Türkmen Türkçesi ile Türkiye Türkçesindeki Deyimlerde Görülen Yalancı Eş Değerler

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 208 - 248, 01.12.2016

Mustafa Cengiz

Öz

Lehçeler arası metin aktarma ve yorumlamada önemli sorunlardan biri de yalancı eş değerlik olarak bilinmektedir. Ses ve şekil olarak benzer görünen bazı kelimeler, lehçeler arasında farklı anlama gelebilmektedir. Metni aktaran kişiler, bu sözcüklerin şekil benzerliğine aldanıp sözcüğü kendi lehçesindeki anlamıyla eş değer görerek birebir ve aynı anlamda aktarabilmektedir. Böyle bir durumla karşılaşıldığında ise metin yanlış anlaşılmakta ve yorumlanmaktadır. Lehçeler arası aktarma sorunlarından bir diğeri de deyimlerin kaynak lehçeden hedef lehçeye yanlış aktarılması meselesidir. Yalancı eş değerlik ses, şekil ve köken olarak aynı olan veya aynı kaynaktan geldiğine inanılan kelimelerin kavram alanı bakımından farklılık göstermesi durumudur. Deyimlerde görülen yalancı eş değerlik ise, iki anlaşma birliğindeki ses ve yapı olarak benzerlik gösteren deyimlerin kavram alanında farklılık göstermesiyle oluşmaktadır. Deyimlerde iki veya daha çok sözcük bir araya gelerek çoklukla asıl anlamlarından farklı bir anlam ifade ettikleri için, bu söz öbekleri yalancı eş değerlik incelemelerinde bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Türk lehçeleri arasındaki yalancı eş değerlik, sadece sözcük temelinde olmayıp, söz öbeği biçiminde de karşımıza çıkmaktadır. Türkmen Türkçesiyle Türkiye Türkçesinde şekil olarak benzer olan birtakım deyimlerin farklı anlamlar ifade ettiği görülmektedir. Metin aktarma ve yorumlamada bu deyimlerin yanlış aktarılmaması için bu çalışmada, Türk dilinin Oğuz (Batı) grubuna mensup olan Türkmen Türkçesi ile Türkiye Türkçesindeki deyimler karşılaştırılmış ve her iki lehçede yalancı eş değer olabilecek deyimler ve birtakım söz öbekleri tespit edilerek konuyla ilgili olanların ve araştırmacıların dikkatine sunulmuştur. Bu çalışmayla Türkmen Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasındaki metin aktarma ve yorumlama faaliyetlerine katkı sağlamak ve aktarmadan kaynaklanan hataların en aza indirgenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yalancı eş değerlik, aktarma hataları, Türk lehçeleri, deyim bağlamında yalancı eş değerlik.

Idiomatic False Equivalence Between Turkish and Turkmen Language

Öz

One of the problems on transmitting texts among Turkic languages and interpreting them is known as false equivalence. Some words which seem similar as pronunciation and form may have a different meaning among those languages. Ones who transmit the text might be wronged and they may exactly transmit meanings of words as they are used in their own language by interpreting its meaning as the same. When this mistake occurs, the text may be misunderstood and misinterpreted. Another problem on transmitting texts among Turkic languages is transmitting of idioms from source language to target language. False equivalence is the case that the same pronounced, formed and rooted words differ conceptually. False equivalence of idioms occurs when these idioms which are similar as pronunciation and form differ conceptually. Since two or more words gain different meanings than their original ones by clustering, those word groups should be studied as a whole in false equivalence researches. False equivalence among Turkic languages is not only occurs in the word root but also occurs as word groups. It seems that some idioms which are formed similarly in Turkish and Turkmen have different meanings. In this study, in order not to be transmitted wrongly of those idioms, some idioms were compared and contrasted in Turkmen and Turkish which belong to Oghuz (West) part of Turkic languages. Idioms and some word groups which can be false equivalent in both of these languages were determined and presented for attention of researches and readers. Aim of this research is to minimize mistakes which occur on transmitting and to contribute activities of text transmitting and interpreting between Turkish and Turkmen.

Anahtar Kelimeler

False equivelance, transmitting mistakes, Turkic languages, idiomatic false equivalence