Magic In Turkish And Mongol People In The Light Of Epics

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 20, 482 - 494, 30.10.2023

Raşit Çöloğlu

https://doi.org/10.59304/ijhe.1370111

Öz

In the studies on Turkish Epics, it is seen that magic does not have an important place and Turkish epic writers prefer a more grounded, realistic and disconsolate narrative. On the other hand, it immediately draws attention that magic has a predominant place in Mongolian and Mongolian-influenced Turkish epics (such as the Jangar Epic, which has variants in Mongolian and Altai Turkish). Comparing the reflection of magic on the Turkish and Mongolian epic tradition through epics with similar fiction allows the differences in Turkish and Mongolian perspectives to be seen more clearly. The Alpamysh Epic is one of the epics with these features. While the Oghuz, Kazakh and Uzbek variants of Alpamysh offer a more realistic narrative that does not include magic, the Alyp Manash Epic, which is the Altai variant under Mongol influence, converges to the Mongolian perspective and magic is one of the methods used at all times in the texts. In addition, there are some Central Asian Turkish Epics, such as Er Kökchö, in which these two schools of view on witchcraft intertwine. However, even in these epics, the hero does not derive all his power from magic, as in the Mongolian and Mongolian-influenced Turkish epics. Comparative text analysis management was used in the article.

Anahtar Kelimeler

Epic, Magic, Turks, Mongols.

Destanlar Işığında Türk ve Moğol Halklarında Büyü

Öz

Türk Destanları üzerine yapılan incelemelerde büyünün önemli bir yer tutmadığı, Türk destancıların daha ayağı yere basan, gerçekçi ve avuntudan uzak bir anlatımı tercih ettikleri görülmektedir. Diğer yandan Moğol ve Moğol etkisindeki Türk destanlarında (Moğolca ve Altay Türkçesinde varyantları olan Cangar Destanı gibi) büyünün ağırlıklı bir yeri olduğu hemen dikkat çeker. Büyünün, Türk ve Moğol destancılık geleneğine yansımasının benzer kurguya sahip destanlar üzerinden karşılaştırılması Türk ve Moğol bakış açısındaki farkların daha açıkça görülmesini sağlar. Bu özelliklere sahip destanların başında Alpamış Destanı gelir. Alpamış’ın Oğuz, Kazak ve Özbek varyantları daha gerçekçi ve büyüye yer vermeyen bir anlatım sunarken Moğol etkisi altındaki Altay varyantı olan Alıp Manaş Destanı Moğol bakış açısına yakınsar ve metinlerde büyü her an başvurulan yollardan biridir. Bunun yanında büyücülüğe bakıştaki bu iki ekolün birbirine geçtiği Er Kökçö gibi bazı Orta Asya Türk Destanları da vardır. Ancak bu destanlarda bile Moğol ve Moğol etkisindeki Türk destanlarında olduğu gibi kahraman tüm gücünü büyüden almamaktadır. Makalede karşılaştırmalı metin analizi yönetimi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Destan, Büyü, Türkler, Moğollar

Etik Beyan

Bu çalışmanın yazarı, Etik Kurul İznine gerek olmadığını beyan etmektedir.

Kaynakça

• Polat, İ. (2020). Sibirya Türklerinde Lamaizm-Burkanizm ve Sudur Kitaplarının Kökeni Üzerine Bir Araştırma. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(30), 599-613.
• Saliev, M. (2021). Kırgız Türklerinde Sağlıkla İlgili Terimler, Uygulamalar ve Atasözleri. Arslan, M. (Ed.), Geçmişten Günümüze Türk Tıbbı (Tarih, Metinler, Uygulamalar, Terim ve Terimlerin Türkçeleştirilmesi). Ankara: Sonçaǧ Akademi.
• Şimşek, S. (2021). “Bir Epik Kahraman: Manas’ın Yoldaşı Almambet”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(29), 131-150. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1035645
• Tanyu, H. (1992). Büyü. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (6), 501.
• Turan, A. (1990). Türk Destan Ve Masallarında Şekil Değiştirme (Kuş Şekline Girme) Motifi, Milli Folklor, (5), 35-37.
• Yıldız, N. (1995). Manas Destanı (W. Radloff) Ve Kırgız Kültürü İle İlgili Tespit Ve Tahliller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.