Öğretmenlerin Tükenmişlik Deneyimi: Nedenler ve Çözüm Önerileri

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 54 - 66, 30.04.2024

Engin İş , Eren Güçlü

https://doi.org/10.63046/ijms.1441951

Cited By: 1

Öz

Öğretmenler arasında sıklıkla gözlemlenen tükenmişlik olgusunun nedenleri, etkileri ve bu sorunun üstesinden gelmek için yapılması gerekenlerin belirlenmesi, araştırmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden betimleyici örnek olay yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırma amacıyla toplanan veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmada, verilerin toplanması için yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Bu araştırmada, çalışma grubu Mardin ilinin merkez Artuklu ilçesindeki okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim düzeylerinde görev yapan toplamda 12 öğretmenden oluşmaktadır. Katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada, öğretmenlerin tükenmişlik algılarına yönelik bulgularda duyarsızlaşma, düşük başarı hissi ve duygusal tükenme öne çıkmıştır. Duyarsızlaşma durumunda, ders yükünün fazlalığı, yönetimsel baskı ve çalışanlar arası iletişim eksikliğinin etkili olduğu ifade edilmiştir. Düşük başarı hissinde ise kişisel yetersizlik hissi, yüksek beklenti ve haksız rekabetin etkili olduğu söylenebilir. Duygusal tükenmede ise stres en önemli etken olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlar, öğretmenlerin iş stresiyle başa çıkma stratejilerinin ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır. Bu sebeple, öğretmenlerin desteklenmesi ve çalışma ortamlarının iyileştirilmesi, tükenmişlik hissinin azaltılması ile öğretmenlerin öğrencilere daha etkili bir şekilde rehberlik etmelerini sağlayabilir. Bu destek, öğretmenlerin mesleki gelişimlerini teşvik ederek iş yüklerini dengeleyerek ve psikolojik destek sunarak gerçekleştirilebilir. Ayrıca, pozitif çalışma ortamları ve işbirliği kültürü oluşturulması, öğretmenlerin motivasyonunu artırabilir, onları daha başarılı bir şekilde öğrencilerine yönlendirebilir ve öğrencilerin başarısı üzerinde olumlu etkiler yaratılabilir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Yetersizlik, Öğretmen, Duyarsızlaşma

Teachers' Burnout Experience: Causes and Solution Suggestions

Öz

The main purpose of the research is to determine the causes and effects of burnout, which is The main purpose of the research is to determine the causes and effects of burnout, which is frequently observed among teachers, and what needs to be done to overcome this problem. In this study, a descriptive case study approach, one of the qualitative research methods, was used. The data collected for research purposes were analyzed by content analysis and the findings were presented in a table. In the study, a semi-structured interview form was used to collect data. In this research, the study group consists of a total of 12 teachers working at pre-school, primary and secondary education levels in the central Artuklu district of Mardin province. Purposive sampling method was used to determine the participants. In the study, depersonalization, low sense of achievement and emotional exhaustion came to the fore in the findings regarding teachers' burnout perceptions. It has been stated that excessive course load, administrative pressure and lack of communication between employees are effective in depersonalization. It can be said that the feeling of personal inadequacy, high expectations and unfair competition are effective in the feeling of low success. Stress has been identified as the most important factor in emotional exhaustion. These results emphasize the need to improve teachers' strategies for coping with work stress and their working conditions. Therefore, supporting teachers and improving their working environments can reduce the feeling of burnout and enable teachers to guide students more effectively.

Anahtar Kelimeler

Burnout, Incompetence, Teacher, Depersonalization.

Kaynakça

• Akman, B., Taşkın, N., Özden, Z., Çörtü, F. (2010). Okul Öncesi Öğretmenlerinde Tükenmişlik Üzerine Bir Çalışma. İlköğretim Online. 9(2), 807-815.
• Aksu, A., Baysal, A., & Okulu, R. Ü. P. M. Y. (2005). İlköğretim Okulu Müdürlerinde Tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 41(41), 7-24.
• Akyürek, M. İ. (2020). Öğretmenlerde tükenmişlik. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(37), 35-47.
• Avcı, Ü. ve Seferoğlu, S.S. (2011). Bilgi Toplumunda Öğretmenliğin Tükenmişliği: Teknoloji Kullanımı ve Tükenmişliği Önlemeye Yönelik Alınabilecek Önlemler. Akdeniz Araştırmaları Dergisi. 9:13-26.
• Berg, B. L. & Lune, H. (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Cemaloğlu, N. ve Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerde Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi. 2: 465-484.
• Creswell, J. W. (2021). Educational Research: Planing, Conducting and Evalvatig Quantitative. Prentice Hall Upper Saddle River, NS.
• Durak, H. Y., ve Seferoğlu, S. S. (2017). Öğretmenlerde Tükenmişlik Duygusunun Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 37(2), 759-788.
• Eray, GK, Kaya, A. ve Karadaş, H. (2021). Örgütsel sessizliğe ilişkin öğretmen algıları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 219-240. https://doi.org/10.53586/susbid.992144
• Girgin, G. (2011). Bir Grup İlköğretim Öğretmeninde Tükenmişlik Sendromu. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi. 31:602-608.
• Gündüz, B. (2005). İlköğretim Öğretmenlerinde Tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-166.
• Karadaş, H., & Özgün, N. (2023). Öğretmenlerin Örgütsel Stres ile İşe Yabancılaşma Düzeylerinin İncelenmesi. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 8(1), 93-112. https://doi.org/10.46628/itbhssj.1249621.
• Karasar, N. (2023). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, V., ve Özhan, K.Ç. (2012). Duygusal Emek ve Tükenmişlik İlişkisi: Turist Rehberlerinin Üzerine Bir Çalışma. Çalışma İlişkileri Dergisi 2: 109-130.
• Maslach, C.& Schaufeli, W. B. & Leiter, M. P. (2001). Job Burnout. Annu. Rev. Psychol., 52: 397-422.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative Research & Evaluation Methods. Thousand Oaks, CA:Sage.
• Schwab, R.L., Jackson, S.E. ve Schuler, R, S. (1986). Educator burnout: Sources and consequences, Educational Research Quarterly. 10 (3), 14-29.
• Seferoğlu, S. S., Yıldız, H., & Yücel, Ü. A. (2014). Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim. 39(174), 348-364.
• Şıklar, E., & Tunalı, D. (2012). çalışanların tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: eskişehir örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 75-84.
• Tang, C. S. K., Au, W. T., Schwarzer, R., & Schmitz, G. (2001). Mental health outcomes of job stress among Chinese teachers: Role of stress resource factors and burnout. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior. 22(8), 887-901.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 8. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, G. F. (2006). Öğretmenlerde Mesleki Tükenmişlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE.