/Maliye-Sempozyumu_24.pdf. (10.03.2021).
• SELİM, S., UYSAL, D. ve ERYİĞİT, P. (2014). “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3): 13-24.
• STRATEJİ VE BÜTÇE BAŞKANLIĞI (2021). 2020-2022 Dönemi Bütçe Çağrısı ve Bütçe Hazırlama Rehberi, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/10/03-fonksiyonel_2020-2022.Pdf, (10.03.2021).
• ŞAŞMAZ, M. Ü., ODABAŞ, H. ve YAYLA, Y. E. (2019). “OECD Ülkelerinde Sağlık Harcamaları ile Kalkınma Arasındaki İlişki: Panel Veri Analizi”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(3): 851-866.
• TABAN, S. (2006). “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi”, Sosyo Ekonomi, 2(2): 31-46.
• TIRAŞ H. ve AĞIR, H. (2018). “OECD Ülkelerinde Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Nedensellik Analizleri”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(4): 13-29.
• TUNALI, Ç. B. ve SARUÇ, N. T. (2019). “An Empirical Analysis on The Relationship Between Health Care Expenditures and Economic Growth in The European Union Countries”, European Journal of Medicine and Natural Sciences, 3(2): 61-66.
• TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (2020). Sağlık Harcamaları İstatistikleri 2019. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2019-33659, (19.03.2021).
• WESTERLUND, J. ve EDGERTON, D. L. (2007). “A Panel Bootstrap Cointegration Test”, Economics Letters, 97: 185-190.
• WORLD HEALTH ORGANIZATION (2011). World Report on Disability 2011. https://www.who.int/publications/i/item/9789241564182, (15.03.2021).
• YANG, X. (2019). “Health Expenditure, Human Capital, and Economic Growth: An Empirical Study of Developing Countries”, International Journal of Health Economics and Management, 20: 163–176.
• YARDIMCIOĞLU, F. (2012). “OECD Ülkelerinde Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Bir İncelemesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2): 27-47.
• YERDELEN TATOĞLU, F. (2011). “The Relationships Between Human Capital Investment and Economic Growth: A Panel Error Correction Model”, Journal of Economic and Social Research, 13(1): 75-88.
• YILDIZ, B. ve YILDIZ, G. (2018). “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Avrupa ve Merkez Asya Ülkeleri Örneği”, Maliye Dergisi,174: 203-218.
• YILDIZ, Ş. ve EREN, M. (2020). “Sağlık Ekonomisinin Tanımı ve Gelişimi”, (Ed.) BAŞAR, S., Sağlık Ekonomisi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 4074, Eskişehir.
• YUMUŞAK, İ. G. ve YILDIRIM, D. Ç. (2009). “Sağlık Harcamaları İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(1): 57-70.