Kırsal Peyzajda CBS Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi ile Tarımsal Arazi Uygunluk Sınıflarının Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 58 - 76, 21.12.2022

Murat Güven Tuğaç

Öz

Doğal kaynakların kıt ve hassas olduğu günümüzde doğru tarımsal planlamaların oluşturulması ve tarımsal üretimin arttırlmasında arazilerin kullanım uygunluğunun belirlenmesi kritik önem taşımaktadır. Arazi kaynaklarının etkin değerlendirilmesi için ekolojik yapı ile bağlantılı alan kullanım tercihlerinin yapılması gerekir. Bu çalışmada, Çok Kriterli Karar Analizi ile Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri birleştirilerek tarımsal arazi uygunluğu belirlenmiştir. Kriterlerin birbirlerine göre göreceli önem ağırlıklarının belirlenmesi için Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) uygulanmıştır. CBS teknikleri ile kriterlerin birleştirilmesinde doğrusal kombinasyon modeli uygulanarak tarımsal uygunluk sınıfları oluşturulmuştur. Arazi uygunluk analizi için toprak, topografya, iklim ve su kaynakları ana kriterler olarak belirlenmiş ve bu kiterlere bağlı 18 alt kriter değerlendirilmiştir. Çalışma alanı, tarımsal kullanım için tuzluluk, erozyon, drenaj, kireçlilik ve toprak derinliği gibi kısıtlar sebebiyle orta derece uygun (% 59.6) sınıftadır. Arazi uygunluk haritaları, temel altlık veriler olarak değerlendirildiğinde gıda güvenliği, tarımsal planlama ve sürdürülebilir arazi yönetimi konularında önemli katkılar sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Arazi uyguluk, Çok kriterli karar analizi, AHS, CBS

Kaynakça

• Akıncı, H., Ozalp, A. Y., & Turgut, B. 2013. Agricultural land use suitability analysis using GIS and AHP technique. Computers and Electronics in Agriculture,71–82.
• Arcak, Ç. 1992. Bala tarım işletmesi topraklarının detaylı toprak etüt ve haritalaması. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Sayı:18, Ankara.
• Babalola, M.A. (2018). Application of GIS-Based Multi-Criteria Decision Technique in Exploration of Suitable Site Options for Anaerobic Digestion of Food and Biodegradable Waste in Oita City, Japan. Environments, 5, 77; doi:10.3390/environments5070077
• Ceballos-Silva, A., & Lopez-Blanco, J., 2003. Delineation of suitable areas for crops using a multi-criteria evaluation approach and land use/cover mapping: a case study in Central Mexico. Agric. Syst. 77 (2), 117–136.
• Chivasa, W., Mutanga, O., & Biradar, C. 2019. Mapping land suitability for maize (Zea mays L.) production using GIS and AHP technique in Zimbabwe. South African Journal of Geomatics, Vol. 8. No. 2.
• Dedeoğlu, M., & Dengiz, O. (2019). Generating of land suitability index for wheat with hybrid system aproach using AHP and GIS. Comput Electron Agric 167:105062.
• Dinç, U., & Şenol, S. 2001. Toprak etüt ve haritalama. Çukurova üniversitesi zirrat fakültesi genel yayın no: 161, ders kitapları yayın no: A-50, ÇÜ Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi; 3.baskı, Adana .
• Eastman, J.R., Jin, W., Kyem, A.K., & Toledano, J., 1995. Raster procedures for multi-criteria/multiobjective decisions. Photogrammetric Engineering and Remote Sensing 61 (5), 539–547.
• Eastman, J. R. (2003) IDIRISI Kilimanjaro guide to GIS and image processing. Clark Labs, Clark University, Worcester, MA, pp 305.
• FAO, (1976). A framework for land evaluation. Soils Bulletin 32. FAO, Rome.
• FAO, (1985). Guidelines:Land evaluation for irrigated agriculture. FAO soils bulletin:55, Rome.
• FAO, (1993). Guidelines for land-use planning. FAO development series I. FAO, Rome.
• George, H. (2005). An overview of land evaluation and land use planning at FAO. FAO (ed.). Rome, Italy:FAO. Herzberg, R., Pham, T. G., Kappas, M., Wyss, D., & Tran, C. T. M. (2019). Multi-Criteria Decision Analysis for the Land Evaluation of Potential Agricultural Land Use Types in a Hilly Area of Central Vietnam. Land, 8, 90; doi:10.3390/land8060090.
• Kaim, A., Cord, A. F., & Volk, M. (2018). A review of multi-criteria optimization techniques for agricultural land use allocation. Environmental Modelling & Software, 105 (2018), pp. 79-93, 10.1016/j.envsoft.2018.03.031
• Malczewski, J. (1999). GIS and multicriteria decision Analysis. John Wiley & Sons Inc., New York.
• Malczewski J. (2000). On the use of weighted linear combination method in gis: common and best practice approaches, Transactions in Gis, 4(1): 5-22, Blackwell Publishers, USA.
• Malczewski J. (2004). GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview Elsevier, Progress in Planning, 62, 1, 3–65.
• Malczewski, J. (2006). GIS-based multicriteria decision analysis: A survey of the literature. Int. J. Geogr. Inf. Syst., 20, 703–726.
• Memarbashi, E., Azadi, H., Barati, A. A., Mohajeri, F., Van Passel, S., & Witlox, F. (2017). Land-Use Suitability in Northeast Iran: Application of AHP-GIS Hybrid Model. ISPRS Int. J. Geo-Inf., 6, 396; doi:10.3390/ijgi6120396
• MGM, (2021). Meteoroloji Genel Müdürlüğü iklim veritabanı, Erişim tarihi: 22.06.2021. https://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx
• MTA (1981). Paşadağ dolaylarının jeolojisi ve petrol olanakları Maden Teknik ve Arama Enstitüsü Genel Direktörlüğü. MTA Derleme, No:7641.
• Nguyen TT, Verdoodt A, Van Y T, Delbecque N, Tran TC, & Van Ranst E. (2015). Design of a GIS and multi-criteria based land evaluation procedure for sustainable land-use planning at the regional level. Agric Ecosyst Environ [Internet]. 200:1–11.
• Romano, G., Dal Sasso, P., Trisorio Liuzzi, G., & Gentile, F. (2015). Multi-criteria decision analysis for land suitability mapping in a rural area of Southern Italy. Land Use Policy 48, 131–143.
• Saaty, T.L. & Vargas, L.G. (2001) Models, Methods, Concepts and Applications of the Analytic Hierarchy Process. Kluwer Academic Publishers, Norwell.
• Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process.Mc Graw Hill Inc., New York, ISBN: 0070543712, pp: 287.
• Saaty, T. L. (1977). A Scaling method for priorities in hierarchical structure, Journal of Mathematical Psychology.
• Sarkar, A., Ghosh, A., & Banik, P. (2014). Multi-criteria land evaluation for suitability analysis of wheat: a case study of a watershed in eastern plateau region, India. Geo-spatial Information Science, Vol. 17, No. 2, 119–128.
• Sys, C., Van Ranst, E., Debaveye, J. & Beernaert, F. (1993). Land evaluation, Part 3 : Crop requirements. Agricultural Publications 7. General Admin. Develop. Coop., Brussels.
• Tercan, E., & Dereli, M. A. (2020). Development of a land suitability model for citrus cultivation using GIS and multi-criteria assessment techniques in Antalya province of Turkey. Ecological Indicators 117, 106549.
• Zhang, X., Fang, C., Wang, Z., & Ma, H. (2013). Urban construction land suitability evaluation based on improved multi-criteria evaluation based on GIS (MCE-GIS): Case of New Hefei City, China. Chinese Geographical Science, 23(6), 740-753.
• Zolekar, R. B., & Bhagat, V. S. (2015). Multi-criteria land suitability analysis for agriculture in hilly zone: Remote sensing and GIS approach. Computers and Electronics in Agriculture, 118, 300–321.