Reşat Nuri Güntekin Theater on the Axis of Tradition and the Modern Paradox

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 18, 335 - 353, 31.10.2022

Alptuğ Topaktaş , Şamil Yeşilyurt

Öz

Tradition and modernity can be seen as temporal determinations produced to name the current era. The fact that the tradition points to the past and the modern to the present and the future does not show that there are definite and sharp boundaries between them, on the contrary, tradition and modernity often live together. The tradition, which finds its place in almost every area of social and individual life, is definitely subject to criticism by the modern and it is thought that the tradition is lost by being eroded in this way. When the modernity sees that the traditional has taken its place, this time it tries to stabilize itself and make its existence stable by setting its own rules. Therefore, the temporal determinations, tradition and modern, paradoxically continue to progress.
Reşat Nuri Güntekin (1889-1956), a competent writer who produced products in many fields of literature and a bureaucrat who served in various government positions, handled the paradox of traditional and modernism with a strong observation. Both the social and political transformations of the period in which he lived, as well as the individual transformations, are handled in his texts based on the paradox of tradition and modernity. Changes in social class and politics plays an important role in his texts from the first period of the Republic to the Second World War. Güntekin, working in different parts of Anatolia as a teacher and inspector, witnessed the changes of the Anatolian geography, and the political and sociological changes during his bureaucracy, and he wrote his texts by expanding and deepening these testimonies in the department of literature. The theater texts of the author, which have recently entered the agenda of large masses of people with the influence of the tv series adapted from his novels, are also the subject of the catastrophic cartesian relationship between tradition and modernity, as seen in many of his other narrative works. In this study, the process in question will be examined in terms of economics in the Balıkesir Muhasebecisi, in terms of politics in Tanrı Dağı Ziyafeti and in education in the case of Bir Köy Öğretmeni.

Anahtar Kelimeler

tradition, the theatre texts of Reşat Nuri Güntekin., modernity

Gelenek ve Modernite İlişkisi Bağlamında Reşat Nuri Güntekin Tiyatrosu

Öz

Gelenek ve modernite, içinde bulunulan dönemi adlandırmak için üretilen sosyal ve zamansal belirlenimler olarak görülebilir. Geleneğin geçmişi, modernitenin de geçiş dönemini işaret etmesi, bunlar arasında kesin ve keskin sınırlar olduğunu göstermez; aksine her iki kavram çoğu zaman iç içe yaşar. Toplumsal ve bireysel yaşamın hemen her alanında yer bulan gelenek, sonraki hareketler tarafından kendilerine yer edinme düşüncesiyle eleştiriye tabi tutulur ve geleneğin bu şekilde aşınarak yittiği düşünülür. Modernite, geleneksel olanın yerini aldığında, bu sefer kendisi sabitleşmeye ve kendi kurallarını koyarak varlığını sabit kılmaya çalışır. Dolayısıyla zamansal belirlenimler olan gelenek ve modernite paradoksal şekilde ilerlemesini sürdürür.
Reşat Nuri Güntekin (1889-1956), edebiyatın birçok dalında ürün vermiş bir yazar ve çeşitli devlet kademelerinde görev yapmış bir bürokrat olarak güçlü bir gözlemle zaman zaman geleneksel olanla modern ögeler arasındaki paradoksu işlemiştir. Gerek yaşadığı dönemin sosyal ve siyasal olayları gerekse bireysel dönüşümler, onun metinlerinde kartezyenik bir şekilde işlenir. Cumhuriyet’in ilk dönemlerinden İkinci Dünya Savaşı’na kadar olan sınıfsal ve siyasal değişimler, sanatçının eserlerinde önemli bir yer tutar. Güntekin, öğretmen ve müfettiş olarak Anadolu’nun farklı yerlerinde görev yaparak Anadolu coğrafyasının değişimine, bürokratlık döneminde de politik ve sosyolojik değişimlere şahit olmuş, bu gözlemlerini edebiyat dairesinde genişleterek ve derinleştirerek metinlerini kaleme almıştır. Son dönemde romanlarından uyarlanan dizilerin etkisiyle geniş halk kitlelerinin gündemine girmiş olan yazarın tiyatro metinleri de diğer pek çok tahkiyeli eserinde görüldüğü gibi gelenek ve modernitenin katastrofik bir hâl alan kartezyenik ilişkisini konu almaktadır. Bu çalışmada söz konusu süreç, Balıkesir Muhasebecisi özelinde ekonomik, Tanrı Dağı Ziyafeti özelinde politik ve Bir Köy Öğretmeni özelinde de eğitim boyutuyla incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

gelenek, Reşat Nuri Güntekin tiyatroları., modernite

Kaynakça

• Bumin, T. (2013). Hegel Bilinç Problemi Köle-Efendi Diyalektiği Praksis Felsefesi. İstanbul: YKY.
• Çiğdem, A. (1997). Bir İmkân Olarak Modernite Weber ve Habermas. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirdağ, R. A., & Altınkulaç, A. (2017). Reşat Nuri Güntekin'in Mektep Temsilleri ve Tiyatro Yoluyla Değerler Eğitimi. International Journal of Language Academy, 5(7), 222-229.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.) İstanbul: İmge Kitabevi.
• Güntekin, R. N. (1971). Balıkesir Muhasebecisi/Tanrı Dağı Ziyafeti. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Güntekin, R. N. (1973). Bir Köy Öğretmeni. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Kısa, E. O. (2019). Türk Edebiyatında Kutsalın Dönüşümü: Öğretmenlik Mesleğinin Kutsallaştırılmasında Reşat Nuri Güntekin’in Romanlarının Yeri. İstanbul: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sakallı, F. (2011). Reşat Nuri Güntekin'in "Balıkesir Muhasebecisi" Adlı Oyununda Toplumsal Eleştiri. Türkbilig(21), 173-182.
• Sustam, D. (2017). Reşat Nuri Güntekin’in Piyeslerinde Sosyal Eleştiri, Antalya: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.