Vardiyalı Çalışan Personelin İş-Aile Çatışma Düzeyinin Belirlenmesi: Elazığ Havalimani Örneği

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 22, 17.10.2021

Arzu Karaca , Ferdi Uzun

Öz

Vardiyalı çalışma sistemi, çalışan bireylerin yaşantılarını fiziksel ve sosyal anlamda olumsuz şekilde etkilese
de, artan ihtiyaçlar ve taleplerin karşılanması açısından yaşamın bir parçası, vazgeçilmezi haline gelmiştir.
Vardiyalı çalışma sistemi, hizmetin sürekli devam etmesi gereken ulaşım, sağlık, iletişim, güvenlik gibi
birçok sektörde yaygın şekilde kullanılmaktadır. Çeşitli periyotlarda gerçekleştirilen çalışma, birey üzerinde,
aile hayatında ve bireyin çevresinde çok boyutlu, değişken sorunların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Bu sorunlardan biri de vardiyalı sistemde çalışan personellerde iş-aile çatışması yaratmasıdır. Günümüzde,
vardiyalı çalışma sisteminin artması ile sosyal hayat ve aile hayatı içerisinde sorun yaşayan çalışanların sayısı
da artış göstermiştir. Vardiyalı çalışmak, çalışma saatlerinin uzunluğu, yoğunluğu ve düzensizliği, ücretlerin
azlığı, hafta sonu çalışmaları gibi olumsuz durumlar çatışmaya zemin hazırlamaktadır. Vardiyalı sistemde
çalışanlar sosyal ve aile içi rollerini yerine getirmekte güçlük yaşamaktadır. Özellikle ebeveynlerin her
ikisinin de çalıştığı ailelerde çocuklar ve eşler arasındaki sorunlar, iletişimsizlik ve çatışma ortamının aile içi
huzursuzluklara hatta boşanmalara bile neden olduğu gözlenmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı,
çalışanların, demografik özelliklerine, statü, ücret, çalışma biçimi gibi faktörlere bağlı olarak vardiyalı
çalışma sisteminden etkilenme durumları ve bu etkilenme sonucunda iş-aile çatışma düzeylerinin ne
derecede olduğunu tespit etmektir. Sonuçlar doğrultusunda çalışanlara ve yöneticilere çözüm önerileri
sunarak literatüre bu konuda katkı sağlamak istenmektedir. Bu amaçla, “Vardiyalı Çalışmanın Etkileri” ve
“İş-Aile Çatışması” ölçeklerini içeren bir anket yardımıyla Elazığ Havalimanı bünyesinde vardiyalı sistemde
çalışan 228 personelden veriler toplanarak çalışma gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda; katılımcıların
vardiyalı çalışmanın etkileri ile iş aile çatışması düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı, doğru yönlü
ve zayıf düzeyde bir ilişki mevcut olduğu gözlenmiştir. Buna göre çalışanlar üzerinde vardiyalı çalışmanın
olumsuz etki düzeyleri arttıkça, kişilerin iş aile çatışması düzeyleri de artmaktadır. Vardiyalı çalışmanın iş-
aile çatışması yaratma etkisinin kadın, evli ve eşi çalışmayan kişiler üzerinde daha yüksek düzeyde olduğu
görülmüştür. Ayrıca eğitim ve yaş açısından farkın olmadığı gözlemlenmiştir. İlginç olar

Anahtar Kelimeler

Vardiyalı Çalışma Sistemi, İş-Aile Çatışması, Havacılık Sektörü, Havaliman

Kaynakça

• Acun, A. (2016). İş aile çatışması ve turist rehberlerinin işten ayrılma niyetlerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alcan, E. (2019). Vardiyalı Çalışma Sisteminin ve Sirkadyen Özelliklerin Uyku Kalitesine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Tekirdağ: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Avcıkaya, D. (2016). Vardiyalı Çalışma Düzeni ile Çalışanların Beslenme Alışkanlıklarının İncelenmesi . Yüksek Lisans Tezi, 4. Ankara: Ankara Üniversitesi FBE.
• Baysal, S. (2016). İş-aile çatışmasının pozitif psikolojik sermayeye etkisi: Kadın akademisyenler üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boğurcu, H. (2019). Vardiyalı Ve Vardiyasız Çalışan İşçilerin Depresyon, Anksiyete ve Stres Durumları ile Etkileyen Faktörlerin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, 10. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Candoğan, B. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin İş Aile Yaşam Dengesi Tartışmaları ile Yeniden Üretimi. Yüksek Lisans Tezi, 55. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelik ve Turunç, M. Ö. (2011). Duygusal Emek ve Psikolojik Sıkıntı: İş-Aile Çatışmasının Aracılık Etkisi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 226-250.
• Çolak, S. (2018). Kabin Memurlarında İş-Aile Çatışamasının İş Tatmini Ve Kariyer Tatmini Üzerindeki Etkileri: THY Örneği. Yüksek Lisans Tezi, 7. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE.
• Degirmencioğlu, M. (2018). Vardiyalı Çalışma Sisteminin Çalışanların İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde İş Yaşam Dengesinin Aracılık Rolüne İlişkin Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, 8. Burdur: Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Keser, D. B. (2020). Askeri Birliklerde İş Sağlığı ve Güvenliği. Doktora Tezi, 176. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Koç, M. (2017). Vardiyalı Çalışma Sisteminin Çalışan Motivasyonu Üzerine Etkisi: Özel Güvenlik Personeli Üzerine Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi SBE.
• Korkusuz, R. (2017). Vardiyalı (Postalar Halinde) Çalışma ve Türk İş Hukuku'ndaki Düzenlemesi. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2.
• Kuşoğlu, M. (2015). Örgütsel adalet, iş aile çatışması ilişkisi: bankacılık sektöründe bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi . Ankara: Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lac ve Chamoux, G. A. (2003). Elevated Salivary Cortisol Levels As A Result of Sleep Deprivation İn A Shift Worker. Occupational Medicine Journals, 143-145.
• Lewis, R. A. (2016). Work-life balance in academia experiences of. International Institute of Social and Economic Sciences, 72.
• Mustafayeva ve Bayraktaroğlu, L. S. (2014). İş-Aile Çatışması Ve Yaşam Tatmini Arasındaki İlişki Türkiye Ve İngiltere'deki Akademisyenlerin Karşılaştırılması. İşletme Bilimi Dergisi, 2(1), 129.
• Nergiz, T. (2015). Demografik fazktörlerin iş-aile çatışması üzerindeki etkileri "Bahçelievler İlçe Emniyet Müdürlüğü Örneği". Yüksek Lisans Tezi . İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peker, A. (2009). Vardiya Sistemi ile Çalışan Hemşirelerin Dikkat Düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, 50. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taşdemir, A. O. (2019). Y Kuşağının Örgütsel Sessizliğinin İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, 88. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tokmak, M. (2021). İş Aile Çatışması ve Çalışmaya Tutkunluk Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 113-124.
• Topgül, S. (2016). İş ve Aile Yaşamı Dengesi(zliği)nin Kadın Çalışanlar Üzerindeki Etkileri. Yönetim ve Ekonomi, 217-231.