TÜRKİYE’DE VERGİ YAPILANDIRMASININ EKONOMİK VE SOSYAL ETKİLERİ: 2008 YILI SONRASI

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 15, 61 - 77, 31.01.2023

Sabri Demirci , Hatice Dayar

Öz

Ekonomik istikrarın sağlanması adına devlet ekonomiye para ve maliye politikası araçları ile müdahale etmektedir. Maliye politikası araçlarından biri olan vergiler doğrudan bireylerin gelirlerini etkilemektedir. Vergi, mükellefler açısından bir gider olarak görülmekte ve vergiye karşı tepkiler verilebilmektedir. 1929 krizi, birinci ve ikinci dünya savaşı sonrasında kalkınma süreci, 1960 ve 1980 askeri darbeleri, 1997 Güney Asya krizi, 1998 Rusya krizi, 2001 krizi, 2008 küresel finans krizi ve 2020 yılında Covid-19 salgını, Türkiye ekonomisini olumsuz etkilemiştir. Bu dönemlerde ekonomide iyileşmeyi sağlamak ve kamusal hizmetlerin devamlılığını sağlamak adına gerekli finansmana kavuşmak için devlet çeşitli politikalar geliştirmiştir. Bu politikalar içerisinde vergi yapılandırma kanunu, Türkiye ve gelişmekte olan ekonomilerle birlikte gelişmiş, az gelişmiş ekonomilerin başvurduğu bir uygulama olmuştur. Yeterli sermayenin olmaması, tasarruf açığı, kalkınma ve yatırımın finansmanı, seçimleri kazanabilme arzusu ve kayıt dışı ekonomiyi kayıt altına alma v.b nedenlerle vergi yapılandırma kanunlarına başvurulmuştur.Vergi yapılandırma kanunları, vergi yapılandırılması adıyla anılmış olsa da vergilerle birlikte, biriken sigorta primi, kredili yurtlar kurumu ödemeleri, belediye alacakları, gümrük vergisi dahil birçok kamu alacağını kapsamaktadır.
Türkiye’de, belli dönemlerde çıkarlan vergi yapılandırma kanunlarının, ekonomik ve sosyal açıdan olumlu ve olumsuz sonuçları olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Vergi Yapılandırması, Yeniden Yapılandırma, Vergi Uyumu, Ekonomik Etkileri, Sosyal Etkileri

ECONOMIC AND SOCIAL IMPACTS OF TAX RESTRUCTURING IN TURKEY: AFTER 2008

Öz

The state interferes in the economy with monetary and fiscal policy tools to provide economic stabilityBeing one of the fiscal policy tools, taxes directly affect the income of individualsTax is considered an expense for taxpayers and there can be reactions against itThe 1929 crisis, the development process after the First and Second World Wars, the 1960 and 1980 military coups, the 1997 South Asia crisis, the 1998 Russia crisis, the 2001 crisis, the 2008 global financial crisis, and the Covid-19 pandemic in 2020 negatively affected the Turkish economyThe state developed various policies in these periods to obtain the finances necessary to improve the economy and ensure the continuity of public servicesAmong these policies, tax restructuring law has been an application implemented by developed and underdeveloped economies together with Turkey and developing economiesTax restructuring laws have been applied for reasons such as lack of sufficient capital, savings deficit, financing of development and investment, desire to win elections and recording the informal economy, etc. Even though they are referred to as tax restructuring, these laws include many public receivables including accumulated insurance premiums, credit dormitory institution payments, municipal receivables, and customs tax.
Tax restructuring laws, which were enacted in certain periods, had both positive and negative economic and social consequences in Turkey

Anahtar Kelimeler

Tax Restructuring, Restructuring, Tax Compliance, Economic Impacts, Social Impacts

Kaynakça

• Akyol, A., Tolunay A., (2006). Kalkınma ve kırsal kalkınma: Temel kavramlar ve tanımlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Sayı: 2, Yıl: 2006, ISSN: 1302-7085, Sayfa: 116-127
• Atçeken, FD, Altundemir, ME ve Turan, AH (2018). Vergi aflarının uyumuna etkisi: Kocaeli örneği. Maliye Araştırmaları Dergisi , 4 (1), 59-75.
• Altunakar Mercan. S. Ş., Buyrukoğlu, S., (2020). Türkiye’deki vergi bilincinin ölçümünde yeni bir yaklaşım: vergi bilinci endeksi, üçüncü sektör. Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(3), 2012-2029
• Arpacı, A. Ö., (2004). Gelir idaresinin yeniden yapılandırılması gerekliliği ve bu yapılandırmada dikkat edilmesi gereken hususlar. Vergi Sorunları Dergisi Sayı.186, Mart 2004 s. 94-105
• Atçeken, F. D., Altundemir, M. E., Turan, A. H. (2018). Vergi aflarının vergi uyumuna etkisi: Kocaeli örneği. Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(1), 59-75.
• Avcı, O., Yeniçeri, H. (2021). Anayasal vergilendirme ilkeleri kapsamında vergi affı. Süleyman Demirel Üniversitesi, Vizyoner Dergisi, Yıl: 2021, Cilt: 12, Sayı: 29, 317-329
• Aygün, R., (2012). Vergi afları ve vergi uyumuna etkisi. Vergi Dünyası Dergisi, S.369, (Mayıs, 2012), 89-95
• Ayrangöl, Z., Tekdere M. (2013). Potansiyel etkileri ve gönüllü uyum açısından vergi afları: 6111 sayılı kanunun irdelenmesi. EÜSBED 6(2) 249-270
• Berksoy, T., ve Demir, İ. (2004). Politik Vergi Çevrimleri: Türkiye’de Vergi Yükü Üzerinde Politik Etkiler. 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, 560-581.
• Besen, R. ve Doğan, Z. (2008). Vergi aflarının nedenleri ve mükellefler üzerindeki etkileri. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 1(1), 23-40.
• Bülbül, D. (2003).“Vergi Aflarının Ekonomik ve Sosyal Etkileri-I”. Yaklaşım Dergisi, S.131, (Kasım, 2003), ss.207-209.
• Çebe, G. N., Uçan, O. (2018). 2008 krizi öncesi ve sonrası Türkiye’de ekonomik büyüme, işsizlik ve enflasyon ilişkisi. Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Yıl: Temmuz 2018 Cilt-Sayı: 11(3) 6-17
• Çetin, G. (2007). Vergi aflarının vergi mükelleflerinin tutum ve davranışları üzerindeki etkisi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, cilt:14 s:2 171-187.
• Ecemiş, A. (2013). Kayıt dışı ile mücadelede vergi aflarının etkinliği (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Edizdoğan, N., Gümüş, E. (2013). Vergi afları ve Türkiye’de vergi aflarının değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, Sayı 164 99-119
• Eker, C., (2006). Türkiye’de vergi aflarının sosyal ve ekonomik etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa
• Güler, H. (2020). Türkiye’de vergi aflarının vergi gelirleri üzerindeki etkisinin olay analiziyle ölçülmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(1), 256-273,
• Kaleli, E. ve Karaca, Ç. (2019). Türkiye’de kayıt dışı istihdama ilişkin çözüm önerileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 13(44), 769-792
• Kargı, V., (2011). Türkiye’de vergi aflarının vergi gelirlerine etkisi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, 13, 101–115
• Ömür, M. Ö., (2021). Türkiye’de vergi yükü ve ekonomik faaliyet türleri ilişkisi: panel veri analizi ile bölgelerarası karşılaştırma. Sayıştay Dergisi, c.32 S.123 141-172
• Öz, E., ve Buyrukoğlu, S. (2011). Cumhuriyet tarihinde vergi afları: maddi ve manevi erozyonlar. Vergi Sorunları Dergisi, 272, 89-104.
• OZCAN, Y. (2020). Covid-19 Salgininin Vergi Gelirlerine Etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 342-354.
• Özgüven V. A., (2018). Vergi Etiği Açısından Vergi Afları, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 Etik Özel Sayı, 34-46
• Savaşan, F., (2006a). Vergi afları: teori ve Türkiye uygulamaları (“vergi barışı” uygulama sonuçları). Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, C.VIII, S.1 41-65
• Sosyal Güvenlik Kurumu., Erişim adresi https://www.sgk.com.tr, (19. 04. 2022).
• Strateji Bütçe Başkanlığı. Erişim adresi https:// www.sbb.gov.tr, (13. 03. 2022).
• Şenyüz, Doğan (2014), “Hukuk Devleti Perspektifinden Adil Vergileme ve Vergi Afları”, Tesam Akademi Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, s.81-96.
• Tansöker, R. L. (2017). Türkiye’de kayıt dışı istihdamın vergi takozu açısından değerlendirilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 309-334.
• TAŞKIN, Y. (2010). Vergi Aflarinin Hukuki Niteliği Ve Gerekçeleri. Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 122-128.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı, https://www.gib.gov.tr , (19. 02. 2022, 19 Şubat).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü (1) Millet meclisi Karar Tarihi: 5/3/1973 No: 584 Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi: 13/4/1973, No: 14506 Yayımlandığı Düsturun Tertibi: 5, Cildi: 12, S. 1850
• Uncu, F., (2019). Türkiye’de vergi affı uygulamalarının ekonomik büyüme ve kayıt dışı ekonomi üzerindeki etkileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ.
• Uyanık, A. (2019). Vergi bilinci ve vergiye uyumun vergi gelirlerine ilişkin değerlendirmeleri. Maliye Dergisi , 177 , 354-386.
• Yalçın, Hasan, Başer, Arif, “ Türkiye‟deki Mali Aflar ve Vergi Sistemi Üzerine Etkileri” , Vergi Dünyası Dergisi, Sayı: 173, Ocak, 1996, ss. 104-110.
• Yelman. (2017). Türkiye’de çıkarılan vergi aflarının nedenleri ve 6736 sayılı Kanun’un mali yönden incelenmesi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 15, 67-84.
• 7 Kasım 1982 tarih ve 2109 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.