Conquest of Mardin Castle in Shahnama of Mahrami

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 7 - 25, 30.04.2021

Esma Şahin Öztaş

Öz

Mardin Castle has attracted attention with its inaccessibility, robustness and difficulty to capture, with its structure located on a high hill throughout history, and has made a name for itself. The inclusion of Mardin in the Ottoman lands took place in the period of Yavuz Sultan Selim after the Chaldiran War. Despite the peaceful surrender of the city by the people, the Safavid forces retreated to the inner castle and defended, and a tough and long-lasting war occurred between the supporters of Yavuz Sultan Selim and Shah Ismail. Mahrami (d. 1535), one of the 16th century poets, included the conquest of Mardin Castle in a section of 66 couplets in his poetic Ottoman history, Shahnama. In the last couplet of this chapter, in which the difficult struggles of both sides are explained in detail in a literary language, the date of the event is written on the account of abjad for the conquest of the castle. In this article, the inclusion of the city of Mardin among the Ottoman lands was discussed with the narration of Mahrami in Shahnama and the importance of evaluating the work as one of the reference sources in the researches on the conquest of Mardin was pointed out.

Anahtar Kelimeler

Mardin Castle, Ottoman Poetry, Conquest, Mahrami, Shahnama

Mahremî’nin Şehnâme’sinde Mardin Kalesi’nin Fethi

Öz

Mardin Kalesi tarih boyunca yüksek bir tepeye konumlanmış yapısıyla erişilmezliği, sağlamlığı ve ele geçirilmesinin zorluğuyla dikkat çekmiş ve adından söz ettirmiştir. Mardin’in Osmanlı topraklarına dâhil edilmesi Yavuz Sultan Selim döneminde Çaldıran Savaşı’nın ardından gerçekleşir. Halkın barış yoluyla şehri teslim etmesine karşılık Safevî kuvvetlerinin iç kaleye çekilerek savunmaya geçmesiyle Yavuz Sultan Selim ve Şah İsmail taraftarları arasında çetin ve uzun süren bir savaş meydana gelir. 16. yüzyıl şairlerinden Mahremî (ö. 1535), manzum bir Osmanlı tarihi olan Şehnâme’sinde Mardin Kalesi’nin fethine 66 beyitlik bir bölümde yer vermiştir. Her iki tarafın zorlu mücadelelerinin detaylı olarak edebî bir dille anlatıldığı bu bölümün son beytinde kalenin fethine ebced hesabıyla tarih düşürülmüştür. Bu makalede Mardin şehrinin Osmanlı toprakları arasına katılması Mahremî’nin Şehnâme’sindeki anlatımıyla ele alınmış ve eserin Mardin’in fethine dair araştırmalarda başvuru kaynaklarından biri olarak değerlendirilmesinin önemine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mardin Kalesi, Osmanlı Şiiri, Fetih, Mahremî, Şehnâme

Kaynakça

• Akçay, H. (2019). “Arap Şiirinde Mardin’e Dair Bazı Yansımalar”. Darulfunun İlahiyat. 30 (2), ss.337-357.
• Ali Emîrî (1331). Mardin Mülûk-i Artukiyye Târihi ve Kitâbeleri ve Sâir Vesâik-i Mühimme. Dersaadet: Kader Matbaası.
• Altun, A. (1971). Mardin’de Türk Devri Mimarisi. İstanbul: Mardin Valiliği Yayınları.
• Aynur, H. (1993). Mahremî ve Şeh-nâme’si: I. Kısım Yavuz Sultan Selim Dönemi (inceleme -metin - sözlük - dizin). Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi SBE. Barbaro, J. (2005). Anadolu’ya ve İran’a Seyahat. Çev. Tufan Gündüz. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Batur, A. (2002). Sürûrî Divanı, Hayatı, Sanatı, Eserleri, Divan’ının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi SBE.
• Celâl-zâde Mustafa (1990). Selim-nâme. Haz. Ahmet Uğur, Mustafa Çuhadar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Delice, H. İ. (1995). Niğdeli Muhibbî, Gül ü Nevrûz (inceleme - metin - dizin). Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi SBE.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (2000). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. IV. Kitap. Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gemi̇, A. (2016). “Arap Edebiyatında Seyahatnâme/Rihle Türü Bağlamında Meşhur Arap Seyyahların Gözüyle Mardin”. Doğu Araştırmaları. sy.16/2, ss.39-55.
• Göyünç, N. (1969). XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı. İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gürhan, V. (2015). “XVIII. Yüzyılda Mardin Kalesi Üzerine Bazı Tespitler”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. Kasım, c.7 sy.2 (14), ss.219-233.
• Hoca Sadeddîn (1979). Tâcü’t-Tevârih. c.4. Haz. İsmet Parmaksızoğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İdris-i Bitlisî (2016). Selim Şâh-nâme. Haz. Hicabi Kırlangıç. Ankara: Hece Yayınları. İpekten, H. (2019). Nâ’ilî-i Kadîm Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kânî (Ebu Bekir Kânî) (2017). Kânî Divanı. Haz. İlyas Yazar. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Karavelioğlu, M. (2013a). “About Mahremi’s Poems”. İÜ Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. cilt/sayı XLV, ss.139-167.
• Küçük, S. (1994). Bâkî Divanı. Ankara: TDK Yayınları.
• Mahremî. Şehnâme. TSM Revan 1287. vr.146b-149a.
• Özcan, A. (2013). “Osmanlı Tarihçiliğine ve Tarih Kaynaklarına Genel Bir Bakış”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Dergisi. sy.1, ss.271-293.
• Serdar, M. T. (2018). Mevlâna Hakîmüddin İdris-i Bitlisî. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Taştemir, M. (2003). “Mardin”. DİA. c.28, Ankara, ss.43-48.
• Yoldaş, K. (1998). Tutmacı’nın Gül ü Hüsrev’i (inceleme - metin). Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi SBE.