Azerbaycan'ın Karabağ Bölgesinin Kültür Turizmi Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 84 - 103, 27.12.2023

Javid Alıyev , İsmail Kızılırmak

Öz

Turizm, temel olarak insanların seyahat ederek farklı yerleri keşfetmek, dinlenmek ve ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yaptıkları bir faaliyettir. Zaman içinde, turizm alanında meydana gelen değişimler, imkanların artması ve yeni kaynak arayışları turizm anlayışını farklılaştırmıştır. Bu durum, turizmin çeşitlenmesine ve alternatif turizm türlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Alternatif turizm türleri içerisinde en çok ilgi çeken alanlardan birisi kültür turizmidir. Azerbaycan, kültür turizmi gibi alternatif turizm türleri için zengin kaynaklara sahiptir ve bu kaynaklar sayesinde yerli ve yabancı turistler için cazip bir turizm destinasyonu olabilir. Bu çalışmada, incelenen Karabağ bölgesi, bu bakımdan oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. Bölgenin kültür potansiyeli, değerlendirilmesi, sorunları ve çözüm önerileri ele alınmıştır. Bu çalışma, bölgenin potansiyelinin kullanılabilmesi ve var olan değerlerin korunması gerektiğine vurgu yapmaktadır. Çalışma kapsamında veri toplamak için ikincil kaynaklar faydalanılmış ve turizm uzmanları ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler derinlemesine incelenmiş ve bu bulgular ışığında bölgedeki turizmin güncel durumu ve geleceğe yönelik eylemler ele alınmış ve ilgili öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

kültür, turizm, Karabağ

Kaynakça

• Abdullayeva, Ş. (2021). Agdam'da turizmin yeniden yapılanması. Karabağ'da Yeni Bir Ekonomi İnşa Etmek: Ağdam'dan Kalkınma Dürtüleri I Uluslararası Bilimsel-Pratik Konferansı, 16-17 Eylül 2021, Ağdam, Azerbaycan.
• Abdullayeva, N. (2019). Karabağ kızlarının dokuduğu Karabağ halıları. Palitra, 6.
• Adilova, N. (2021). İşgalden kurtarılan Karabağ bölgesinde tarım ve işleme sanayinin gelişme yolları. Karabağ'da Ekonominin Gelecek Perspektifleri Kongresi, Bakü, Azerbaycan.
• Ağamemmedov, T. (2015). Azerbaycan devlet tarihinin, milli geleneklerinin, bilim ve kültürünün tanıtılması, geçmişten günümüze Karabağ halıları. 525. Gazete, 10.
• Ahmadova, E. (2011). Karabağ hanlığının tarihi coğrafyası. Tarih ve Onun Sorunları Dergisi, 1: 71-85.
• Akkuş, O. & Güneş, G. (2016). Mersin-Aydıncık ilçesi ve çevresinin kültür turizmi potansiyeli açısından değerlendirilmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2): 73-98.
• Alıoğlu, S. (2021). Şahbulag kalesi - çağların kalıntısı. Respublika, 6.
• Alisa, F., & Ridho, Z. (2020). Sustainable cultural tourism development: A strategic for revenue generation in local communities. Journal of Economic and Tropical Life Science, 4(2): 47-56.
• Alizadeh, M. I. (2006). Şuşa şehri tarihi. (III Cilt). Axundov, N. (ED.) Karabağ mektupları İçinde 75-120. Ankara: Doğu-Batı Yayıncılık.
• Arslanoğlu, İ (2001). Kültür ve medeniyet kavramları. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 15: 243- 255.
• Asgarov, N. (2010). Adın tarihi – tarihin adı. Konya: Bilim ve Eğitim Yayınevi.
• Aydın, E. & Selvi, M. S. (2019). Kırsal turi̇zm tanıtımında yerel paydaşların rolü: Arhavi̇ örneği. International Journal of Social and Economic Sciences, 2(2): 133-144.
• Aytuğ, K., Eryılmaz, Ç., Uçar, S. & Can, O. (2020). Sinop ilinin alternatif turizm çeşitleri açısından SWOT analizi. Karadeniz Araştırmaları Dergileri, 17(67): 715-736.
• Ayyıldız, A. Y., Esen, Özlem, & Ayyıldız, T. (2021). Kırsal turizm bölgelerinde festivallerin destinasyon imajına etkisi: Kuşadası Caferli örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4): 1409-1420.
• Atsız, O. (2020). Kültürel destinasyonlarda turistlerin kalış süresi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Azadi, S. (2020). Hudaferin köprüleri: Azerbaycan'ı birleştiren sembolik anıt. İki Sahil, 30.
• Babayeva, M., Hüseyinli, Ş., Alkhasov, O. & Garibov, Y. (2022). Coğrafya. Bakü Yayınevi. Babayev, T. (2023, 7 Ocak). Ağdam Ekmek Müzesi. Halk Gazete, 11.
• Bandeoğlu, Z. (2016). Türkiye’de kültür turizmi potansiyeli üzerine bir değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2): 155-168.
• Cabbarov, A., Abbasova, S. & Tanrıverdi, H. (2020). Ermeni işgali sonrası Karabağ'da turizmin gelişme sorunları. Uluslararası Turizm, İşletme ve Ekonomi Dergisi, 4(2): 33-44.
• Caferov. C. (2021). Azerbaycan'ın Karabağ ve Doğu Zengezur ekonomik bölgeleri. Azerbaycan Cumhuriyeti Ekonomik Reformlarının Analiz ve İletişim Merkezi. https://ereforms.gov.az/files/review/pdf/az/50106b9302c648fb32645cc9493f2dad.pdf
• Caferov, H. (2016). Şuşa ve çevresinin en eski arkeolojik eserleri. UNEC Ekspert Dergisi, 1(1): 84-85.
• Cafersoy, İ. (2021). Ağoğlan ve Ağkız kiliseleri. Halk Gazete, 10.
• Cafersoy, İ. (2022). Şuşan'ın tarihi ve doğal eserlerinin turizm fırsatları. Hazar'a Kıyısı Olan Ülkelerde Çok Kültürlü Değerler ve Turizm Gelişiminin Sorunları Hakkında Uluslararası Bilimsel Konferansı, 27 Mayıs 2022, Bakü, Azerbaycan.
• Caferli, V. (2021). Turizm sektörünün Karabağ'daki yatırım sağlığını artırma talimatları. Karabağ'da Yeni Bir Ekonomi İnşa Etmek: Ağdam'dan Kalkınma Dürtüleri I Uluslararası Bilimsel-Pratik Konferansı, 16-17 Eylül 2021, Ağdam, Azerbaycan.
• Çulha, O. (2008). Kültür Turizmi Kapsamında Destekleyici Turistik Ürün Olarak Deve Güreşi Festivalleri Üzerine Bir Alan Çalışması. Journal of Yasar University, 3(12): 1827-1852.
• Dağlı, Z. (2018). Sürdürülebilir turizmin gelişimine yönelik yerel halkın tutumlarını incelemeye ilişkin bir araştırma: Akçakoca destinasyonu. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 15(3): 603-619.
• Değerliyurt, M., Aksu, R., Aydoğmuş, M. Y., Kaya, M. F. & Türkmen, E. (2013). Diyarbakır kültür turizmine ilişkin coğrafya öğretmen adaylarının bakış açılarının belirlenmesi. Journal of Turkish Studies, 8(9): 1045-1057.
• Demir, V. (2015). Alanya İlçesinde Turizm ve Konaklama İşletmelerinde Turist Memnuniyetinin Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dogget, L. (1993). Multi-cultural tourism development offers a new dimension in travel. Journal of Business America, 114(18): 8-10.
• Emekli, G. (2006). Coğrafya, kültür ve turizm: kültürel turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15(1-2): 51-59. Eser, S., Dalgın, T. ve Çeken, H. (2010). Sürdürülebilir kültür turizmi: Efes örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 19(2): 27-34.
• Faracova, Z. (2021). “Harıbülbül” festivalı güzel günlerin müjdesi. Azerbaycan, 8.
• Garayeva, S. (2021). Ağoğlan ziyareti. 525. Gazete, 10.
• Giyasi, C. (2018). Hudaferin – hasret köprüsü. Halk Gazetesi, 14.
• Gursoy, D., Nunkoo, R. & Yolal, M. (2020). Festival and event tourism impacts. (1. Baskı). London: Routledge. Greg, R. (2018). Cultural Tourism: A review of recent research and trends. Journal of Hospitality and Tourism Management, 36: 12-21.
• Golunova, S. V. & Zotova, M. V. (2021). Incomıng tourism in the post-soviet de-facto states. Geographical Series, 85(5): 699-713.
• Gülcan, B. (2010). Türkiye’de Kültür turizminin ürün yapısı ve somut kültür varlıklarına dayalı ürün farklılaştırma ihtiyacı. İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(1): 99-120.
• Güler, A., Halıcıoğlu, B. M. & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Güngör, Ş. (2022). Kapadokya kültür yolunun alternatif turizm rotası bağlamında değerlendirilmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(3): 1784- 1802.
• Hacıyev, G. (2010). Karabağ'ın maddi ve manevi kültürü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Halilov, İ.B., Eminov, F. B. & Teymurova, Y.E. (2017). Azerbaycan Cumhuriyeti'nde turizm faaliyetlerinde tarihi ve kültürel anıtların verimli kullanımının yönleri. Uluslararası Turizm ve Otelcilik Araştırmaları Dergisi, 24-33.
• Hasanov, B. (2018). Kuzey Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinin tarihi coğrafyası. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 34(2): 445-468.
• Hopoğlu, S., & Eryüzlü, H. (2019). Turist akışı, konaklama fiyatları ve döviz kurları: Türkiye için bir nedensellik analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(1): 11-24. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.466497
• Hüseyn, T. (2021). Azerbaycan mimarisinin muhteşem bir anıtı - Hudaferin Köprüleri. Respublika, 7.
• Hüseynov, Y. (2012). Karabağ tarihi kaynaklarda. Bakü: Şuşa Yayınevi.
• Hüseynzada, K. & Kocaman, S. (2023). Karabağ ve Doğu Zengezur bölgelerinin alternatif turizm potansiyeline ilişkin bir araştırma. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 6(3): 304-318. https://doi.org/10.26677/TR1010.2023.1185
• İbrahimov, R. (2011). Antik Aran - Askeran. Bizim Yol, 15.
• İsmayilov, A., Ahmadova, E. & Gasımov, A. (2021). Karabağ inşaat işlerinde yenilik ve dijitalleşme uygulama fırsatları. Karabağ'da Yeni Bir Ekonomi İnşa Etmek: Ağdam'dan Kalkınma Dürtüleri I Uluslararası Bilimsel-Pratik Konferansı. 16-17 Eylül 2021, Ağdam, Azerbaycan.
• İsmayilov, F. (2020). Karabağ hanlığının yazlığı – Şahbulag kalesi. Kültür, 1-6.
• İsmayilzade, G. (2021). Karabağın antik anıtları. Azerbaycan Arkeolojisi Dergisi, 24(1): 8- 19.
• Kalem, M. Y. (2021). Turist Rehberi Performansının Turist Memnuniyeti ve Destinasyon Sadakati Üzerindeki Etkisi: Uzak Doğulu Turistler Üzerinde Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Karcıoğlu, U. & Söylemez, B. (2022). Kültür turizminde geleneksel sporların yeri ve önemi. Anasay Dergisi, 20: 215-238.
• Kavaklı, E. & Karakaş, A. (2022). Turizmin bölgesel kalkınmaya etkisi üzerine bir inceleme. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(25): 37-50.
• Ketanov, R. (2016). Azerbaycanın Ağdam cuma camisinin mazlum hikayesi. Azerbaycan, 6. Lordkipanidze, M., Brezet, H. & Backman, M. (2005). The entepreneurship factor in sustainable tourism development. Journal Cleaner Production, 23(3): 787-798.
• Lynch, M., Duinker, P. N., Sheehan, L. R. & Chute, J. E. (2011). The demand for mi’kmaw cultural tourism: tourist perspectives. Tourism Management, 32(5): 977-986.
• Memmedov, E. & Ahmadov, H. (2022). İşgalden kurtarılmış bölgelerin turizm potansiyeli ve turizmin sürdürülebilir gelişimindeki rolünün değerlendirilmesi. Karabağ ve Doğu Zengezur'un Ekonomik Potansiyelinin Sektörel Değerlendirmesi IV Uluslararası Ekonomi ve Yönetim Alanındaki Araştırıcılar Bilimsel Konferansı, 23-26 Haziran 2022, Bakü, Azerbaycan
• Mamedova, G. (2004). Kafkas Albanya mimarisi. Bakü: Çaşıoğlu Yayınevi.
• Medetoğlu, A. (2018). Hanlığın kapısı. Adalet, 4.
• Mehdizade, G. (2022). Karabağ ve Doğu Zengezur ekonomik bölgelerinin turizm potansiyeli ve sosyo-ekonomik gelişme beklentileri. [Yüksek Lisans Tezi, Hazar Üniversitesi]. http://dspace.khazar.org/jspui/handle/20.500.12323/5939
• Mukarramoğlu, M. (2022a). Şuşa kültürünün incileri: Şuşa Kalesi. Halk Gazetesi, 9.
• Mukarramoğlu, M. (2022b). Şuşa kültürünün incileri: Aşağı Gövher Ağa Cami. Halk Gazetesi, 8.
• Mukarramoğlu, M. (2022d). Ermeni vandalizminin kurbanı – Ağdam Ekmek Müzesi. Halk Gazetesi, 10.
• Mukarramoğlu, M. (2022c). “Harıbülbül” festivalı – milli müzik tarihimizin şanlı bir sayfası. Halk Gazetesi, 6.
• Müdüroğlu, G. (2018). Kültürel Miras Mekanlarının Turist Memnuniyetine Etkisi: Efes Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Niftaliyev, R. (2022). Karabağ Alban Katolikosunun Alban Kilisesi'nin Gregoryenleştirilmesine karşı mücadele tarihi üzerine. Devlet ve Din Dergisi, 3(74): 20-34.
• Nyaupane, G. P., White, D. D. & Budruk, M. (2006). Motive-based tourist market segmentation: an application to native american cultural heritage sites in Arizona, USA. Journal of Heritage Tourism, 1(2): 81-99. Reddya, M. V., Boyd, S. W. & Nicaa, M. (2020). Towards a post-conflict tourism recovery framework. Annals of Tourism Research, 20: 1-15.
• Onk, N. (1997). Azerbaycan Karabağ Tarihi. Erzurum: Fatih Ofset Matbaası.
• Öztürk, Y. & Yazıcıoğlu, İ. (2002). Gelişmekte olan ülkeler için alternatif turizm faaliyetleri üzerine teorik bir çalışma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2: 183-195.
• Saçılık, Y. M. & Toptaş, A. (2017). Kültür turizmi ve etkileri konusunda turizm öğrencilerinin algılarının belirlenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 4(2): 107-119.
• Sahat, A. (2020). Şabbulag Kalesi, 525. Gazete, 16.
• Sarıyeva, İ. (2015). M.Ö. 2. binyıldan kalma Karabağ halıları - sihirli döngülerimiz. Bakü Haber, 15.
• Sarıyeva, İ. (2018). Azerbaycanın yeni hedefi – Azıh mağarası UNESCO’da. Bakü Haber, 15.
• Sarıyeva, İ. (2021). Karabağ'daki ünlü Amaras tapınağı - Ermeni efsanesi ve gerçek tarihimiz. Politika, 7.
• Seferov, R. & Hesenov, T. (2006). Azerbaycan'ın turizm potansiyeli ve turizm etkinliklerinin değerlendirilmesi. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 20: 255-272.
• Seferov, R. & Veliyeva, A. (2020). Karabağ bölgesinde sağlık turizm potansiyelinin değerlendirilmesi: mineral ve termal sular. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 4(4): 40-46.
• Senija, C. & Paul, L. (2011). Phoenix tourism: Post-conflict tourism role. Annals of Tourism Research, 38(3): 780-800.
• Şimşek, M. Ş., Akgemci, T. & Çelik, A. (2007). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış (5. Baskı). Konya: Adım Matbaacılık.
• Tahirkızı, Ü. (2013). Eski insan yerleşimi. Halk Cephesi, 15.
• Tuna, M., Özyurt, B., Dülger, A. S., Türkmen, F., & Uyanık, N. (2022). Türk dünyasında turizmin ülkeler arası iş birliği temelli geliştirilmesine yönelik nitel bir araştırma. Bilig Dergisi, 100: 137-176. https://doi.org/10.12995/bilig.10007 Valiyeva, K. (2022). Karabağ'da sürdürülebilir turizm gelişiminin gerçekleştirilmesini etkileyen faktörler ve uygulama olasılığı. Karabağ ve Doğu Zengezur'un Ekonomik Potansiyelinin Sektörel Değerlendirmesi IV Uluslararası Ekonomi ve Yönetim Alanındaki Araştırıcılar Bilimsel Konferansı, 23-26 Haziran 2022, Bakü, Azerbaycan.
• Valiyev, O. (2022). Doğu Zengezur ekonomik bölgesinin yatırım potansiyeli değerlendirmesi. Karabağ ve Doğu Zengezur'un Ekonomik Kalkınmasında Yatırımların Rolü Kongresi, 23-26 Haziran 2022, Bakü, Azerbaycan. Valiyev, V. (2022). Ayrılığın bittiği yer - Hudaferin. Ses, 8-9.
• Wang, S., Fu, Y. Y., Cecil, A. K. & Avgoustis, S. H. (2010). Cultural tourism and quality of life: results of a longitudinal study. European Journal of Tourism Research, 3(1): 54-66.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yusifova, A. (2021). Restore edilen gelenek: Şuşa – “Harıbülbül” festivalı. Konservatuar Dergisi, 51: 110-114.
• Zayım, M. (2018). Demre’nin kültür turizm potansiyelinin değerlendirilmesi. Dünya İnsan Bilimleri Dergisi, 1: 21-44. Zuromskaite, B. & Daciulyte, R. (2016). Guidelines for ımprovement of cultural tourism product management and marketing competencies (Lithuania’s case). Human Resources Management and Ergonomics, 1: 125-136. Haydar Aliyev Fonu. (2022). Şuşada Birinci Beynəlxalq Kulinariya Festivalı. 29 Eylül 2023 tarihinde heydar-aliyev-foundation.org adresinden edinilmiştir.
• Devlet Turizm Acentesi. (2022). Şuşaya ilk turistik tur. 1 Ekim 2023 tarihinde tourism.gov.az adresinden edinilmiştir.
• https://president.az/az/articles/view/59668 (Erişim tarihi 26.09.2023)
• https://president.az/az/articles/view/59691 (Erişim tarihi 26.09.2023)
• https://azcarpetmuseum.az/az/shusha-history (Erişim tarihi 26.09.2023)