DENİZCİLİK İŞLETMELERİNDE DUYGUSAL ZEKANIN ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN ARACI ROLÜ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 169 - 186, 15.07.2023

Ferhat Uğurlu

https://doi.org/10.59445/ijephss.1279820

Cited By: 2

Öz

Günümüz işletmelerinin değişen çevre koşulları, artan rekabet ve maliyetler karşısında başarılı olabilmeleri için, örgüt için çalışan personellerin performansları oldukça önemli bir faktör olmuştur. Çalışanların duygusal zekaya sahip olması ve özellikle kriz koşulları altında psikolojik dayanıklılıklarının istenilen seviyede olması, işletmeler açısından değer kazanmıştır. Dolayısıyla bu araştırmada çalışanların duygusal zeka algılarının örgütsel bağlılıkları üzerinde psikolojik dayanıklılıklarının aracı rolünü ortaya koymak hedeflenmiştir. Hatay ilinde faaliyet gösteren denizcilik işletmelerinde çalışan 177 personel üzerinde anket uygulaması gerçekleştirilen bu araştırma sonuçlarına göre, duygusal zekanın hem psikolojik dayanıklılığı hem de örgütsel bağlılığı pozitif ve anlamlı bir şekilde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca araştırma sonuçlarına göre duygusal zekanın örgütsel bağlılık üzerindeki etkisinde psikolojik dayanıklılığın aracı rolü olduğu görülmüştür. Bu çalışmanın ilgili literatüre katkı sağlaması ve konu ile ilgili gelecek çalışmalara fikir vermesi amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Duygusal Zeka, Örgütsel Bağlılık, Psikolojik Dayanıklılık, Denizcilik İşletmeleri

THE MEDİATİNG ROLE OF PSYCHOLOGICAL RESILIENCE ON THE EFFECT OF EMOTIONAL INTELLIGENCE ON ORGANIZATIONAL COMMITMENT IN MARITIME BUSINESS

Öz

The performance of the personnel working for the organization has been a very important factor for today's businesses to be successful in the face of changing environmental conditions, increasing competition and costs. The fact that employees have emotional intelligence and that their psychological resilience is at the desired level, especially under pandemic conditions, has gained value in terms of businesses. Therefore, in this study, it was aimed to reveal the mediating role of the psychological resilience of the employees' emotional intelligence perceptions on their organizational commitment. According to the results of this research, which was conducted on 177 maritime business employees operating in the province of Hatay, it was concluded that emotional intelligence affects both psychological resilience and organizational commitment in a positive and meaningful way. In addition, according to the results of the research, it has been seen that psychological resilience has a mediating role in the effect of emotional intelligence on organizational commitment. The aim of this study is to contribute to the relevant literature and to give an idea for future studies on the subject

Anahtar Kelimeler

Emotional Intelligence, Organizational Commitment, Resilience, Maritime Business

Kaynakça

• Acar, N. V., Öğretmen, T. (2007). “Kendini Belirleme (Güvengenlik) Ölçeği Geliştirme Çalışmaları”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(27): 67-78.
• Akan, D., Yıldırım, İ., ve Yalçın, S. (2014). “Okul Müdürleri Liderlik Stili Ölçeğinin Geliştirilmesi (OMLSÖ)”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51): 392-415.
• Akın, S. (2010). “Banka Çalışanlarının Duygusal Zekalarının Örgütsel Bağlılıklarına Etkisi Üzerine Bir Araştırma”. Yayımlanmış Yükseklisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Aksoy, M. (2021). “İş Tükenmişliğinin Psikolojik Dayanıklılık Ve Merhamet Açısından İncelenmesi”. Yayımlanmış Yükseklisans Tezi , Karatay Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Konya.
• Allen, N. J., ve Meyer J., P. (1990) “The Measurement and Antecedents of Affective, Continuance and Normative Commitment to the Organization Journal of Occupational Psychology”, 63: 1-18.
• Arslan, R., Efe, D., ve Aydın, E. (2013). “Duygusal Zekâ Ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki Bir İlişki: Sağlık Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(3), 169-180.
• Balcı Süslü, S. (2016). “Duygusal Zekâ Ve Örgütsel Stres: Örgütlerde Hemşirelerin Duygusal Zekâ Becerileri Ve Stresle Başa Çıkma Düzeyleri Arasındaki İlişki”. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bar-On, R. (2005). The impact of emotional intelligence on subjective well-being. Perspectives in Education, 23(1), 41-62.
• Beltekin, E. (2015). “Türkiye’ Deki Gençlik Hizmetleri Ve Spor İl Müdürlüklerinde Görev Yapan Yönetici Personelin Duygusal Zekâ Ve Örgütsel Bağlılık Düzeylerinin İncelenmesi”. Yayımlanmış Yükseklisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Bitmiş, G., Sökmen, A., ve Turgut, H. (2013). “Psikolojik Dayanıklılığın Tükenmişlik Üzerine Etkileri: Örgütsel Özdeşleşmenin Aracılık Rolü”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15/2, 27-40.
• Boz, D. , Duran, C. & Uğurlu, E. (2021). Örgütsel Bağlılığın İş Performansına Etkisi . MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi , 10 (1) , 345-355 . DOI: 10.33206/mjss.726618
• Canıöz, E. (2021). “İletişimde Duygusal Zekanın Rolü”. Abant Tıp Dergisi, 10.3: 411-417.
• Cote, S. (2014). “Emotional Intelligence in Organizations”. University of Toronto, Toronto.
• Çapık, C. (2014). “Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmalarında Doğrulayıcı Faktör Analizinin Kullanımı”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3): 196-205.
• Çavuşoğlu, S., ve Yalçın, M. (2018). “Banka Çalışanlarının Kişilik Özelliklerinin Psikolojik Dayanıklılık Üzerine Etkileri”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,16(2): 49-76.
• Çetin, F., ve Basım, H. N. (2011). Psikolojik Dayanıklılığın İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Tutumlarındaki Rolü. Is, Guc: The Journal of Industrial Relations & Human Resources, 13(3).
• Çetinkaya, C. (2019). “Psikolojik Dayanıklılık Ve Örgütsel Yabancılaşma Arasındaki İlişki: Birey- Örgüt Uyumu, Birey-İş Uyumu, İşten Ayrılma Niyeti Ve Algılanan Örgütsel Desteğin Düzenleyicilik Rolü”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Çınar, E. (2011). Pozitif psikolojik sermayenin örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demircan, Y. (2021). “Hizmetkar Liderlik İle İş Tatmini Ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkide Akış Deneyiminin Aracılık Rolü: Bir Kamu Kurumunda Uygulama”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Deniz, M. (2012). “Duygusal Zekâ Boyutları İle Liderlik Uygulamaları Arasındaki İlişki: Sağlık Sektörü Yöneticileri Üzerine Bir Araştırma”. NWSA-Social Sciences, 7 (2), 45-66.
• Doğan, T. (2015). “Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması”. Journal of Happiness & Well-Being, 3:93-102.
• Elizur, D., ve Koslowsky, M. (2001). “Values And Organizational Commitment”. International Of Journal Of Manpower, 22(7), 593-599.
• Ersezgin, R. ve Tok, E. S. (2019). “Algılanan İş Stresi, Psikolojik Dayanıklılık, Başa Çıkma Stilleri Ve Öz-Duyarlılığın Tükenmişlik Düzeyini Yordayıcı Etkisi”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36, 1-36.
• Field, A. (2000). “Discovering Statistics Using SPSS for Windows: Advanced Techniques for the Beginner”. London: Sage Publications.
• Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. New York: Bantam Books.
• Gurbanlı, E. (2021). “İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamalarının Psikolojik Dayanıklılık Ve Örgütsel Yabancılaşma Üzerine Etkisi (Otel İşletmelerinde Alan Araştırması Azerbeycan Türkiye Karşılaştırması)”. Yayımlanmış Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Güneş, E. (2016). “Duygusal Zekâ ve Liderlik Üzerine Bir Araştırma”. İşletme Anabilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Programı, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2016). “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz”. Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Hooper, D., Coughlan, J., ve Mullen, M. (2008). “Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit”. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1): 53-60.
• Jaworski, B. J., ve Kohli, A K. (1993). “Market Orientation: Antecedents and Consequences”. Journal of Marketing, 57(3), 53-70.
• Karacabey, M. F., ve Kıvanç, B. (2019). "Psikolojik Sağlamlığın, Tükenmişlik, İş Tatmini Ve Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Suriyeli Göçmenlerin Türkçe Öğretmenleri Üzerinde Bir Uygulama." Is, Guc: The Journal of Industrial Relations & Human Resources, 21(2), 91-110.
• Karakaya, K. (2020). “İnsan Kaynakları Uygulamaları İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin Bireysel Ve Örgütsel Performansa Olan Etkileri”. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kelloway, K, (1998). Using Lisrel For Structural Equation Modeling. United States of America, Sage Publications.
• Kobasa S. C. (1982). Personality and other stres resilience resources. In G. S. Sanders, J. M. Suls ve J. Suls (Ed.), Social Psychology of Health and Illnes, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Kline, R. (2015). Principles And Practice Of Structural Equation Modeling. NewYork: The Guilford Press.
• Korkmaz, A. K., ve Sazkaya, M. K. (2018). “Duygusal Zekanın Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisinin İncelenmesi”. Eurasian Research in Sport Science, 3.2: 57-74.
• Kurt, E. (2011). Örgüt kültürünün örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi, Doktora Tezi, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir
• Matthews, G., Zeidner, M., ve Roberts, R. D. (2007). Emotional İntelligence: Consensus, Controversies, And Questions. In G. Matthews, M. Zeidner, & R. D. Roberts (Eds.), The science of emotional intelligence: Knowns and unknowns (pp. 3–46). Oxford University Press.
• Meydan, C. H., ve Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Munro, B. H. (2005). “Statistical Methods For Health Care Research”. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 351-76.
• Özcan, M., Geçici, E., ve Günlük, M. (2016). “Muhasebecilerin Duygusal Zeka Düzeylerinin Örgütsel Bağlılıkları Üzerindeki Etkisi”. Ege Academic Review, 16.2.
• Özer, G., ve Akça, Y. (2007). "Yenilikçi Özelliklerin, Kurumsal Kaynak Planlaması Uygulama Başarısına ve Algılanan Organizasyonel Performans Üzerine Etkisi", Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5): 53-70.
• Öztürk, Y. (2018). “Örgütsel Bağlılık Ve Sağlık Çalışanlarının Örgütsel Bağlılık Düzeyleri (Cerrahpaşa Örneği)”. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özyer, K. (2004). “Duygusal Zekâ İle Örgütsel Bağlılık Ve Bağlılığın Alt Formaları Arasındaki İlişkilerin Saptanmasına Yönelik Ampirik Bir Çalışma”. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi , Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Salovey, P., ve Mayer, J. D. (1990). “Emotional İntelligence”. Imagination, cognition and personality, 9.3: 185-211.
• Sarıkaya, A. (2015). “14-18 yaş arası ergenlerin benlik saygısı ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Schumacker, R., ve Lomax, R. (2016). A Beginner's Guide to Structural Equation Modeling. New York: Taylor & Francis Group, 85-90.
• Schutte, N., Malouff, J., Hall, L., Haggerty, D., Cooper, J., Golden, C., VE Dornheim, L. (1998). “Development And Validation Of A Measure Of Emotional İntelligence”. Personality and individual differences, 1998, 25.2: 167-177.
• Selçuklu, A. E. (2013). “Örgütsel Bağlılığın Bir Yordayıcısı Olarak Kurum Kültürü Ve Psikolojik Dayanıklılık: Okulöncesi Öğretmenler Üzerine Bir Çalışma”. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Serinikli, N. (2019). İş stresinin işten ayrılma niyetine etkisinde örgütsel bağlılığın aracılık rolü. Business and Economics Research Journal, 10(4), 915-928.
• Sipahi, B., Yurtkoru, E. S., ve Çinko, M. (2008). Sosyal Bilimlerde Spss İle Veri Analizi. Beta Yayınları, İstanbul.
• Smith, B., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P., ve Bernard, J. (2008). “The Brief Resilience Scale: Assessing The Ability To Bounce Back”. International Journal of Behavioral Medicine, 15, 194-200.
• Staudinger, U., Marsiske, M., & Baltes, P. (1993). “Resilience And Levels Of Reserve Capacity İn Later Adulthood: Perspectives From Life-Span Theory”. Development and Psychopathology, 5(4), 541-566. doi:10.1017/S0954579400006155
• Steers, R. M. (1981) Introduction to Organizational Behavior, Goodyear publishing company Inc., Santa Monica-Califiorna
• Sümbüloğlu, K. (2009). İleri Biyoistatistiksel Yöntemler. (Birinci Baskı). Ankara: Hatipoğlu.
• Şeşen, H. (2010). “Öncülleri Ve Sonuçları İle Örgüt İçi Girişimcilik: Türk Savunma Sanayinde Bir Araştırma”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kara Harp Okulu, Ankara.
• Uçar, Y. B. (2021). “Z Kuşağının Girişimcilik Eğilimlerinde Duygusal Zekâ Ve Yaratıcılığın Rolü”. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara.
• Uğurlu, F. ve Aylar, F. (2017). “Destekleme ve Yetiştirme Kurslarına Yönelik Öğretmen Öz Algı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi (GEBD), 3(1): 28-43.
• Uzun, H. (2020). “Liderlik Tarzları Ve Örgütsel Kültürün Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi: İletişim Sektöründe Bir Uygulama”. Doktora Tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Ünsal, T. (2021). “Çalışan Kadınların Stres Düzeyleri İle Psikolojik Dayanıklılık Ve Prososyal Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi , İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, Ç., ve Correia, A. P. (2015). “Exploring The Dimensions Of Nomophobia: Development And Validation Of A Self-Reported Questionnaire”. Computers in Human Behavior, 49, 130–137.