The Relationship Between Foreign Direct Investment and Unemployment in Turkey (2005-2019)

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 4, 260 - 279, 15.10.2020

Özge Korkmaz , Barış Daştan

Öz

Foreign direct investment (FDI) affects socially and economically the economies of host countries. Foreign direct investments can have positive effects such as providing technology transfer, increasing entrepreneurship skills, making the market more competitive, increasing employment and economic growth. In this study, whether foreign direct investment have a significant effect on labor market is investigated. In this perspective, the relationship between foreign direct investment and labor market in Turkey is examined over the period of 2005:Q4-2019:Q1 in Turkey. We used Maki cointegration test which takes into account structural breaks to analyze the relationship between foreign direct investment and unemployment rate. From the cointegration result of the study, it follows that there is no long-term relationship between foreign direct investment and unemployment rate in Turkey. Then, the study investigated the existence of a causal link between the variables. For this purpose, Toda-Yamamoto causality test was used. According to the causality analysis result, the existence of a one-way causality was observed. According to the results of the causality analysis, it was found one direction causality that unemployment rate towards foreign direct investments.

Türkiye'de Doğrudan Yabancı Yatırımlar İle İşsizlik Oranı Arasındaki İlişki (2005-2019)

Öz

Doğrudan yabancı yatırımlar, ev sahibi ülke ekonomilerini sosyal ve ekonomik açıdan etkilemektedir. Doğrudan yabancı yatırımların ev sahibi ülkeye teknoloji transferi sağlama, girişimcilik becerisini artırma, piyasayı daha rekabetçi hale getirme ve ekonomik büyümeye pozitif katkı sağlayarak istihdam artışı sağlama gibi etkileri vardır. Bu çalışmada doğrudan yabancı yatırımların iş gücü piyasası üzerinde bir etkisinin olup olmadığı araştırılmaktadır. Bu bağlamda Türkiye’ye yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile Türkiye’deki işsizlik oranı arasındaki ilişki 2005:Q4-2019:Q1 dönemi için incelenmiştir. Çalışmada ilk olarak doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile işsizlik oranı arasındaki uzun dönemli ilişki yapısal kırılmaları dikkate alan Maki eşbütünleşme testi ile araştırılmıştır. Eşbütünleşme testi sonuçlarına göre, iki değişken arasında uzun dönemli bir ilişkinin var olmadığı gözlenmiştir. Ardından çalışmada değişkenler arasındaki nedensel bağın varlığı araştırılmıştır. Bu amaçla Toda-Yamamoto nedensellik testinden yararlanılmıştır. Nedensellik analizi sonucuna göre, tek yönlü bir nedenselliğin varlığı gözlenmiştir. Bir diğer ifadeyle, Türkiye’de işsizlik oranından doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına doğru tek yönlü bir nedensel bağın var olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, İşsizlik oranı, Maki eşbütünleşme testi, Toda-yamamoto nedensellikt testi, Türkiye

Kaynakça

• Aitken, B.J. & Harrison, A.E. (1999). Do Domestic Firms Benefit From Direct Foreign Investment? Evidence From Venezuela. American Economic Review, 89(3), 605-618. Akdoğan, D.M. (2007). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının İstihdam ve Ücretler Üzerindeki Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Aliber, R. Z. (1970). A Theory of Direct Foreign Investment, in The International Firm (ed. C. P. Kindleberger), pp. 17–34. Cambridge, MA: MIT Press Atik, H. ve Türker, O. (2011). Modern Dış Ticaret Kuramları. (1. Baskı). Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. Ayhan, F. (2019). The Effects of Political and Economic Risk on FDI: A Theoretical Survey (Ed. Denis Ushakov), Global Trends of Modernization in Budgeting and Finance, ss.44-63, Published by IGI Global, United States of America. Ayhan, F., Balan, F., & Ünvan, Y. A. (2020). A Panel Analysis for Determining the Variables Affect FDI Inflows Towards Fragile Five Countries, Business Management Studies: An International Journal, 8(1), 519–540. Bakkalcı, A. C. ve Argın, N. (2013). Yabancı Yatırımların İşgücü Piyasalarını Uyarma Süreci Kapsamında Dış Ticaretin İçselleştirilmesi. Çalışma İlişkileri Dergisi, 4(1), 71-97. Bal, H., Algan, N., Akça, E.E. ve Fidangül, D. (2016). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve İktisadi Gelişme: Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 1-16. Batmaz, N. ve Tekeli, S. (2009). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Türkiye Örneği (1996-2006). (1. Baskı). Ekin Yayınevi, Bursa. Bayraktar, F. (2003). Dünyada ve Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Genel Araştırmalar, Ankara. Bayraktutan, Y. ve Tarı Özgür, M. (2016). Politik Riskler, İki Taraflı Yatırım Anlaşmaları ve Uyuşmazlıklar Bağlamında Doğrudan Yabancı Yatırımlar. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(4), 87-104. Bulut, E. ve Coşkun, Ç. (2015). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Yerli Yatırımlar Üzerine Etkileri: Türkiye Uygulaması. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 1-27. Bülbül, O.G. & Emirmahmutoğlu, F. (2010). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının İstihdam Etkisi: Türk Bankacılık Sektörü Örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 205-238. Calvet, A.L. (1981). A Synthesis of Foreign Direct Investment Theories and Theories of The Multinational Firm, Journal of International Business Studies. Candemir, A. (2009). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarını Etkileyen Faktörler. Ege Akademik Bakış Dergisi, 9(2), 659-675. Cantwell, A. (1991). Survey of Theories of Inetnationl Production, Ed. C.N. Pitelis ve R. Sugden, The Nature of Transnationl Firm, New York. Çeştepe, H. ve Mıstaçoğlu, T. (2010). Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Entegrasyon: Asean ve Mercosur Örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 17(2), 93-106. Çinko, L. (2009). Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerinin Makroekonomik Etkileri. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 117-131. Çolak, O. & Alakbarov, N. (2017). Does Foreign Direct Investments Contribute to Employment? Empirical Approach for The Commonwealth of Independent States. Bilig Dergisi, 83, 147-169. Dalgıç, B. & Fazlıoğlu B. (2015). Foreign Affiliated Fırms And Employment: Evidence From Turkey. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(2), 365-374. Dickey, D.A. & Fuller, W.A. (1979). Distributions of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association 74,427-431. Dickey,D.A. & Fuller, W.A.(1981). Likelihood ration statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49,1057-1072. Doğan, B. ve Can, M. (2016). Doğrudan Yabancı Yatırımlar İstihdamı Etkiliyor mu? Türkiye Örnekleminde ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 53(614), 9-20. Dönmez, A. (2009). “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme ve Dış Ticaret Üzerine Olan Etkileri: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. DPT. (2000). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara. Ekinci, A. (2011). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımların Ekonomik Büyüme ve İstihdama Etkisi: Türkiye Uygulaması (1980-2010), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 71-96. Emir, M. ve Kurtaran, A. (2005). Doğrudan Yabancı Yatırım Kararlarında Politik Risk Unsuru. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (28):1-11. Engle, R. F. & Granger, C. W. J. (1987). Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55(2): 251-276. Erçakar M.E. ve Güvenoğlu, H. (2018) Doğrudan Yabancı Yatırımların İşsizlik Üzerine Etkisi: Türkiye Uygulaması (1980-2016), Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(ICEESS’18), 349-356. Erol, E. ve Çınar, S. (2013). Doğrudan Yabancı Yatırımların Analizi ve Gelir İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 17-36. Girma, S., Thompson, S. & Wright, P.W. (2002). Why are Productivity and Wages Higher in Foreign Firms?. The Economic and Social Review, 33(1), 93-100. Hallam, D. & Zanoli, R. (l993), Error-eorreetion models and agrieu1tural supply response, European Rewiev of Agricultural Economics 20 (2), 151-166. Hirsh, S. (1976). An International Trade and Investment Theory of the Firm. Oxford Economic Papers, 28:258–270. Johansen, S. (1991). Estimation and Hypothesis Testing of Cointegration Vectors in Gaussian Vector Autoregressive Models. Econometrica, 59(6): 1551-1580. Johansen, S. & Juselius, K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration–with Applications to the Demand for Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2): 169-210. Kar, M. Ve Tatlısöz, F. (2008). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2008(1), 436-458. Karagöz, K. (2007). Bir Sosyal Politika Aracı Olarak Doğrudan Yabancı Yatırımların İstihdama Etkisi, Sosyoloji Konferansları, 0(36), 99-116. Karahan, Ö. ve İpek, E. (2013). Türkiye’ye Yönelik Yabancı Sermaye Akımlarının Hacmi ve Kompozisyonundaki Gelişmeler. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 21, 299-316. Kaymaz, Y. S. (2013). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının İstihdam Üzerindeki Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Kılıç Görmezöz, K. (2007). Türkiye’ye Doğrudan Gelen Yabancı Sermaye Yatırımlarının İstihdam Üzerindeki Etkileri, Uzmanlık Tezi, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı/Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara. Knickerbocker, F.T. (1973). Oligopolistic Resction and Multinational Enterprise, Division of Research Graduate School of Business Administration, Harvard University, Boston. Koyuncu, C. ve Çınar İ. T. (2009). Ticari Dışa Açıklık ve Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının İşgücü Verimliliğine Etkisi: 1980-2005 Türkiye Uygulaması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 309-326. Kurtaran, A. (2007). Doğrudan Yabancı Yatırım Kararları ve Belirleyicileri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 367-382. Kwiatkowski, D.: Philips, P.C.B.; Schmidt, P. & Shin, Y.(2002). Testing The Null Hypothesis of Stationarity Aganist The Alternative Of A Unit Root. How Sure Are We That Economic Time Series Have A Unit Root? Journal of Econometrics, sayı: 54, 159-178. Lebe, F. ve Ersungur, Ş. M. (2011). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımını Etkileyen Ekonomik Faktörlerin Ampirik Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 25(0), 321-339. Maki, D. (2012). Tests for cointegration allowing for an unknown number of breaks. Economic Modelling, 29(5), 2011-2015. Moosa, I.A. (2002). Foreign Direct Investment Theory, Evidence and Pratice, New York USA: Palgrave. Noyan Yalman, İ. ve Koşaroğlu Ş. M. (2017). Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik ve Büyüme İşsizlik Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 1(2), 191-205. Oğuz, A. (2018). Makro Ekonomi Açısından Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve İstihdam. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 671-683. Özağ, F.E. (1994). Ev Sahibi Ülke Açısından Yabancı Sermaye Yatırımlarını Etkileyen Faktörler ve Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 5 (12), 63-77. Perron, P. (1989). The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis, Econometrica, 57(6):1361-1401. Pflüger, M., Blien, U., Möller, J. ve Moritz, M. (2010). Labor Market Effects of Trade and FDI: Recent Advances and Research Gaps, IZA Instute of Labor Economics, Discussion Paper No: 5385. Phillips, P. ve Jin, S. (2002). The KPSS Test With Seasonal Dummies. Econometrics Letters, sayı: 77, 239-243. Phillips, P.C. B & Perron, P. (1988), Testing for a Unit Root in Time Series Regression, Biometrika, 75(2), 335- 346. Sandalcılar, A.R. (2012). Türkiye’de Yabancı Doğrudan Yatırımların İstihdama Etkisi: Zaman Serisi Analizi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3-4), 273-285. Saray, M.O. (2011). Doğrudan Yabancı Yatırımlar-İstihdam İlişkisi: Türkiye Örneği, Maliye Dergisi, 161, 381-403. Soydal, H. (2007). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye ve Yatırımlarının Verimlilik Analizi: Otomotiv Sektörü Üzerine Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Doktora Tezi, Konya. St. Louis Federal Economic Data (2019), https://fred.stlouisfed.org/series/LMUNRLTTTRQ647S (27.10.2019) Şahin, L. (2016). Doğrudan Yabancı Yatırımların İstihdama Etkisinin Ampirik Analizi: SADC Ülkeleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 103-118. TCMB. (2019), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_18, (27.10.2019) Toda, H. Y. & Yamamoto T. (1995). Statistical Inferences In Vector Autoregressions With Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, 66,225‐250. Torrisi, C.R. (1985). The Determinants of Direct Foreign Investment in a Small LDC, Journal of Economic Development, 10(2), 29–45. TÜİK(2020), https://biruni.tuik.gov.tr/secilmisgostergeler/metaVeriEkle.do?durum=metaGetir&menuNo=111, (01.04.2020) UNCTAD (1994). World Investment Report Transnational Corporations, Employment and the Workplace, 29.10.2019, https://unctad.org/en/Pages/Home.aspx UNCTAD (2006). World Investment Report FDI from Developing and Transition Economies: Implications for Development, https://unctad.org/en/Pages/Home.aspx (29.10.2019) UNCTAD (2019). World Investment Report Special Economic Zones, https://unctad.org/en/Pages/Home.aspx (29.10.2019) Uzgören, E. ve Akalin, G. (2016). Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Sosyal Bilimler Dergisi, 49, 63-77. Üçler, G., Kızılkaya O. ve Bulut Ü. (2013). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ile İstihdam Arasındaki İlişki: 1989-2011 Dönemi İçin Türkiye Örneği. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 5(2), 17-30. Ülgen, G. (2005). Yabancı Sermayenin İstihdam Üzerindeki Etkileri, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 35-48. Ümit, Ö. ve Karataş, Ö. (2018). Türkiye’de İşsizlik ve İşsizliği Etkileyen Makroekonomik Faktörlerin Ekonometrik Analizi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2), 311-333. Ünsal, M. E. (2019). The Relation Between Financial Development, Foreign Direct Investments And Employment: Granger Causality Test For Turkish Economy, Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(3), 227-236. Vergil, H. ve Ayaş, N. (2009). Doğrudan Yabancı Yatırımların İstihdam Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 24(275), 89-114. Westerlund, J. & Edgerton, D.L. (2007). New Improved Tests for Cointegration With Structural Breaks, Journal of Time Series Analysis, 28(2), 188-224. Yapraklı, S. (2006). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Belirleyicileri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 23-48. YASED. (2018). Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2018 Yıl Sonu Değerlendirme Raporu, https://www.yased.org.tr/tr/yayinlar-ve-raporlar/yased-uluslararasi-dogrudan-yatirim-raporlari (17.12. 2019)