TOPLUMSAL CİNSİYET ALGISI BAĞLAMINDA, ALIŞILMIŞIN DIŞINDA PERFORMANS SANATIYLA “ORLAN”

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 11 - 19, 05.01.2024

Ayşe Korkmaz , Meral Batur

https://doi.org/10.22252/ijca.1347909

Öz

Değişen dünya ile birlikte geçmişte anaerkil işleyen sistem yerini ataerkil sisteme bırakmıştır. Bundan dolayı kadınlar, onların bedenleri üzerinde söz sahibi olduğuna hükmeden bu sistemin belirlediği normlar doğrultusunda güzelliğin peşinde koşmak zorunda bırakılmıştır. Kadını hali hazırda ikinci sınıf bir insan olarak gören eril düzen, güzel olmayana bunu bile layık görmemiş, böylece kadını estetik ameliyatların yanı sıra kozmetik dünyasının da sömürüsü hâline getirmiştir. Bu duruma “Dur!” diyen, feminist akımlarla yeniden inşa edilmeye çalışılan kadının kendi bedeni üzerinde söz sahibi olma düşüncesi video, enstalasyon ve performans çalışmaları gibi sanatın anlatım araçları ile her sanatçının kendi üslubu neticesinde yorumlanmaktadır.
Bu çalışmada, toplumsal cinsiyet rollerinin, sürekli değişen güzellik anlayışına kendi bedenini bir sanat aracı olarak kullanan Orlan’ın bedeninin sınırlarını nasıl aştığına, yorumladığına ve yaklaşım biçimine dair bir inceleme yapılmıştır. Bu çalışma araştırma niteliğinde olup, çalışmada literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Orlan’ın, kadınların uğruna katlanmış oldukları güzellik kavramının beden üzerindeki, operasyon sırası ve sonrası etkilerine dikkat çektiği, lokal anestezi yöntemiyle acıyı bertaraf ederek kendi bedeni üzerinde ancak kendisinin söz sahibi olabileceğinin mesajını verdiği; insan vücudunun değiştirilemez ya da dönüştürülemez olmadığı; sanatçının toplumdaki cinsel kimlik, kadın bedeni, estetik ve güzellik uğruna çekilen acı kavramlarını yeniden tanımladığı; bunun yanında özdenetim, kişisel hak ve özgürlük gibi kavramları sorguladığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Beden, Güzellik Algısı, Performans Sanatı, Feminist Sanat

IN THE CONTEXT OF GENDER PERCEPTİON, "ORLAN" WİTH UNORTHODOX PERFORMANCE ART

Öz

With the changing world, the matriarchal system that functioned in the past has been replaced by a patriarchal system. Therefore, women have been forced to pursue beauty in line with the norms set by this system, which rules that it has a say over their bodies. The masculine order, which already sees women as a second-class human being, did not even deem those who were not beautiful worthy of this, thus making women the exploitation of the cosmetic world as well as plastic surgery. Saying "Stop!" to this situation and trying to be reconstructed with feminist movements, the idea of women having a say over their own bodies is interpreted as a result of each artist's own style with the expression tools of art such as video, installation and performance works.
This study examines how Orlan, who uses her own body as a tool of art, transcends the limits of her body, interprets and approaches the ever-changing understanding of beauty and gender roles. This study is of a research nature and the literature review method was used in the study. It is concluded that Orlan draws attention to the effects of the concept of beauty that women endure for the sake of beauty on the body, during and after the operation; she gives the message that only she can have a say over her own body by eliminating the pain with the method of local anesthesia; the human body is not unchangeable or untransformable; the artist redefines the concepts of sexual identity, female body, aesthetics and pain for the sake of beauty in society; in addition, she questions concepts such as self-control, personal rights and freedom.

Anahtar Kelimeler

Woman, Body, Perception of Beauty, Performance Art, Feminist Art

Kaynakça

• Akay, A. (2002). Post modern Görüntü, İstanbul: Bağlam Yayınları. Akman, K (2006). Orlan: Kırılan Ten, Y.K.Y, Cogito, Sayı:44-45, s.177-178. Berger, J. (2005). Görme Biçimleri, İstanbul: Metis Yayınları. Çetgin, F. (2022). Değişen Güzellik Anlayışı ve Kadın Bedeni Üzerinden Sanatta Temsili. Sanat-Tasarım Dergisi, Sayı: 13, Ss.32-37. Esmer, H. (2001). Şiddet İmgeleri ve Çözülmeler, Hacettepe Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanatta Yeterlilik Eseri Çalışması Raporu, Ankara. Şahin, D. (2017). Sanatta, Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Sıradışı Performaslarıyla “Orlan”. IJSHS, Sayı; 1 (2), s. 68-77. Yavuz, N. (2009). Şiddet Olgusunun 1980 Sonrası Çağdaş Sanat Eserlerine Yansıması. İzmir. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Resim Anasanat Dalı Sanatta Yeterlik Tezi.