Öğretmen Yapımı Sosyal Bilgiler Dersi Sınav Sorularının Soru Türleri ve Kapsam Geçerliğine Göre İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10, 77 - 113, 30.04.2019

Mehmet Uymaz , Hüseyin Çalışkan

Öz

Araştırmanın
amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin sınavlarda sordukları soruları soru
türlerine ve kapsam geçerliğine göre incelemektir. Araştırma, nitel bir
araştırma olarak tasarlanmış ve betimsel tarama modeli kullanılarak
gerçekleştirilmiştir. Araştırma grubunu Sakarya ili Adapazarı, Akyazı, Arifiye,
Hendek ve Ferizli ilçelerindeki 30 ortaokulda görev yapan 32 sosyal bilgiler
öğretmeni oluşturmuştur. Sosyal bilgiler öğretmenlerinden beşinci sınıf
düzeyinde 54, altıncı sınıf düzeyinde 69 ve yedinci sınıf düzeyinde 72 adet
olmak üzere toplamda 195 adet sınav kâğıdı yani doküman toplanmış ve
incelenmiştir.  Araştırmada, “Soru Türü
Belirleme Formu” ve “Belirtke Tablosu” olmak üzere iki adet veri toplama aracı
kullanılmıştır. Bu formlar aracılığı ile sınav kâğıtlarındaki 6067 soru nitel
analiz yöntemlerinden betimsel analiz yöntemi kullanılarak araştırmanın amacı
bağlamında çözümlenmiştir. Araştırmada sosyal bilgiler öğretmenlerinin
sınavlarda çoğunlukla çoktan seçmeli, en az ise açık uçlu soruları tercih
ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma kapsamındaki öğretmenlerin
hazırlamış oldukları sınav sorularının kapsam geçerliğinin belirlenmesi
amacıyla yapılan analizlere göre hem üniteler hem de kazanımlar açısından
sınavların kapsam geçerliğinin düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, sınav soruları, soru türleri

Kaynakça

• Akar, Ş. Ş. (2009). İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Öğrencilerine Yönelik Matematik Yetenek Testi’nin Kapsam Geçerliği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aksu, Ö. (2013). Biyoloji Öğretmenlerinin Uyguladıkları Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Tekniklerinin Değerlendirilmesi ve Öğretmen-Öğrenci Görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Anderson, L.W. (Ed.), Krathwohl, D.R.(Ed.), Airasian, P.W., Cruikshank, K.A., Mayer, R.E., Pintrich, P.R., Raths, J., & Wittrock, M.C. (2001). Öğrenme, Öğretim ve Değerlendirme ile İlgili Bir Sınıflama: Bloom’un Eğitimin Hedefleri İle İlgili Sınıflamasının Güncelleştirilmiş Biçimi. (Çeviri: D. A, Özçelik 2010.). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Anıl, D. ve Acar, M. (2008). Sınıf Öğretmenlerinin ölçme değerlendirme sürecinde karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (2), 44-61
• Arıkan, R. (2011). Araştırma Yöntem ve Teknikleri. (Geliştirilmiş İkinci Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Bahar, M., Nartgün, Z., Durmuş, S., Bıçak, B. (2010). Geleneksel ve Tamamlayıcı Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri: Öğretmen El Kitabı. (Dördüncü Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Balcı, E. ve Tekkaya, C. (2000). Ölçme ve Değerlendirme Tekniklerine Yönelik Bir Ölçeğin Geliştirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 42-50.
• Balta, A. (2006) İlköğretim Okullarında Uygulanan Sınavlarda Tam Öğrenmenin (Bloom Taksonomisi) Kullanımının Önemi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Büyükalan F. S. (2004). Öğretmenler İçin Soru Sorma Sanatı. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Coşar, Y. (2011). İlköğretim Altıncı Sınıf Matematik Dersi Çalışma Kitabındaki Soruların Kapsam Geçerlik Ve Yenilenmiş Bloom Taksonomisinin Bilişsel Süreç Boyutuna Göre Analizi. Yayınlammamış Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çakmak, A. (2011). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri ve Öğretmenlerin Bunları Kullanma Düzeyleri. Yayınlammamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çalışkan, H. (2011). Öğretmenlerin Hazırladığı Sosyal Bilgiler Dersi Sınav Sorularının Değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36 (160), 120-132.
• Çalışkan, H. ve Kaşıkçı, Y. (2010). The Application of Traditional and Alternative Assessment and Evaluation Tools By Teachers in Social Studies. Procedia - Social and Behavioural Sciences, 2 (2), 4152–4156.
• Çalışkan, H. ve Yiğittir, S. (2014). Sosyal Bilgilerde Ölçme ve Değerlendirme. Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi. B, Tay ve A, Öcal (editörler). (Üçüncü Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çepni, S., Ayvacı, H. Ş. ve Keleş, E. (2001). Okullarda ve Lise Giriş Sınavlarında Sorulan Fen Bilgisi Sorularının Bloom Taksonomisine Göre Karşılaştırılması. Maltepe Üniversitesi Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu. 144-150.
• Çevik, E. (2009). İlköğretim II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmenlerinin Yazılı Sınav Soruları İle Seviye Belirleme Sınavı Sorularının Programa Uygunluğunun İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çolak, K (2008). Tarih Dersi Sınav Sorularının Bloom Taksonomisinin Bilişsel Alan Düzeyi Açısından Sınıflandırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dursun, A. (2014). YGS 2013 Matematik Soruları İle Ortaöğretim 9. Sınıf Matematik Sınav Sorularının Bloom Taksonomisi ve Öğretim Programına Göre Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (ortak program).
• Erdem, E. ve Demirel, Ö. (2002). Program Geliştirmede Yapılandırmacılık Yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 81-87.
• İşman, A. (2000). Eğitimde Planlama ve Değerlendirme. Adapazarı: Değişim Yayınları.
• Kaçar, T. (2009). İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkin Öğretmen Görüşleri (Diyarbakır İli Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaptan, F. (1999). Fen Bilgisi Öğretimi. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Karakuş, M. ve Hatuk. M.H. (2009). Sosyal bilgiler öğretim programının ölçme ve değerlendirme boyutunda karşılaşılan sorunların öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Özet kitabı). IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi 78. Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• Kaya Uyanık, G ve Çalışkan, H. (2015). Sosyal Bilgilerde Ölçme ve Değerlendirme. Sosyal Bilgiler Öğretimi. C. Dönmez ve K. Yazıcı (editörler), Ankara: Pegem Akademi, 303-349.
• Kaya, N. (2003). 6. Sınıf Demokratik Hayat Ünitesinde Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Hazırladıkları Yazılı Sınav Sorularının Kapsam Geçerliği ve Taksonomik Boyutunun İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kelecioglu, H., Atalay, K. ve Öztürk, N. (2010). Seviye Belirleme Sınavı 7.Sınıf Matematik Alt Testinin Madde-Hedef Uyumu Açısından İncelenmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 1 (1), 37-43.
• Kılıç, A. ve Seven S. (2002). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegam A Yayıncılık.
• Kılıç, D. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Tarih Konuları İle İlgili Soru Sorma Becerilerinin Bloom Taksonomisine Göre Değerlendirilmesi. Yayınlammamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Küçükahmet, L. (1999). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. İstanbul: Alkım Yayınları.
• MEB Talim ve Terbiye Kurulu Baskanlığı, (2005), İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ve Kılavuzu (6.-7. sınıflar). Devlet Kitapları Müdürlüğü, Ankara.Özden, Y. (2005). Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Özer, M. (2013). Seviye Belirleme Sınavı (SBS) 2010 6. Sınıf Fen ve Teknoloji Alt Testi Maddelerinin Geçerli Kazanımları Ölçme Derecelerinin Belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Safran, M. (2002). Ortaöğretim Kurumlarında Tarih Öğretiminin Yapı ve Sorunlarına İlişkin Bir Araştırma, Türk Yurdu Dergisi, 22 (175), 73-79.
• Şenses, A. (2008). İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Soruların Kapsam-Geçerlik ve Bloom Taksonomisine Göre Analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şişman, Mehmet. (2010) Öğrenmede Yapılandırmacılık Üzerine Bir Çeşitleme, Eğitime Bakış, Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 17, (4-10)Tekin, H. (1993). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. (Sekizinci Baskı), Ankara: Yargı Yayınları.
• Tolan, Y. (2011). Seviye Belirleme Sınavı (SBS) Sorularının Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programına Uygunluğu ve Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Turgut, M. F. ve Baykul, Y. (2010). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Ulu, A. (2011). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Derslerinde Kullandıkları Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri İle Programın Önerdiği Tekniklerin Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım A., H. Şimşek (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Sekizinci Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yiğit, N., Alev, N. ve Devecioğlu, Y. (2005) .Ölçme ve Değerlendirme Alanındaki KPSS Sorularının Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Denizli.
• Yiğittir, S. ve Çalışkan, H. (2013). Seviye Belirleme Sınavında (SBS) Sosyal Bilgiler Alanında Sorulan Soruların Kapsam Geçerliği Açısından İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 197, 145-157.