The Place of Mother Tongue Competence in Academic Translation Teaching

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 4, 132 - 144, 30.12.2022

Müşerref Sevinç Danacı Şaban Köktürk

https://doi.org/10.29228/ijlet.65945

Öz

The primary aim of academic translation teaching is to provide prospective translators with the knowledge and skills they will
need in their professional lives. These knowledge and skills refer to the term of translation competence in the field. Language
competence, one of the sub-components of translation competence, is a prerequisite for translation performance. Although
language competence involves both source and target language competence, it is mostly considered a foreign language oriented.
On the other hand, based on the studies conducted in the field of translation studies, it has been observed that translators must
have mother tongue competence while translating. The mother tongue competence requires a competence beyond the ability to
speak the language. However, it is assumed that the students have mother tongue competence by translation teaching programs
in Turkey. On the contrary, the lack of this competence leads to translation mistakes. In this study, the curriculums and the
educational outcomes were analyzed by document analysis as a qualitative research method in terms of mother tongue
competence. As a result of the limited analyses, it has been observed that the number of courses aimed at improving the mother
tongue skills of prospective translators is not sufficient and the courses in the programs do not support the outcomes. Within the
scope of academic translation teaching, it has been determined that language pair competence is at the forefront, but foreign
language competence is emphasized more.

Anahtar Kelimeler

Mother tongue competence, translator’s mother tongue, translation teaching

Ana Dil Edincinin Akademik Çeviri Öğretimindeki Yeri

Öz

Akademik çeviri öğretiminin öncelikli amacı çevirmen adaylarına profesyonel yaşamlarında ihtiyaç duyacakları bilgi ve becerileri kazandırmaktır. Bu bilgi ve beceriler, alanyazında çeviri edinci kavramı ile ifade edilmektedir. Çeviri edincinin alt bileşenlerinden olan dil edinci, çeviri edimi için ön koşuldur. Dil edinci hem kaynak dil hem de erek dil yetkinliği gerektirmesine rağmen çoğunlukla yabancı dil odaklı algılanmaktadır. Diğer yandan, çeviribilim alanında yapılan çalışmalardan hareketle, çevirmenlerin çeviri eylemini gerçekleştirirken ana dile hâkim olmaları gerektiği gözlemlenmiştir. Sözü edilen ana dil hakimiyeti dili konuşabilme becerisinin ötesinde bir yeterlilik gerektirmektedir. Ancak Türkiye’de akademik çeviri öğretimi programları söz konusu olduğunda, çevirmen adayının ana dil edincine sahip olduğu varsayılmaktadır. Oysaki çevirmenlerin ana dil becerilerinin gereken düzeyde olmaması çeviri hatalarına sebep olmaktadır. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yapılarak, çeviri bölümü müfredatları ile program çıktıları ana dil edinci açısından incelenmiştir. Kısıtlı olarak yapılan incelemeler sonucu, çevirmen adaylarının ana dil becerilerini geliştirmeye yönelik ders sayılarının yeterli olmadığı ve programda yer alan derslerin program çıktılarını desteklemediği gözlemlenmiştir. Akademik çeviri öğretimi kapsamında, dil çifti edincinin ön planda olduğu ancak ana dil edincine göre yabancı dil edincine ağırlık verildiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ana dil edinci, çevirmenin ana dili, çeviri öğretimi

Kaynakça

• Akalın, R. & Akalın, M. (2017). Ana dil edincinin derinleşmesinde çeviri uygulamalarının olası rolüne ilişkin düşünceler. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(4), 840-850. http://dx.doi.org/10.18298/ijlet.2277.
• Akalın, R. (2016). Akademik çeviri eğitimi açısından çeviri edinci kavramı ve içerimleri. Diyalog Interkulturelle Zeitschrift Für Germanistik, 4(2), 56-65.
• Albir, A. H. (2010). Competence Y. Gambier & L. V. Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies: Vol 1 içinde (s. 55-59). John Benjamins.
• Aljadid, R. (2017). Mother-tongue attachment and translation competence: The case of Arabic as a target language. Proceedings of the 3 rd Undergraduate Research Forum, Prince Sultan University
• Arslan, S. & Balkul, H. İ. (2015). Türkiye’de çeviri eğitimi örnekleminde anadilin yeri ve önemi. T. Han (Ed.), Interdisciplinary Humanities Research: A Turkish Perspective içinde (s. 53-64). Untested Ideas Research Center.
• Atalay S., Başbay A., Kömleksiz M. & Yurdakul B. (2010). Ege üniversitesi Bologna süreci uyum çalışmaları: Program çıktıları, ders öğrenme çıktıları hazırlama ve öğrenci iş yükü hesaplama kılavuzu. Ege Üniversitesi. http://bologna.kilis.edu.tr/dosyalar/Program%20Çiktilari%20Ders%20Öğrenme%20Çiktilari%20Hazirlama.pdf. Erişim Tarihi: 14.10.2022.
• Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı. (2015). Türkiye’de çevirmenlik mesleği.https://doczz.biz.tr/doc/61027/%C3%A7evirmenlik-raporu. Erişim Tarihi: 15.10.2022.
• Bell, R. T. (1991). Translation and translating: Theory and practice. Longman.
• Boğaziçi Üniversitesi. Çeviribilim lisans programı. https://transint.boun.edu.tr/tr/ceviribilim-lisansprogrami. Erişim Tarihi: 14.10.2022.
• Boğaziçi Üniversitesi. Çeviribilim. https://transint.boun.edu.tr/tr/undergraduate-curriculum. Erişim Tarihi: 12.10.2022.CIUTI. Profile. https://www.ciuti.org/about-us/our-profile/. Erişim Tarihi: 13.10.2022.
• Council of Europe. Common European framework of reference for languages.https://www.coe.int/en/web/common-european-framework-reference-languages/table-1-cefr3.3-common reference-levels-global-scale. Erişim Tarihi: 14.10.2022.
• Council of Europe. Küresel (global) ölçek. https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168045bc7a. Erişim Tarihi: 14.10.2022.
• Çoban, F. & Büke, E. (2019, Haziran). Çevirmenlerin Türkçelerini nasıl geliştirebileceklerine yönelik uzman görüşleri doğrultusunda öneriler. M. Bağlı (Başkan), III. Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu. Nevşehir.
• Demir, C. & Yapıcı, M. (2007). Ana dili olarak Türkçe’nin öğretimi ve sorunları, Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 177-192.
• Eruz, S. E. (2008). Akademik çeviri eğitimi: Çeviri amaçlı metin çözümlemesi. Multilingual.
• Eruz, S.E (2003). Çeviriden çeviribilime: Yüzyılımız penceresinden çeviribilimsel gelişmelere bir bakış. Multilingual.
• Hacettepe Üniversitesi. Almanca mütercim ve tercümanlık bölümü. https://fs.hacettepe.edu.tr/mtb/dosyalar/AMT_lisans_prog_2021.pdf. Erişim Tarihi: 12.10.2022.
• Hacettepe Üniversitesi. Fransızca mütercim ve tercümanlık bölümü. https://fs.hacettepe.edu.tr/mtb/dosyalar/fmt_lisans_prog_2021_-_.pdf. Erişim Tarihi: 12.10.2022.
• Hacettepe Üniversitesi. İngilizce mütercim ve tercümanlık lisans programı. https://fs.hacettepe.edu.tr/mtb/dosyalar/imt_lisans_prog_2021.pdf. Erişim Tarihi: 12.10.2022.
• Hacettepe Üniversitesi. Mütercim ve tercümanlık bölümü. https://mtb.hacettepe.edu.tr/tr/menu/vizyon_misyon-11. Erişim Tarihi: 14.10.2022.
• İnce, Ü. & Dizdar, D. (2017). Çeviri atölyesi: Çeviride tuzaklar. Can Sanat Yayınları.
• İnce, Ü. (2019). Çeviri bilinci: Çevirenler, çeviremeyenler, çeviriverenler. Tekin Yayınevi.
• İstanbul Üniversitesi. Almanca mütercim tercümanlık lisans programı. https://ebs.istanbul.edu.tr/home/dersprogram/?id=16926&birim=almanca_mutercim_ve_tercumanlik___lisans_programi__(orgun_ogretim)&yil=2021. Erişim Tarihi: 12.10.2022.
• İstanbul Üniversitesi. Mütercim ve tercümanlık bölümü ders programı. https://ebs.istanbul.edu.tr/home/dersprogram/?id=1132&yil=2018. Erişim Tarihi: 12.10.2022.
• İstanbul Üniversitesi. Program yeterlilikleri. https://ebs.istanbul.edu.tr/home/programyeterlilikleri/?id=1132&yil=2021. Erişim Tarihi: 14.10.2022.
• Lang, M. (1994). The problem of mother tongue competence in the training of translators. M. SnellHornby, F. Pöchhacker & K. Kaindl (Eds.), Translation Studies: An Interdiscipline içinde (s. 395-400), John Benjamins. https://doi.org/10.1075/btl.2.46lan.
• Makkos, A. (2019). Mother tongue in translation training. A. Sohár, I. Limpár & D. Galambos (Eds.), Getting Translated içinde (s. 52-60). Tinta Kiadó.
• Mesleki Yeterlilik Kurumu (2012). Ulusal meslek standardı: Çevirmen seviye 6. https://portal.myk.gov.tr/index.php?dl=2016/1/13/0.290311001452678984_cevirmen_seviye_6_ums.pdf. Erişim Tarihi: 10.10.2022.
• Neubert, A. (2000). Competence in language, in languages, and in translation. C. Schäffner & B. Adabs (Eds.), Developing Translation Competence içinde (s. 3-18). John Benjamins. https://doi.org/10.1075/btl.38.03neu.
• PACTE Group. (2003). Building a translation competence model. F. Alves (Ed.), Triangulating Translation: Perspectives in Process Oriented Research içinde (s. 43-66). John Benjamins. https://doi.org/10.1075/btl.45.06pac.
• Pym, A. (2000). On cooperation. M. Olohan (Ed.), Research Models in Translation Studies: Vol. 1: Textual and Cognitive Aspects içinde (s. 181-192). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315759951.
• Schäffner, C. & Adabs, B. (Eds.). (2000). Developing Translation Competence. Introduction. John Benjamins. https://doi.org/10.1075/btl.38.03neu.
• Şevik, N. & Gündoğdu, M. (2018). Çeviri eğitiminde çevirmen adayı öğrencilerin edinmesi gereken temel becerilere bir üst bakış. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 78-89.
• Tahir, G. Ş. (2011). Çevirinin ABC’si. Say Yayıncılık.
• Türkmen, B. (2019). Çeviri eğitiminde teknoloji ve dijital medya edinci. Gece Akademi.
• Yazıcı, M. (2007). Yazılı çeviri edinci. Multilingual.
• Yıldız Teknik Üniversitesi. Fransızca mütercim ve tercümanlık bölümü ders programı. http://www.bologna.yildiz.edu.tr/index.php?r=program/view&id=201&aid=8. Erişim Tarihi: 12.10.2022