MAĞARA ALEGORİSİ VE GÖLGE ARKETİPİ BAĞLAMINDA ÇAĞDAŞ SANAT NESNESİ OLARAK IŞIK-GÖLGE ENSTALASYONU

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 11, 219 - 231, 31.12.2020

Rabia Demir , Elif Anbarpınar

Öz

Sanat tarihi boyunca plastik bir hacimlendirme aracı olan ışık ve gölge, çağdaş sanatta eseri oluşturan malzemelerden biri olarak sanat nesnesine dönüşmüştür. Resmin ögelerinden biri olan ışık ve gölgenin sanatta kullanımı dönemlere ve sanatçılara göre değişiklik göstermiştir. Kimi zaman plastik birer öge olarak betimlenen ışık-gölge kimi zaman sembolik anlamları öne çıkarılarak kullanılmış, Çağdaş sanatta ise yapıbozuma uğratılarak sanatı oluşturan malzemelerden birine dönüştürülmüştür. Çağdaş sanat, nesneyi dönüştürerek yeni malzemelerin kullanımını olanaklı hale getirirken, her türden malzemeyi sanat nesnesi olarak kullanmış ve malzemedeki hiyerarşiyi ortadan kaldırmıştır. Çağdaş sanatın malzemeye olan bu yaklaşımı konu içinde geçerli olmuş, her şeyin sanatın konusu olması ile birlikte sanatta öteden beri var olan “yüksek sanat” algısı da sarsılmıştır. Çağdaş sanatta her şeyin, sanatın malzemesine ve konusuna dönüşmesi sanat alanını ve tanımını genişletmiştir. Sanat alanı ve tanımındaki bu genişleme malzemeyle birlikte çağdaş sanatçıların kişisel bellekten-toplumsal hafızaya, felsefeden-psikolojiye kadar geniş bir konu yelpazesi ile işler üretmelerini sağlamıştır. Bu bağlamda çalışmada, Platon’un “mağara alegorisi” ve Jung’un “gölge arketipi” kavramlarının yeniden yorumlandığı, ışık ve gölgenin ise sanat nesnesi olarak kullanıldığı enstalasyonlara odaklanılmıştır. Bu enstalasyonlarda gölge ve onun oluşmasını sağlayan ışığın malzeme olarak kullanılması üzerinde durularak çağdaş sanatta ışık ve gölgenin, konu ve kompozisyon için feda edilen birer araç olmaktan çıkarak nesne olarak yeniden değer kazanması üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gölge, Gölge Arketipi, Işık, Mağara Alegorisi, Sanat Nesnesi

Kaynakça

• Bayav, D. (2010). “Işığın Bağımsızlık Yolculuğu ve Empresyonizmde Işık”, Sanat Dünyamız, 77, 23-27.
• Baxandall, M. (1997). Shadows and Enlightenment, USA: Yale University Press.
• Bozkurt, N. (2000). Sanat ve Estetik Kuramları, Bursa: Asa Kitabevi.
• Eco, U. (2004). Güzelliğin Tarihi, (Çev: A. C. Akkoyunlu). İstanbul: Doğan Kitap.
• Elmgreen & Dragset (2015). Sanatçılar, 15. Uluslararası İstanbul Bienali. İstanbul Bienal Dosyası. Ergüven, M. (2000). “Mucizevi ikiz”, Sanat Dünyamız, 77, 145-150.
• Gombrich, E.H. (2000). “Düşen gölgenin özellikleri” (Çev: Ü. Tamer ). Sanat Dünyamız, 77, 177- 191.
• Göle, M. (2000). “İçeşik”, Sanat Dünyamız, 77, 165-167.
• İbn Arabi, M. (2003). Füsûsü’l-Hikem, (Çev: M. N. Gençosman). İstanbul: Kırkambar Kitaplığı.
• Jung, C. G. (2005). Dört Arketip, (Çev: Z. A. Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınevi.
• Jung, C. G. (2006). Analitik Psikoloji, (Çev: E. Gürol). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Karavit, C. (2006 ). Işık Gölge, İstanbul: Telos Yayıncılık
• Krausse A. ve Krausse C. (2005). Rönesans’tan Günümüze Resim Sanatının Öyküsü, (Çev. D. Zaptçıoğlu). İstanbul: Literatür Yayınları
• Mende, K. (2001). “Light and Shadow in Painting-Concerning the Expression of Shadows in Western Painting-, Journal for Geometry and Graphics, 5/1, 53-59.
• Platon (1995). Devlet,(Çev: S. Eyüboğlu-M.A.Cimcoz). İstanbul: Remzi Kitabevi
• Plinius, G. S. M. (..). The Natural Hıstory Of Pliny. London: Henry G. Bohn, York Street, Covent Garden. VMDCCCLVII.
• Sartre, J. P. (2009). Varlık ve Hiç, (Çev: T. Ilgaz). İstanbul: İthaki Yayınları
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2005). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sözer, Ö. (2000). “Işığın Metafiziğinden Gölgenin Estetiğine”, Sanat Dünyamız, 77, 169-175.
• Stoıchıta, I. V. (2006). Gölgenin Kısa Tarihi. (Çev: B. Aydın). İstanbul: Dost Kitabevi Yayınları.
• Whitham, G. ve Pooke, G. (2013). Çağdaş Sanatı Anlamak, (Çev: T. Göbekçin ). İstanbul: Optimist Yayın Dağıtım.
• Yılmaz, M. (2012). Sanatın Günceli Güncelin Sanatı, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Çıplak, Ceren (2017). Mutluluk ‘Kaf Dağı’nın Ardında’ değil. https://bit.ly/2KCg4cq (Erişim Tarihi: 28.11.2017).
• Jungbauer, Jessica (2012). Tree Root Chandeliers By Artist Giuseppe Licari https://bit.ly/38kfCHH (Erişim Tarihi: 21.10.2017)
• Gürlek, N. (2017). Canan: Kaf Dağı’nın Ardında, https://bit.ly/37A83hb (Erişim Tarihi: 12.06.2020) Stehouwer, Willie (2015). Humus https://bit.ly/3msV6K8 (Erişim Tarihi: 21.10.2017) http://www.tdk.gov.tr
• Walker art center (2005). https://bit.ly/34q5jAI (Erişim Tarihi: 02.07.2020)