USE OF BANDED TRAVERTINE FORMATIONS AS GEMSTONES OF KIRŞEHİR AND AKSARAY REGIONS

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 16, 1 - 12, 31.07.2023

İlkay Kaydu Akbudak , Zeynel Başıbüyük , Gökhan Ekincioğlu , Engin Ekdur

Öz

The banded travertine formations that are branded as Kırşehir Onyx are present in Terme (CentralKırşehir), Avcı (Mucur-Kırşehir)
and Bekdik (Aksaray) regions. These formations are observed as
alternating textures of greenish, brownish, yellowish, greyish colors in veins and lenses in thicknesses
ranging from a few centimeters to 75 cm in traverten levels reaching 10-50 m width and 1.5 km length
in the study area. Formations in these three regions have been operated in the past; but the areas in
Terme (Kırşehir Merkez) and Bekdik (Aksaray) is not operated because they are used as geothermal
areas for terrestrial heating, thermal tourism, physical therapy and greenhouse. Avcı (Mucur-Kırşehir)
has production potential and production was made in the past, but today production is out of question.
While Kırşehir onyxes were very popular in the 1980s and used to make ornaments, today production
has decreased considerably due to market constraints and lack of publicity. There are two workshops
that produce ornaments (souvenirs and jewelery) of banded travertine with “Kırşehir Onyx” brand
in Kirsehir. Because of there is no active production in the onyx areas in the region, these workshops
procure raw materials from the environmental cities. It is thought that the re-operation of the onyx
formations (banded travertine) of Avcı (Mucur-Kırşehir) area will contribute to the regional economy
in general and to the country economy in particular.

Anahtar Kelimeler

Onyx, banded travertine, gemstone, souvenir, Kırşehir

KIRŞEHİR VE AKSARAY BÖLGESİ BANTLI TRAVERTEN OLUŞUMLARININ SÜSTAŞI OLARAK KULLANIMI

Öz

Kırşehir Oniksi adıyla markalaşan bantlı traverten oluşumları Terme (Merkez-Kırşehir), Avcı
(Mucur-Kırşehir) ve Bekdik (Aksaray) bölgelerinde bulunmaktadır. Bu oluşumlar arazide 10-50
m genişlik ve 1,5 km uzunluğa kadar erişen traverten seviyeleri içerisinde birkaç santimetreden
75 cm’ye kadar değişen kalınlıklarda, damarlar ve mercekler halinde yeşilimsi, kahverengimsi,
sarımsı, grimsi renklerdeki bantların ardalanmalı dokusu şeklinde gözlenmektedir. Bu üç bölgedeki
oluşumlar geçmişte işletilmiştir; ancak Terme (Kırşehir Merkez) ve Bekdik’deki (Aksaray) sahalar
ısınma, termal turizm, fizik tedavi ve seracılık amaçlı jeotermal sahalar olarak kullanıldığından
işletilememektedir. Avcı (Mucur-Kırşehir) sahası üretim potansiyeline sahip olup, geçmişte üretim
yapılmış ancak günümüzde herhangi bir üretim söz konusu değildir. Kırşehir oniksleri 1980’li
yıllarda çok rağbet görüp süs eşyası yapımında kullanılırken, günümüzde pazar sıkıntısı ve tanıtım
eksikliği gibi nedenlerle üretimi oldukça azalmıştır. Kırşehir’de bantlı travertenden “Kırşehir Oniksi”
markası ile süs eşyası (hediyelik eşya ve takı) üretimi yapan iki atölye kalmıştır. Bölgedeki bantlı
traverten sahalarında aktif üretim bulunmamasından dolayı, bu atölyeler hammadde gereksinimini
çevre illerden temin etmektedirler. Avcı (Mucur-Kırşehir) sahası bantlı traverten oluşumlarının
yeniden işletilmesinin, özelde bölge ekonomisine genelde ise ülke ekonomisine katkı sağlayacağı
düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Oniks, Bantlı traverten, Süstaşı, Hediyelik eşya, Kırşehir

Kaynakça

• Arık, F., Ruşen, A. (2022). Döllük ve Gümenek (Tokat-Türkiye) Kalsedonlarının Jeokimyasal Özellikleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 65(3), 1-18.
• Arık, F., Turhal, E., Özen, Y., (2022). Almus (Tokat) Yöresindeki Akiklerin Jeokimyasal Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 65(3), 1-22.
• Başıbüyük, Z., Elibol, E., Ekdur, E., Nazik L., Pehlivaner M., Yılmaz S., 2016. Kırşehir Doğal Afet Duyarlılık Alanlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanılarak Belirlenmesi. Uluslararası Doğal Afet ve Afet Yönetimi Sempozyumu, Karabük, Türkiye, 2-4 Mart 2016, Bildiriler Kitabı, s. 391-395.
• Başıbüyük Z., Ekincioğlu G., Önal M. M., (2019). Yozgat Sarıkaya Termal Roma Hamamı’nda Kullanılan Doğal Yapı Taşları ve Mühendislik Özellikleri. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlik Fakültesi Dergisi, 34(1), 233-244., Doi: https://doi.org/10.21605/ cukurovaummfd.601460
• Başıbüyük Z., Kaydu Akbudak İ., Gürbüz M., (2020). Mineralogical, geochemical and gemological investigationof artova Ch-chalcedonies, Tokat – Turkey. Gospodarka Surowcami MineralnymiMineral Resources Management, 36(1), 77-92., Doi: 10.24425/gsm.2020.132551
• Ekincioğlu, G., Başıbüyük, Z., Ekdur, E., Ballı, F., Kanbir, E. S., 2014. Kırşehir doğal taş sektör analizi ve yatırım imkanları raporu, Kırşehir.
• Ekincioğlu G., Başıbüyük Z., Gölbaş A., Kaydu Akbudak İ., (2018). Geçmişten Günümüze Doğaltaş Mozaik Sanatı ve Geleceğe Aktarılması. International Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art, 3(4), 81-91.
• Görür, N. Tüysüz, O. & Şengör, A.M.C. 1998. Tectonic evolution of the central Anatolian basins. International Geology Review, 40, 831– 850.b
• pek O., Kaydu Akbudak İ., Ekincioğlu G., Başıbüyük Z., (2022). Üretim ve Hizmet Sektöründe Tematik Yaklaşımlar Performans ve Verimlilik Önerileri: Bölüm Adı (Dolomit Kırmataş Ocağının Katma Değeri Yüksek Doğal Taş Blok Ocağına Dönüştürülmesi) Gazi Kitapevi. Editör: Enes Akpınar. Hilmi Güney, s.207-219. Ankara
• Kara, H. Dönmez, M. 1990. 1:100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji Haritaları serisi, Kırşehir–G 17 paftası. MTA yayınları. Kaydu Akbudak İ., Başıbüyük, Z., Ekincioğlu, G., Ekdur, E., 2015. Kırşehir Oniks (Bantlı Traverten) Oluşumları. Değerli ve Yarı Değerli Taşlar Çalıştayı, 9-10 Aralık, Bildiriler Kitabı, s. 70-78.
• Kaydu Akbudak İ., Başıbüyük Z., Gölbaş A,, Gürbüz M., (2017a). Orta Anadolu’daki (Kırşehir Müzesi Envanterinde Bulunan) Taştan Yapılmış İşlevsel Objelerin Jeoarkeolojik İncelemesi. 3.Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu
• Kaydu Akbudak İ., Gölbaş A., Başıbüyük Z. (2017b). Kırşehir Müzesi Envanterinde Bulunan Yüzüklerin Arkeogemolojik ve Jeoarkeolojik İncelemesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research, 10(52), 524-534, http://dx.doi. org/10.17719/jisr.2017.1913
• Kaydu Akbudak İ., Başıbüyük Z., Ekincioğlu G., (2020). Mineralogy - Significance and Applications, (Mineralogical-Petrographical Investigation and usability as the Gemstone of the North Anatolian kammererite, Tokat, Turkey) intechOpen, Editör:Ali Al-Juboury, pp.65-73, ISBN:978-1-78985-826-6, London.
• Kaydu Akbudak İ., Başıbüyük Z., Gürbüz M., (2021a). Silicified Woods Consist with Malachite, Azurite, and Hematite in the Middle Eocene Çekerek Formation, Tokat\u2014Turkey. Lithology and Mineral Resources, 56, 548-558., Doi: 10.1134/S002449022106002X
• Kaydu Akbudak İ., Gürbüz M., Başıbüyük Z., Hatipoğlu M., Öztüfekçi Önal A., İşler F., (2021). Mineralogical And Gemological Characteristics Of Metaophiolite Hosted Corundum (Malatya-Türkiye). Sakarya University Journal of Science, 25(2), 252-258., Doi:10.16984/ saufenbilder.644002
• Koçyiğit, A. 1991. Changing stress orientation in progressive intracontinental deformation as indicated by the neotectonics of the Ankara region, (NWCentral Anatolia). TAPG Bulletin 3/1, 48– 55.
• Önal M. M., Başıbüyük Z., Gölbaş A., (2017). Antik Sarıkaya Termal Roma Hamamının Mimarisi ve Yapımında Kullanılan Doğal Yapı Taşları (Sarıkaya-YOZGAT). II. Uluslararası Bozok Sempozyumu: Yozgat’ın Turizm Potansiyelleri ve Sorunları, 19-33.
• Özdemir, M., Seçkin, S. (2017). Kırşehir İli Oniks Taşı İşlemeciliği Üzerine Bir Araştırma., İDİL Dergisi, Cilt 6, Sayı 30, s. 689-714. DOI: 10.7816/idil-06-30-09
• Şengör, A.M.C., 1979. The North Anatolian transform fault: its age, offset and tectonic signifiance, Jour. Geol. Soc. Lond., 136, pp. 269-282.
• Şengör, A.M.C. & Yılmaz, Y. (1981). Tethyan evolution of Turkey: a plate tectonic approach. Tectonophysics 75, 181–241.
• Temiz, U., (2004). Kırşehir Dolayının Neotektoniği ve Depremselliği, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi
• Tüysüz, O., (1993). Karadeniz’den Orta Anadolu’ya bir jeotravers: Kuzey Neo-tetisin tektonik evrimi: TPJD Bült.,C.5/l,s. 1-33.
• http://www.arionyx.com, 06/10/2022
• http://hediyelikmermer.com, 06/10/2022