"Shirt" As a Symbol in Joseph Parable

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 4, 1031 - 1048, 30.12.2017

Zehra Göre

Öz

The parable of Joseph, accepted from the earliest of religious stories, has been treated by many artists from the past to the present day, from east to west. The parable, which takes its source from the sacred books and is described as "Ahsenul'-Kasâs" in the Qur'an, is accepted as "not only the oldest, but perhaps heretofore the ageless novel". The number of works written after the work of Kul Ali (XIIIth Century) that is accepted as the oldest work which is about the parable in classical Turkish literature is approximately one-hundred. Since the early ages of Islam, it has been read religiously, spoken and written in the form of verse and prose stories by treating as a love adventure to a degree. However, since the subject was religious and at the same time it was talking about the life of a prophet, the artists could not make a change and a novelty about the essence of the event. Common elements such as dream, well, wolf and scale that can be described as motifs, symbols or indicators are identified in the works about the subject of Joseph parable. It is seen that there are similarities or differences in the stories in the discussion of these elements, which are used as tools in the development of the story or in the emergence of new meanings. In this declaration, the shirt of the Prophet Joseph, one of the most important motifs of Joseph parable, and which we find in different events from the beginning to the end of the story, will be mentioned. In the major masnavis written in Turkish literature, the handling of the "shirt" as a symbol and the meanings that arise from this symbol will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Joseph parable, mathnawi, narrative, motif, symbol

Yûsuf Kıssasında Bir Sembol Olarak “Gömlek”

Öz

Dinî hikâyelerin en eskilerinden kabul edilen Yûsuf kıssası geçmişten günümüze, doğudan batıya pek çok sanatçı tarafından işlenmiştir. Kaynağını kutsal kitaplardan alan ve Kur’an-ı Kerîm’de “ahsenül’-kasâs” olarak tavsif edilen kıssa “değil sadece en eski, belki bu ana kadar hiç eskimemiş roman olarak” kabul edilmiştir. Klasik Türk edebiyatında bu kıssayı işlemiş en eski eser olarak kabul edilen Kul Ali’nin (XIII. Yüzyıl) eserinden sonra yazılan eserlerin sayısı yüze yakındır. Bu kıssa İslamiyet’in ilk çağlarından beri dinî biçimiyle okunmuş, söylenmiş ve bir dereceye kadar da aşk macerası olarak işlenerek manzum ve mensur hikâyeler biçiminde yazılmıştır. Ancak sanatçılar konu dinî olduğu ve aynı zamanda bir peygamberin hayatını söz konusu ettiği için olayın esasına dair bir değişiklik ve yenilik yapma yoluna gitmemişler; motif, sembol ya da gösterge olarak nitelendirilebilecek rüya, kuyu, kurt, ölçek gibi ortak unsurlarla hikâyenin geliştirilmesini ya da yeni anlamlar doğmasını sağlamışlardır. Bununla birlikte araç olarak kullanılan bu unsurların ele alınışında hikâyelerde benzeşme ya da farklılaşmalar görülmektedir. Bu çalışmada Yûsuf kıssasının en önemli motiflerinden olan ve hikâyenin başından sonuna değin karşımıza faklı olayların içinde çıkan Yûsuf peygamberin gömleği söz konusu edilecektir. Türk edebiyatında yazılmış olan belli başlı mesnevilerde bir sembol olarak “gömlek”in ele alınışı ve bu sembolden doğan anlamlar üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yûsuf kıssası, mesnevi, tahkiye, motif, sembol, gömlek

Kaynakça

• AKTAŞ, Hasan, Abdurrahman Gubârî, Yûsuf u Züleyhâ (İnceleme-Metin), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 2006.
• AYAN, Gönül, “Anadolu Sahasında Yazılmış Yûsuf u Züleyha Mesnevilerinde Kurt Motifi”, Türk Halklarının Edebi Geçmişi: Türk Destanları Uluslararası Sempozyumu, Kafkaz Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Bakü, 2004, s. 64-69.
• CİN, Ali, Ali, Kıssa-i Yûsuf (H.630/M.1233) (İnceleme-Metin-Dizin), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yaynınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2004.
• DEMİR, Recep, Hatâyî-i Tebrîzî ve Molla Câmî’nin Yûsuf u Züleyha Mesnevileri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme (İnceleme-Metin), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Van, 2006.
• GÖRE, Zehra, Bilâl, Kıssa-i Yûsuf (İnceleme-Metin), Öncü Kitabevi, Ankara, 2009.
• KARAHAN, Leyla, Erzurumlu Mustafa Darîr, Kıssa-i Yûsuf, Gzi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Ankara, 1985.
• KARAKAYA, Burcu, Garîb’in Yûsuf u Züleyhâ’sı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırşehir, 2012.
• KÖKTEKİN, Kazım, Süle Fakih’in Yûsuf u Zeliha’sı (İnceleme-Metin-Dizin), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 1994.