Borsa İstanbul 50’de Yer Alan Firmaların Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerinin Çevresel Sürdürülebilirlik Yönünden İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 38 Sayı: 2, 375 - 399, 05.06.2023

Bekir Değirmenci

https://doi.org/10.24988/ije.1137871

Öz

Bu çalışmanın temel amacı BIST 50’de yer alan işletmelerin çevresel sürdürülebilirliğe katkılarına yönelik faaliyetlerinin ortaya konulması amacıyla yapılmıştır. Çalışma iki aşamadan oluşmaktadır. İlk olarak; çevresel sürdürülebilirlik, kurumsal sosyal sorumluluk ve sürdürülebilirlik kavramlarını kapsayan ve BIST (Borsa İstanbul) ile ilişkili çalışmalar incelenmiştir. Bunun sonucunda 2018-2022 yılları arasında Türkiye örnekleminde yapılan 37 çalışmaya ulaşılmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında BIST 50’de işlem gören işletmelerin çevresel sürdürülebilirlik faaliyetleri araştırılmıştır. Çalışmanın örneklem grubunu BIST 50’de işlem gören firmalar oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında betimsel içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Özellikle 50 firma içerisinde faaliyet raporlarının daha tatminkâr olduğunun tespit edildiği 10 firma göze çarpmaktadır. Bunlar; Arçelik, Brisa, Halkbank, İş Bankası, Erdemir, Ford, Şişecam, Tekfen, Vestel ve Yapı Kredi şeklinde sıralanmaktadır. Çalışmayla ilişkili olduğu düşünülen ve 2018-2022 yıllarını kapsayan 37 çalışmadan 31 çalışmanın nitel ve 6 çalışmanın nicel olduğu tespit edilmiştir. Daha önce yapılan benzer çalışmalar incelendiğinde, çalışmanın odak noktasında çevresel sürdürülebilirliği temel alan sınırlı sayıda çalışmaya rastlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Sürdürülebilirlik, Çevresel Sürdürülebilirlik, BIST 50

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Examination of Corporate Social Responsibility Activities of Companies Listed on Borsa Istanbul 50 in Terms of Environmental Sustainability

Öz

Purpose of this study was to reveal the activities of the enterprises in BIST 50 for their contribution to environmental sustainability. The study consists of two stages. Firstly; Studies covering the concepts of environmental sustainability, corporate social responsibility, and sustainability-related to BIST (İstanbul Stock Exchange) were examined. As a result, 37 studies conducted in the sample of Turkey between the years 2018-2022 were reached. In the second stage of the study, the environmental sustainability activities of the companies traded in BIST 50 were investigated. The sample group of the study consists of companies traded in BIST 50. Within the scope of the study, a/the descriptive content analysis technique was used. In particular, among the 50 companies, ten companies that have been found to be more satisfactory in their annual reports stand out. These are; Arçelik, Brisa, Halkbank, Işbank, Erdemir, Ford, Şişecam, Tekfen, Vestel and Yapı Kredi. It was found that 31 studies were conducted qualitatively and 6 studies were conducted quantitatively from 37 studies that were considered to be related to the study and covering the years 2018-2022. When previous similar studies were examined, a limited number of studies based on environmental sustainability were found at the focus of the study.

Anahtar Kelimeler

Corporate Social Responsibility, Sustainability, Environmental Sustainability, BIST 50

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Acar, M. Durmaz ve Ş. Coşgunaras, Ş. N. (2021). Sürdürülebilirlik performansını etkileyen finansal ve finansal olmayan faktörler üzerine bir araştırma: bist sürdürülebilirlik endeksi örneği. Journal of Accounting and Taxation Studies, 14 (1), 129-160. Doi: 10.29067/muvu.719005.
• Aksoy, M. (2020). Kurumsal sürdürülebilirlik performansı ve marka performansı arasındaki ilişki: borsa istanbul örneği. Research Journal Of Business And Management, 7 (3) , 139-148. Doi: 10.17261/Pressacademia.2020.1277.
• Alper, D. ve Aydoğan, E. (2018). Kurumsal sosyal sorumluluğun firma performansına etkisi: türkiye örneği. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (34), 185-214. Doi: 10.21550/sosbilder.319457.
• Ashforth, B. E., & Mael, F. (1989). Social identity theory and the organization. The Academy of Management Review, 14(1), 20–39. https://doi.org/10.1097/EDE.ObO13e31812e5535.
• Ateş, S. (2021). Kurumsal sosyal performansa piyasa tepkisi: bist örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (90), 149-164. Doi: 10.25095/mufad.827626.
• Aytar, O. (2019). bist sürdürülebilirlik endeksinde yer alan şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri üzerine bir içerik analizi. OPUS International Journal of Society Researches, 18. UİK Özel Sayısı, 320-340. Doi: 10.26466/opus.583811
• Birben İçkale, T. ve Bayhantopçu, E. (2021). BİST sürdürülebilirlik endeksi şirketleri örneği üzerinden şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk ve iletişim çalışmaları değerlendirmesi. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 6 (2), 430-449. Doi: 10.47107/inifedergi.883480
• Boz, D. ve Duran, C. (2019). Kurumsal sosyal sorumluk ve kurumsal yönetim arasındaki etkileşimin veri zarflama ile analizi: bist kurumsal yönetim endeksindeki firmalar üzerinde bir uygulama. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 14 (54), 119-126. Doi: 10.19168/jyasar.454897
• Çetin, A. A., Doğan, S., & Çetin, O. I. (2019). Kurumsal sosyal sorumluluk ve çevresel sürdürülebilirlik ilişkisi: Marmara bölgesindeki işletmeler Örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 625-640.
• Değirmenci, B., & Aytekin, M. (2021). Çalışanların çevreye bağlılıkları ve çevre dostu davranışlar ilişkisi: Kurumsal sosyal sorumluluk algısının aracılık rolü. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(02), 25-38.
• Duarah, P., Haldar, D., Patel, A. K., Dong, C. D., Singhania, R. R. ve Purkait, M. K. (2022). A Review On Global Perspectives Of Sustainable Development In Bioenergy Generation. Bioresource Technology, 348 (2022), Article 126791. https://doi.org/10.1016/j.biortech.2022.126791
• Düzer, M. (2021). Kurumsal yönetim, kurumsal sürdürülebilirlik ve finansal performans: Bıst’te bir inceleme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 2020 Özel Sayı, 35-51. Doi: 10.17130/ijmeb.834409
• Ece, O. (2018). Değer maksimizasyonu için değer temelli yönetim ile kurumsal sürdürülebilirlik ilişkisinin belirlenmesi: BİST’de bir uygulama. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (1), 299-329. https://dergipark.org.tr/en/pub/mjss/issue/40516/485852
• Erdem, A.T., Akcaoğlu Erdem, Ö. (2021). Ekonomi politiği ve medyanın ekonomi politiği üzerine yapılan çalışmaların içerik analiz yöntemiyle karşılaştırmalı analizi. Ahi Evran Akademi, 2(2), 162-170.
• Erden Ayhün, S. ve Çavuşgil Köse, B. (2018). Kurumsal yönetişim uygulamalarının analizi: borsa istanbul’da işlem gören turizm şirketlerinde bir araştırma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 13 (1), 93-109. https://dergipark.org.tr/en/pub/girkal/issue/42757/516219
• Ersöz, H. Ö. ve Gülsevin Ersöz, F. (2022). BİST Aydın ve denizli şehir endekslerinde yer alan şirketlerin çevresel sürdürülebilirlik kodları. Business Economics and Management Research Journal, 5 (1), 34-49. https://dergipark.org.tr/en/pub/bemarej/issue/68880/1068749
• Feroz, A. K., Zo, H., & Chiravuri, A. (2021). Digital transformation and environmental sustainability: A review and research agenda. Sustainability, 13(3), 1530.
• Freeman, R. Edward (1984). Strategic management: a stakeholder approach. Pitman: Boston.
• Güney, C. (2020). Kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi: borsa istanbul kurumsal yönetim endeksine (Bıst-xkury) tabi şirketler üzerine bir analiz. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (2), 1297-1307.
• Güngör Tanç, Ş. (2019). Kurumsal sürdürlebilirlik faaliyetlerinin firma değeri üzerine etkisi: bist 100 örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (3), 2076-2083. Doi: 10.20491/isarder.2019.725
• Gürünlü, M. (2019). Sürdürülebilirlik ve finansal performans arasındaki ilişki: bist şirketleri üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (84), 177-190. Doi: 10.25095/mufad.625803
• Horasan, E. ve Aktaş, F. (2021). Kurumsal sürdürülebilirliğin Bist sürdürülebilirlik endeksindeki imalat sektörü şirketlerinin finansal performansına etkisi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(4), 2607-2626.
• İşgüden Kılıç, B. (2018). Entegre raporlama ve türkiye’deki gelişmeler: entegre rapor hazırlayan işletmeler ve bıst kurumsal sürdürülebilirlik endeksinde yer alan işletmeler açısından bir inceleme. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20 (1), 28-64. Doi: 10.31460/mbdd.346583
• İyicil, A. G. (2021). BIST şirketlerinin dijital kurumsal sosyal sorumluluk çalışmalarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Tarsus Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (2), 70-81. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/tarsusiibfdergisi/issue/66078/1021614
• Kandemir, H. K. (2021). Sürdürülebilir şirketler ve hukuki çerçevesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (41), 853-876. Doi: 10.46928/iticusbe.949544
• Karadeniz, E. ve Uzpak, B. (2020). Borsa İstanbul sürdürülebilirlik endeksinde sürekli olarak yer alan şirketlerin sürdürülebilirlik faaliyetlerinin analizi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (3), 492-511. Doi: 10.25287/ohuiibf.667720
• Kaymak, G. ve Serçemeli, M. (2020). Faaliyet raporlarının entegre raporlamaya uygunluğu üzerine bist sürdürülebilirlik endeksi’nde yer alan şirketlerde bir araştırma. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6 (2), 239-260. Doi: 10.46849/guiibd.798995
• Kemp, C., van Herwerden, L., Molloy, E., Kleve, S., Brimblecombe, J., Reidlinger, D., & Palermo, C. (2021). How do students offer value to organisations through work integrated learning? A qualitative study using Social Exchange Theory. Advances in Health Sciences Education, 26(3), 1075-1093.
• Kıymetli Şen, İ. ve Hatunoğlu, Z. (2019). Kurumsal sosyal sorumluluk raporlamasını etkileyen faktörler: borsa istanbul örneği. Muhasebe ve Denetime Bakış, 19 (58), 51-62. Retrieved from https://dergipark. org.tr/en/pub/mdbakis/issue/63887/967146
• Koç, S. ve Selçuk, D. (2022). Kurumsal sosyal sorumluluk düzeyi ile finansal performans arasındaki ilişkinin analizi: Bist 100’de faaliyet gösteren bankacılık sektöründe bir uygulama (2009-2018). Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (1), 23-39. Doi: 10.29106/fesa.1022190
• Korkmaz, D. H. (2020). Yöneticilerin kurumsal sürdürülebilirlik algısı ve farkındalık düzeylerini tespite yönelik bir araştırma: Bist Bursa şirketleri araştırması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Macit, N. ve Aytar, O. A. (2021). Kurumsal sosyal sorumluluk çalışmaları benzer temalar üzerine mi yoğunlaşmaktadır? Bist 100 şirketleri üzerine bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 43-66.
• Nacar, A. (2021). İnsanlığa karşı suçlarda sosyal kimlik motivasyonu üzerine mantıksal bir yaklaşım. Public and Private International Law Bulletin, 41 (1), 329-383. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ppil/issue/59618/872542.
• Öcek, C. , Ünlübulduk, S. N. ve Karadeniz, E. (2021). Kurumsal sosyal sorumluluk ve finansal başarısızlık riski: Borsa İstanbul’da işlem gören konaklama işletmelerinde bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (92), 21-46. Doi: 10.25095/mufad.941581
• Önder, Ş. ve Kaya, E. (2018). İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarında kurumsal yönetim yapılarının etkisi: BİST 100 üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (78), 155-170. Doi: 10.25095/mufad.412567
• Öndoğan, A. G. (2021). Paydaş yönetimi yaklaşımı doğrultusunda kurumsal sosyal sorumluluk (kss) ve halkla ilişkilerin rolü. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(2), 528-539.
• Özkan, A., Güngör Tanç, Ş. ve Taşdemir, B. (2018). Sürdürülebilirlik açıklamaları kapsamında kurumsal sosyal sorumluluğun kârlılık üzerine etkisi: Bist sürdürülebilirlik endeksinde bir araştırma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20 (3), 560-577. Doi: 10.31460/mbdd.390388
• Riketta, M. (2005). Organizational identification: a meta analysis. Journal of Vocational Behavior, 66, 358 – 384. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2004.05.005
• Sarı Aytekin, S., Sis Atabay, E., Okan, T. ve Aytekin, E. S. (2019). Türk şirketlerinin kurumsal sosyal sorumluluk söylemlerinin kurumsal itibarları üzerindeki etkisi: Brand Fınance-100 şirketleri örneği. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 5 (2), 197-211. Doi: 10.20979/ueyd.571412
• Selimoğlu, S. K., & Yazıcı, R. (2021). Türkiye’de kurumsal yönetişim ve sürdürülebilirlik. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 113-136.
• Soytas, Mehmet Ali ve Durak Uşar, Damla (2021). Kurumsal sürdürülebilirlik ve finansal performans: türkiye üretim sektörü örneği. Middle East Technical University Faculty of Economics and Administrative Sciences, 48(2), 201-250.
• Süklüm, N. ve Hiçyorulmaz, E. (2019). BİST sürdürülebilirlik endeksindeki işletmelerin sosyal sorumluluk ve çevre muhasebesi ilişkisi açisindan incelenmesi: bir içerik analizi. BMIJ, 7(4): 1806-1824. doi:http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v7i4.1152BİST
• Suvacı, B. ve Özbakır Selcanoğlu, H. (2019). Bıst 100 endeksinde yer alan işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 14(3), 1011-1033. Doi: https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.23307
• Temiz, H. ve Varıcı, İ. (2022). Sürdürülebilirlik, kurumsal sosyal sorumluluk ve finansmana erişim arasındaki ilişkinin incelenmesi: Bıst örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (1), 406-431. Doi: 10.30798/makuiibf.912331
• Tiltay, M. A., Öz, M. ve Tepe, M. E. (2021). Sürdürülebilir kalkınma amaçları bağlamında kurumsal sosyal sorumluluk uygulamaları: Türkiye’de mevcut durum ve eğilimler. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 8 (2), ss. 351-372. Doi: 10.17541/optimum.897786
• Turpcu, Y. (2021). İşletme Misyonunun sosyal sorumluluk açısından incelenmesi: Bist 30 endeksi üzerine bir içerik analizi. Journal of Academic Value Studies, 7(4), 469-491. http://dx.doi.org/10.29228/javs.51787
• Ültay, E., Akyurt, H., Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188- 201.
• Yalçın, N. ve Karakaş, E. (2019). Kurumsal sürdürülebilirlik performans analizinde critic-edas yaklaşımı. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(4), ss. 147-161.
• Yıldırım, G. ve Kocamış, T. U. (2019). İnternette kurumsal raporlama bist 100 endeksinde işlem gören şirketler üzerinde bir inceleme. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (4), 68-78. https://dergipark.org.tr/en/pub/farabi/issue/51269/597201
• Yıldırım, G., Uzun Kocamış, T. ve Tuncer Tokur, Ö. (2018). Sürdürülebilirlik ve firma performansı: bist sürdürülebilirlik endeksi şirketleri üzerine bir uygulama. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (15), 90-96. https://dergipark.org.tr/en/pub/asbider/issue/41362/500102
• Zakari, A., Khan, I., Tan, D., Alvarado, R., & Dagar, V. (2022). energy efficiency and sustainable development goals (Sdgs). Energy, 239, 122365. https://doi.org/10.1016/j.energy.2021.122365
• Zhang, Y., Guo, Y., & Newman, A. (2017). Identity judgements, work engagement and organizational citizenship behavior: the mediating effects based on group engagement model. Tourism Management, 61, 190-197.