KARBON MUHASEBESİ PERSPEKTİFİNDE KARBON EMİSYONU AÇIKLAMALARININ BELİRLEYİCİLERİ

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 92 - 106, 31.01.2022

Ali Kestane , Rıdvan Sezgin

Öz

İnsan davranışlarının yönüne göre doğada varlığını sürdüren sera gazları, günümüzde atmosferi yoğun bir biçimde işgal etmektedir. Beraberinde ortaya çıkan karbondioksit salınımı gerek insanın kendi yaşamını gerekse kurumsal faaliyetleri tehdit altına almaktadır. Dünya genelinde karbon salınımının; işletmelerin değerleri üzerindeki etkileri tartışma yaratmakta ve etkilerinin azaltılmasına yönelik uygulamalar hayata geçirilmektedir. Bahsedilen gelişmelerden muhasebe bilimi de kendisine düşen payı almaktadır. Bu araştırmada, Türkiye ekonomisinin lokomotifi olarak kabul edilen BIST 30 Endeksi’nde işlem gören işletmelerin karbon emisyonu açıklamaları ile işletme değerleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. İlgili amaç doğrultusunda, işletme değeri göstergeleri olarak; kurumsal sahiplik, kaldıraç, karlılık, işletme büyüklüğü ve faaliyette bulunulan sektör belirlenmiştir. Verilerinin elde edilmesinde dokümantasyon tekniği kullanılmıştır. Karbon emisyonlarına ilişkin açıklamaların ölçülmesinde içerik analizi yöntemi kullanılarak; işletmelerin 2017-2020 dönemine ilişkin (4 yıllık) sürdürülebilirlik raporu, entegre rapor, kurumsal yıllık faaliyet raporu ile finansal raporları üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda; kurumsal sahiplik ve faaliyette bulunulan sektörler ile karbon emisyonu açıklamaları arasında istatistiksel olarak negatif yönde anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Fakat, işletmelerin kaldıraç ve karlılık değerleri ile karbon emisyonu açıklamaları arasında ilişki kurulmasına rağmen ilişkinin kaynağı tespit edilememiştir. Ayrıca işletmelerin büyüklüklerinin ise karbon emisyonu açıklamaları üzerinde herhangi bir etkisine rastlanılmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Karbon Muhasebesi, Karbon Emisyonu Açıklaması, BIST-30

DETERMINANTS OF CARBON EMISSION EXPLANATIONS IN CARBON ACCOUNTING PERSPECTIVE

Öz

Greenhouse gases, which continue to exist in nature according to the direction of human behavior, occupy the atmosphere intensively today. The accompanying carbon dioxide emissions threaten both human life and corporate activities. Carbon emissions worldwide; the effects on the values of the enterprises are controversial and practices are implemented to reduce their effects. Accounting science also takes its share from the mentioned developments. In this research, it is aimed to determine the relationship between the carbon emission disclosures of the companies traded in the BIST 30 Index, which is accepted as the locomotive of the Turkish economy, and their business values. In line with the relevant purpose, as business value indicators; corporate ownership, leverage, profitability, business size and the sector in which it operates were determined. Documentation technique was used to obtain the data. By using the content analysis method in measuring the disclosures related to carbon emissions; Evaluations were made on the sustainability report, integrated report, corporate annual report and financial reports of the enterprises for the period of 2017-2020 (4 years). As a result of the study; Statistically significant relationships were determined between corporate ownership and the sectors in which it operates and carbon emission disclosures. However, although a relationship was established between the leverage and profitability values of enterprises and carbon emission disclosures, the source of the relationship could not be determined. In addition, no effect was found on the size of the enterprises on the carbon emission disclosures.

Anahtar Kelimeler

Carbon Accounting, Carbon Emissions Disclosure, BIST-30

Kaynakça

• ALTINBAY, A. ve GOLAGAN, M. (2016), Küresel ısınma sorununa muhasebecilerin bakışı: karbon muhasebesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2106-2119.
• ASCUİ, F. ve LOVELL, H. (2012). Carbon accounting and the construction of competence. Journal of Cleaner Production, 36, 48-59.
• BAŞ, M. (2019). Bağlantılı k örneklem ile parametrik olmayan cochran q testi: BIST 100 uygulaması, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 4(8), 94-107.
• BAŞ, M., KURNAZ, N. & KESTANE, A. (2019). Studies on ınterdisciplinary economics and business volume ıı. In Özçelik, Ö. (Eds.) Statistical analysis of corporate sustainability in the TRNC banking sector after the crisis (pp. 249-276), Berlin: Perter Lang.
• BAYRAM, N. (2017). Sosyal bilimlerde spss ile ileri veri analizi. Isparta: Ezgi Kitabevi.
• Bebbington, J. and Larrinaga-González, C. (2008). Carbon trading: accounting and reporting ıssues, European Accounting Review, 17(4), 697-717.
• CHOİ, B.B., LEE, D. ve PSAROS, J. (2013). An analysis of Australian company carbon emission disclosures, Pacific Accounting Review, 25(1), 58-79.
• CSUTORA, M. ve HARANGOZÓ, G. (2017). Twenty years of carbon accounting and auditing. Society and Economy, 39, 459–480.
• ÇOB, (2008). Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmaları ve Diğer Uluslararası Emisyon Ticareti Sistemleri, Çevre ve Orman Bakanlığı Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
• DODA, B., GENNAİOLİ, C., GOULDSON, A., GROVER, D. ve SULLİVAN, R. (2016). Are corporate carbon management practices reducing corporate carbon emissions? Corp. Soc. Responsib. Environ. Manag., 23, 257-270.
• DURGUT, M. (2015). Karbon ticaretinin uluslararası muhasebe standartlarına göre muhasebeleştirilmesi, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi,3(2), 23-40.
• EGBUNİKE, F.C. ve EMUDAİNOHWO, O.B. (2017). The role of carbon accountant in corporate carbon management systems: a holistic approach. Indonesian Journal of Sustainability Accounting and Management, 1(2), 90-104.
• FİDANCI, N. ve YÜKÇÜ, S. (2018), karbon maliyetlerinin yönetiminde sürdürülebilirlik felsefesi yaklaşımı: lisanssız elektrik üretimi örneği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20 (Özel Sayı), 230-247.
• GÜRBÜZ, C., KARATAŞ ARACI, Ö. N. ve BEKÇİ, İ. (2019), Dünya’da ve Türkiye’de karbon ticareti ve karbon muhasebesi uygulamaları üzerine bir araştırma, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 424-438.
• HOPWOOD, A.G. (2009). Accounting for the Environment. Accounting, Organizations And Society, 34, 433-439.
• HRASKY, S. (2012). Carbon footprints and legitimation strategies: symbolism or action? Accounting, Auditing & Accountability Journal, 25(1), 174-198.
• KIZILTAN, B. ve DOĞAN, D. U. (2021), Çimento Sektöründe Karbon Ayak İzlerinin Raporlanması Amacıyla Bir Çerçeve Önerisi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 40-58.
• LOHMANN, L. (2009). Toward a different debate in environmental accounting: the cases of carbon and cost-benefit. Accounting, Organizations And Society, 34, 499-534.
• MACKENZİE, D. (2009). Making things the same: gases, emission rights and the politics of carbon markets. Accounting, Organizations And Society, 34(3), 440-455.
• MİLNE, M.J. ve GRUBNİC, S. (2011). Climate change accounting research: keeping it interesting and different. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 24(8), 948-977.
• ÖKTEM, B. (2020), Karbon emisyon işlemlerinin muhasebeleştirilmesi, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 313-323.
• RATNATUNGA, J. (2007). Carbon cost accounting: the impact of global warming on the cost accounting profession. Journal of Applied Management Accounting Research (JAMAR), 5(2), 1-8.
• RATNATUNGA, J. ve BALACHANDRAN, K. (2009). Carbon business accounting: the ımpact of global warming on the cost and management accounting profession. Journal of Accounting, Auditing and Finance, 24(2), 333-355.
• SABAN, M., KÜÇÜKER, H. ve KÜÇÜKER, M. (2017), Kurumsal sürdürülebilirlik ile ilgili raporlama çerçeveleri ve sürdürülebilir raporlamada muhasebenin rolü, İşletme Bilimi Dergisi (JOBS), 5(1), 101-115. DOI: 10.22139/jobs.291818
• SUBRAMANİAM, N., WAHYUNİ, D., COOPER,B.J., P., LEUNG, ve G., WİNES. (2015). Integration of carbon risks and opportunities in enterprise risk management systems: evidence from Australian firms. Journal Of Cleaner Production, 96, 407-417.
• SCHALTEGGER, S. ve CSUTORA, M. (2012). Carbon accounting for sustainability and management. Status quo and challenges.Journal Of Cleaner Production, 36,1-16.
• SOLOMON, J.F., SOLOMON, A., NORTON, S.D. AND JOSEPH, N.L. (2011). Private climate change reporting: an emerging discourse of risk and opportunity? Accounting, Auditing and Accountability Journal, 24(8), 1119-1148.
• SULTANOĞLU, B. ve ÖZERHAN, Y. (2020), İklim değişikliği raporlaması: Türkiye’deki işletmelerin gönüllü karbon saydamlık projesi (cdp) açıklamaları, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22 (Özel Sayı),176-194. http://dx.doi. org/10.31460/mbdd.643332
• TANG, Q. (2017). Framework for and the role of carbon accounting ın corporate carbon management systems: a holistic approach. Working Paper, University of Western Sydney University.
• TANG, Q. ve LUO, L. (2014). Carbon management systems and carbon mitigation. Australian Accounting Review, 24(1), 84–98.
• TANRIÖĞEN, A. (2012), Bilimsel araştırma yöntemleri, 3. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.
• UYAR, S. ve CENGİZ, E. (2011). Karbon (sera gazı) muhasebesi, Mali Çözüm, Mayıs-Haziran, 47-70.
• VARGÜN, H. ve OK, Ş. (2019), yönetim kararları açısından karbon muhasebesi bilgilerinin önemi, Mali Çözüm, Kasım-Aralık, 73-88.
• ZHANG, C., ZHANG, C. ve ZHOU, M. (2016). Rethinking on the definition of carbon accounting. International Conference on Modern Economic Development and Environment Protection ICMED.