Mustafa Kutlu’nun “Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı” Hikâyesinde Mekânın Poetiği

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 14, 731 - 749, 31.10.2020

Hakan Değirmenci

Öz

Mekân, hikâye ve roman dünyasının temel unsurlarından biridir. Nihayetinde her anlatıda bir vak’a akışı, vakanın cereyan ettiği bir zaman ve buna sahne olan bir mekân vardır. Modern dönemlerde mekâna ontolojik, psikolojik ve felsefi anlamlar da yüklenmiş, hikâye ve roman incelemelerinde insan-mekân-olay ilişkilerine bu yeni bakış açısıyla yaklaşılmıştır.
Mustafa Kutlu, 1968’de yayımlanan O hikâyesinden itibaren, Beşleme diye tabir edilen hikâye dizisinde ve sonuncusu 2018’de yayımlanan Sevincini Bulmak hikâyesine kadar yayımlanmış otuz hikâye kitabında gösterdiği sanatkârlığın yanı sıra, mekân unsurunu kullanış şekliyle de dikkatleri çekmiş bir yazardır.
Yazarın 2009 senesinde yayımlanmış olan Tahir Sami Bey’in Özel hayatı isimli hikâyesi, ilk bakışta sıradan bir hayatı ele alması bakımından, yazarın diğer toplumcu-gerçekçi yapıtlarını anımsatmaktadır. Fakat hikâyenin içine girdikçe bu anlatıyı diğerlerinden farklı kılan iki unsurla karşılaşılmaktadır. Bunlardan ilki anlatım tekniği, diğeri de mekân kullanımındaki yoğunluktur. Öyle ki daha kurmacanın başında, hikâye kahramanı mekân üzerinde bir sorgulamaya girişerek, insan, hayat ve mekân kavramlarının birbirini tamamlayıcı yönüne dikkat çekmiştir. Hikâyede üç nesil boyunca bir ailenin geçim kaynağı olan ciltçilik mesleğinin değişen hayatımızla birlikte ailenin son halkasını oluşturan Tahir Sami Bey’in döneminde bütünüyle ortadan kalkması, bir medeniyet değişiminin dar anlamdaki çarpıcı ifadesidir. Bu çalışmamızda insanın mekânla olan ontolojik bağı, mekândan yola çıkarak karakter çözümlemeleri, modernizmin toplumsal hayata getirdiği değişim ve dönüşüm, insan-mekân etkileşimi bağlamında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kutlu,, Tahir Sami Bey'in Özel Hayatı,, hikâye,, mekân,, modernizm,

Space Poetics in Mustafa Kutlu’s Story “Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı”

Öz

Space is one of the basic elements of the story and novel world. Ultimately, in every narrative there is a flow of a case, a time when the incident takes place, and a place where it is the scene. In modern times, space has also been loaded with ontological, psychological and philosophical meanings, and human-space-event relations have been approached with this new perspective in story and novel studies.
Mustafa Kutlu is a writer who has attracted attention with the way he uses the space element, as well as his artistry in thirty story books published since the O story published in 1968, to the story series called Beşleme and to the story of Sevincini Find published in 2018.
The story of the author, Tahir Sami Bey's Private Life, which was published in 2009, at first glance, resembles the author's other socialist-realist works in terms of handling an ordinary life. However, as we enter the story, two elements that make this narrative different from the others are encountered. The first is the narrative technique and the other is the intensity of the use of space. So much so that at the very beginning of the fiction, the hero of the story attempts to question the space, drawing attention to the complementary aspects of the concepts of human, life and space. In the story, the disappearance of the bookbinding profession, which was the livelihood of a family for three generations, during the period of Tahir Sami Bey, who formed the last link of the family with our changing lives, is a striking expression of a civilization change in a narrow sense. In this study, the ontological connection of human with space, character analysis based on space, the change and transformation that modernism brings to social life will be discussed in the context of human-space interaction.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kutlu,, Tahir Sami Bey'in Özel hayatı,, story,, place,, modernism,

Kaynakça

• Bachelard, G. (2017). Mekânın Poetikası, (Çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Çetin, N. (2011). Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Kitap.
• Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca–Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Demir, A. (2011). Mekânın Hikâyesi Hikâyenin Mekânı Türk Hikâyesinde Mekân (1870 – 1922 Dönemi), İstanbul: Kesit Yayınları.
• Elçi, İ H. (2003). Roman ve Mekân Türk Romanında Ev, İstanbul: Arma Yayınları.
• Korkmaz, R.-Şahin, V. (2017). Romanda Mekân Romanda Mekân Poetiği ve Çözümlemeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kutlu, M. (2012). Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Nohl, A M. (2013). Eşya ve İnsan, (Çev. Özden Saatçi), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sekman, A. (2016). Mustafa Kutlu’nun Mekân Algısı, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tanrıkulu, M. (2014). Coğrafya ve Kültür, Ankara: Edge Akademi.
• Tekin, M. (2012a). Roman Sanatı Romanın Unsurları, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tekin, M. (2012b). Tahir Sami Beyi Takdimimdir, Aynanın Sırrı: Mustafa Kutlu Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Küçükçekmece Belediyesi Yayınları.