İŞLETMENİN SAHİPLİK YAPISI VE ÇALIŞANLARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE, TÜKENMİŞLİK VE İŞ TATMİNİ İLİŞKİLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 5, 228 - 242, 30.12.2019

Polat Yücekaya

Öz

Tükenmişlik, aidiyet, yeterlilik ve enerjinin olmaması durumudur ve örgütsel açıdan çalışan performansını olumsuz etkiler. Bu nedenle işletmelerdeki çalışanların demografik özellikleri ile tükenmişlik durumları incelenmiştir. Bu amaçla Çanakkale’de farklı hukuki yapılarda olan iki işletmede 350 çalışandan veri toplanmıştır. Bu veriler 2018 yılı Ekim Kasım aylarında yüz yüze anket uygulaması yapılarak toplanmıştır. Elde edilen veriler, istatistiki analiz programı yardımı ile analiz edilmiştir. Verilere T testi, ANOVA, frekans ve faktör, geçerlilik ve güvenilirlik analizleri yapılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre, Hukuksal açıdan işletmenin sahiplik durumuna göre çalışanların tükenmişlik düzeyleri farklılaşmaktadır. Bununla beraber bekar çalışanların evlilere göre; lise mezunu olanların orta okul mezunu olanlara göre; yaşları 42-49 arasında olanların 34-41 yaş aralığında olan çalışanlara göre tükenmişlik düzeyleri daha yüksektir. Çalışanların iş tatmini ile tükenmişlik düzeyleri arasında negatif yönde bir ilişki mevcuttur. Bununla beraber tükenmişlik alt boyutlarından duygusal tükenmişlik duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı ile iş tatmini arasında negatif yönde bir ilişki mevcuttur. İş tatminleri yüksek olan çalışanların tükenmişlik sendromu yaşama olasılıkları düşüktür. Çalışanların iş tatminleri tükenmişliklerini etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Duygusal Tükenme, Duyarsızlaşma, Düşük Kişisel Başarı, İş tatmini

Kaynakça

• Ardıç, K. ve, Polatlı S. (2009). Tükenmişlik Sendromu Ve Madalyonun Öbür Yüzü: İşle Bütünleşme, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32, 21-46.
• Barutçu, E. ve C. Serinkan, (2008). Günümüzün Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendromu ve Denizli’de Yapılan Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 8 (2), 541-561.
• Boyar, E. (2011). Türkiye'de Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişlik Durumlarının Araştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Chan, D.W., (2007). Burnout, Self-Efficacy, and Successful Intelligence among Chinese Prospective and In-Service School Teachers in Hong-Kong, Educational Psychology: An International Journal of Experimental Educational Psychology, 27(1), pp. 33-49
• Cribbin J.J. (1972). Effective Managerial Leadership, American Management Association, New York.
• Cordes, C. L. and T. W Dougherty, (1993). A Review and an Integration of Research on Job Burnout, The Academy of Management Review, 18 (4), 621-656.
• Çapri, B., (2006). Tükenmişlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Mersin University Journal of the Faculty of Education, 2(1), ss. 62-77.
• Çivici, Tülay (2016) İş Doyumu, Demotivasyon Faktörleri Ve Tükenmişlik Arasındaki İlişki: Mimarlar Üzerine Bir Araştırma, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, Cilt 18 Sayı 2 (131-150)
• Davis K., (1988), İşletmelerde İnsan Davranışı Örgütsel Davranış. Çeviri. Kemal Tosun. İstanbul Üniversitesi. İşletme Fakültesi, İstanbul.
• Demirbaş, A. R., (2006). Üç Farklı Hastanenin Yöneticilerinin ve Klinikte Çalışan Sağlık Personelinin Tükenmişlik Durumları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dolgun, Uğur, (2010). Tükenmişlik Sendromu, (Editör: Özler, Derya Ergun) Örgütsel Davranışta Güncel Konular, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Dolunay, A. B., (2002). Keçiören İlçesı̇ “Genel Lı̇seler Ve Teknı̇k-Tı̇caret-Meslek Lı̇selerı̇nde Görevlı̇ Öğretmenlerde Tükenmı̇şlı̇k Durumu” Araştırması, Ankara Ünı̇versı̇tesı̇ Tip Fakültesı̇ Mecmuası, 55 (1), 51-62.
• Durna, U., (2005). A Tipi Ve B Tipi Kişilik Yapıları Ve Bu Kişilik Yapılarını Etkileyen Faktörlerle İlgili Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19 (1).
• Edelwich, J. and A. Brodsky, (1980). Burn-Out - Stages of Disillusionment in the Helping Professions, Human Science Press, New York.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Freudenberger, H. (1974) Staff Burnout. Journal of Social Issues, 30, 159-165. http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Handelsman, J. B., (2012). The Relationships Between Individual Characteristics, Work Factors, and Emotional Labor Strategies in the Prediction of Burnout among Mental Health Service Providers, 216-216.
• Huberman, A.M., and Vandenberghe, R., (1999). Introduction- Burnout and the Teaching Profession, In Vandenberghe, R., and Hubernan, A.M., (Editörs), “Understanding and Preventing Teacher Burnout: A Sourcebook of International Research and Practice, Cambridge, UK: Cambridge University Press, pp. 1-11.
• Hung L. , E. Alison, K. While, L. Barriball (2005). Job Satisfaction Among Nurses: A Literature Review, International Journal of Nursing Studies, 42, 211–227.
• Işıkhan, Vedat, (2004). Çalışma Hayatında Stres ve Başa Çıkma Yolları, Sandal Yayınları, Ankara.
• Kayabaşı, Yücel (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 191‐212.
• Kottler, J.A., Zehm, S.J., and Kottler, E., (2005). On Being a Teacher- The Human Dimension, Corwin Press, The United States of America
• Leiter, M. P. and C. Maslach, (1988). The impact of interpersonal environment on burnout and organizational commitment, Journal of Organizational Behavior, 9 (4), 297-308.
• Maslach, C., W. B. Schaufeli,and M. P. Leiter, (2001). Job burnout, Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• Maslach, C., and , J. Goldberg (1998). Prevention of Burnout: New Perspectives, Applied and Preventive Psychology, 7(1), pp. 63-74.
• Maslach, C., S. E. Jackson & M. Leiter, (1996). The Maslach Burnout Inventory: Manual, Consulting Psychologists Press, CA.
• Maslach, C. ve Zimbardo, P.G. (1982). Burnout-The Cost of Caring, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.
• Maslach, C., and S.E. Jackson, (1982). Burnout in the Health Professions: A Socialpsychological Analysis, In SANDERS, G., and SULS, J., (Editors), Social psychology of health and Illness, Hillsdale, NJ: Erlbaum, pp. 227-251.
• Özarslan, M., (2011). Vali Yardımcılarının Kişilik Tipi Ve Iş Tatminlerine Ilişkin Kuramsal Ve Uygulamalı Bir Araştırma, İdarecinin Sesi Dergisi, 46-51.
• Pines, A. ve , E. Aronson (1988). Career burnout: Causes and cures, Free Press, New York, NY, USA.
• Sandıkçı, E., (2010). Stresin Tükenmişlik Boyutları Üzerindeki Etkisi: Diyarbakır’da Öğretmenler Üzerinde Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Schermerhorn J.R., Hunt J.G. ve Osborn, R.N. (1994), Management, John Willey And Sons, USA.
• Steers, R.M. and L.W. Porter, (1987), Motivations and Work Behavior, McGraw-Hill, New York.
• Sürgevil Dalkılıç, Olca, (2006). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Tang L., Ping T. ve Talpade M. (1999). Sex Differences İn Satisfaction With Pay And Co-Workers, Public Personnel Management, 28 (3), 345-348.
• Torun, Alev, (1995). Tükenmişlik, Aile Yapısı ve Sosyal Destek İlişkileri Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, SBE, İstanbul.
• Tuğrul, B., ve E. Çelik, (2002). Normal Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(12), ss. 1-11.
• Üngüren, Engin, Hulusi Doğan, Mehmet Özmen & Ömer Akgün, Tekin (2010) Otel çalışanlarının tükenmişlik ve iş tatmin düzeyleri ilişkisi. Journal of Yasar University, 17(5), 2922‐2937.
• Weiss, D. J. , Dawis, R. V. England, G. W. and Lofquist, L. H., (1967) Manual for the Minnesota Satisfaction.Questionnaire.http://vpr.psych.umn.edu/assets/pdf/Monograph%20XXII%20- %20Manual%20for%20the%20MN%20Satisfaction%20Questionnaire.pdf (Erişim Tarihi: 30.08.2016)