Depremin Çağdaş Cami Mimarisinde Yapısal Form Arayışındaki Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 89 - 116, 15.07.2021

Tuğba Nur Sezen , Asena Soyluk , Zeynep Yeşim İlerisoy

https://doi.org/10.47898/ijeased.824145

Cited By: 1

Öz

Ülkemizde yer kabuğunda bulunan levhaların yatay ve düşey hareketlerine bağlı olarak sık sık depremler meydana gelmektedir. Bu depremler sonucu yapılara etkiyen yatay yükler, mimari tasarım kararlarında önemli bir yer tutmaktadır. Yapının taşıyıcı sistem çözümünde deprem etkisiyle oluşan yatay yüklere karşı alınan tasarım kararları, düşey yüklere göre alınan mimari çözümlerden farklılık göstermektedir. Geçmişten günümüze ülkemizdeki cami gelişimi incelendiğinde, biçimsel anlamda çeşitliliğin olduğu, bu çeşitlilikte inşa edildiği yerin kültürünün, coğrafi durumunun, ikliminin, teknolojisinin ve ekonomisinin etkili olduğu görülmektedir. Yaşanılan depremler sonrasında, camilerde yapılan hasar tespit çalışmalarında, bina rijitliğini sağlayamayan camilerin ağır hasarlar aldığı belirlenmiştir. Bu açıdan özellikle sembolik olarak öne çıkan camilerin depreme dayanıklı tasarım kararlarında, bölgenin depremselliğini de göz önüne alarak estetik ve fonksiyonelliğin yanında güvenli birer yapı olmaları mimarlık disiplini açısından önemlidir. Yapılan bu çalışmada da Türkiye'deki 1999 Kocaeli depreminden sonra aktif fay hatları üzerinde inşa edilen modern camilerin form ve biçim tasarımı arayışında deprem faktörünün etkisi incelenmiştir. 10 adet cami örneğinin tasarımı sırasında alınan taşıyıcı sistem kararları, veri toplama analizi yöntemi ile yapı tipleri, üst örtüleri, yapı hacimleri, strüktür ve yapı malzemeleri kıyaslanarak değerlendirilmiş ve Türk Bina Deprem Yönetmeliğinde bulunan planda ve düşeyde düzensizlik durumlarına göre gözlemsel olarak analiz edilmiştir. Sonuç olarak çağdaş cami mimarisinde düzensizlik durumlarına dikkat edilerek mimari tasarımları kurgulanan yapıların yanı sıra özellikle zayıf kat, yumuşak kat ve döşeme süreksizliğine yol açabilecek örneklerin de bulunduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Çağdaş Cami, Plan Tipleri, Yapısal Düzensizlik

Teşekkür

Bu çalışmanın özet bildirimi “18-21 Kasım 2020’de Karabük Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi tarafından Safranbolu’da Uluslararası Mimarlık Araştırmaları Sempozyumu (ReseArch’20)” kongresinde sözlü sunum olarak sunulmuş olup, kongre üyelerine teşekkür ederiz.

The Effect of Earthquake on the Structural Form in Contemporary Mosque Architecture

Öz

Earthquakes frequently occur in our country due to the horizontal and vertical movements of plates within the earth’s crust. Horizontal loads acting on buildings as a result of these earthquakes have an important place in architectural design decisions. The design decisions regarding the horizontal loads caused by the earthquake in the structural system solution of the buildings differ from the architectural solutions considering the vertical loads. When the development of mosques in our country from the past to the present is examined, it is seen that there is a variety in terms of form and the location where mosques are built is also effective on this diversity due to culture, geographical situation, climate, technology and economy of the region. Field studies showed that the mosques that could not provide the building rigidity and ductility were heavily damaged as a result of earthquakes. In this respect, it is important in terms of the architectural discipline that the mosques, which stand out symbolically, should be safe besides being aesthetic and functional, taking into account the seismicity of the region in the earthquake-resistant design decisions. In this study, the effect of earthquakes on the form of the modern mosques that built on the active fault lines after the Kocaeli earthquake in 1999 was investigated. Structural system decisions taken during the design of ten selected mosques were evaluated by comparing building types, top covers, building volumes, structural and building materials by using data collection analysis method. These mosques were also visually analyzed in terms of horizontal and vertical irregularities mentioned in the Turkish Earthquake code. In conclusion, it has been observed that in addition to the buildings whose architectural designs were made by paying attention to irregularities in contemporary mosque architecture, there also examples that may cause slab discontinuity, weak and soft storey irregularities.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Contemporary Mosque, Plan Design, Structural Irregularity

Kaynakça

• Akbulut, N., Erarslan, A. (2017), Türkiye'de Çağdaş Cami Mimarisi Tasarımında Yenilikçi Yaklaşımlar, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 9 (3), 35-59.
• Aydın, D, Büyükşahin, S. S., (2017), Son Dönem Konya Camilerinde Biçimsel Arayışın Analizi, Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 12(24), 67-84.
• Bayülke, N., (2020, Şubat), Betonarme Yapılarda Deprem Hasarları, Yığma ve Betonarme Yapılarda Deprem Hasar Şekilleri ve Hasar Azaltma Yolları Semineri, Ankara.
• Büyükşahin, S. S., Yaldız E., Aydın D., (2018, Ekim). 21. yy Cami Mimarisinde Estetik Arayışın Mekansal ve Biçimsel Analizi, Uluslararası Cami Sempozyumu (Sosyo-Kültürel Açıdan), (s.39-3) 539-571, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Celep, Z., Özcan Z., (1993), Erzincan'daki Betonarme Bir Caminin Deprem Davranışının İncelenmesi, İnşaat Mühendisleri Odası-Teknik Dergi, 4(18), 695 – 705.
• Divaneli, K. M., (2011), 2000'ler İstanbul'da Yedi Cami, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Duysak, N., (2000), 20. Yüzyıl Türkiye’sinde Cami tasarımı ve Geleneksel Cami, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ersoy, U., (1993, Mart), 1992 Erzincan Depreminde Alınması Gereken Dersler, 2.Ulusal Deprem Mühendisliği Konferası,(s.395-403), İstanbul:İnşaat Mühendisleri Şubesi.
• Gündoğan, A. A., Karimzadeh S., (2019). Kuzey Anadolu Fay Hattı Üzerinde Olası Deprem Senaryoları İçin Benzeştirilmiş Bir Kuvvetli Yer Hareketi Veri Tabanı, Türk Deprem Araştırma Dergisi, 1(1), 76–97.
• İlerisoy, Z. Y., (2019). Discussion of theStructuralIrregularities in the Plan forArchitectural Design with in theScope of EarthquakeCodes, Periodical Polytechnica Architecture, 50(1), 50–62. https://doi.org/10.3311/PPar.13040.
• Kap, T, Özcan, M, (2019), Cami Mimarisi ve Ticari Fonksiyon İlişkisi, Akçakoca Cami Örneği, Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7 (3), 1847-1857. 10.29130/dubited.562745.
• Kuban, D, (2011), Cami Tasarımında Sinan'ı İzlemek Bağlamında Uyarılar, Yapı Dergisi, 352, 64-71.
• Taşdemir, A.S., Erarslan A, (2018), Çağdaş Cami Tasarımında Yenilikçi Bir Yaklaşım. Marmara İlahiyat Cami; Plan ve İç Mekân Özellikleri, Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 13 (52), 55-70.
• TBDY, (2018), Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara.
• Uzun, A., (2017, Eylül) Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı, İzmir ve Deprem Konferansı, (s. 91-104), İzmir.
• Uzun, M., (2017), Yığma Yapıların Deprem Performansının Değerlendirilmesi ve Bir Güçlendirme Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi, Eğitim ve Bilim Dergisi, 23, 112.
• URL-1: https://www.miniaturk.com.tr/tr/sivas-divrigi-ulu-camii-eser-913 (Erişim Tarihi:01.10.2020).
• URL-2: https://www.bursa.com.tr/iznik-yesil-camii-4124.html (Erişim Tarihi:01.10.2020).
• URL-3:https://www.haber7.com/yasam/haber/2933613-bursa-ulu-cami-hakkinda-bilinmeyenler(Erişim Tarihi:01.10.2020).
• URL-4:https://www.yeniakit.com.tr/haber/malatyada-depremden-zarar-goren-iki-cami-kapatildi-1028905.html(Erişim Tarihi: 03.06.2020).
• URL-5: https://www.hurriyet.com.tr/ (Erişim Tarihi: 03.06.2020).
• URL-6: http://www.ercisinsesi.net/tr-tr/haberler/657/ercis-merkez-buyuk-camii-kara-yusuf-camii-yikiliyor(Erişim Tarihi:01.10.2020).
• URL-7: https://kompozitnedir.com.tr (Erişim Tarihi:27.08.2020).
• URL-8: https://www.camilerveturbeler.com/sakirincami/(Erişim Tarihi:08.10.2020).
• URL-9: http://www.arkiv.com.tr/proje/semazen-cami/1260(Erişim Tarihi:01.11.2020).
• URL-10: https://www.bidunyahaber.org/turkiyenin-camileri-10-balikesir/(Erişim Tarihi:01.10.2020).
• URL-11: https://www.hurriyet.com.tr/turkiye-nin-en-sira-disi-camisi-izmir-e-19494227(Erişim Tarihi:09.11.2020).
• URL-12: http://dunyacamileri.blogspot.com/2011/10/hac-dudu-mehmet-gebizli-camii-antalya.html(Erişim Tarihi:06.11.2020).
• URL-13: http://www.ercisinsesi.net/tr-tr/haberler/657/ercis-merkez-buyuk-camii-kara-yusuf-camiiyikiliyor(Erişim Tarihi:30.10.2020).