RÂBÎ DİVANINDA NAAT-I ŞERİFLER

Yıl 2020, Sayı: 4, 246 - 276, 30.12.2020

Halil Batur

Öz

Klasik edebiyatta Hz. Muhammed’i konu alan türlerin başında naat gelmektedir. Naat, terim anlamı itibariyle Hz. Muhammed’in vasıflarını överek anlatan manzum veya mensur eserlere denir. Naatlarda peygamberimize duyulan sevgi, çeşitli teşbih ve mecazlarla ifade edilir. Kaside, mesnevi, gazel gibi birçok nazım şekliyle yazılan naatlarda genel olarak Hz. Muhammed’in “isim ve sıfatları, diğer peygamberlere karşı üstünlüğü, fiziksel ve ahlaki özellikleri, mucizeleri, Allah’a yakınlığı ve mahşer günü ümmetine şefaati” gibi konular işlenir. Naatlar, içerik açısından “tevhit, münacat, tahmid, medh-i çâr-yâr-ı güzin” gibi türlerle de ilişkilidir.
Bu çalışma, hayatı hakkında çok az bilgiye sahip olduğumuz XVIII. yüzyıl divan şairi, Mustafa Râbî Efendi’nin divanında yer alan naatlar üzerinedir. Şu ana kadar Mustafa Râbî Efendi ve divanına dair herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Mustafa Râbî Efendi’nin divanının araştırmalarımız neticesinde ulaşabildiğimiz tek nüshası, Medine Ârif Hikmet Kütüphanesinin Türkçe Yazmalar bölümünde 60/811 arşiv numarasıyla kayıtlıdır. Şair, divanına klasik Türk edebiyatının divan tertibi usulüne uygun olarak bir münacat ile başlamış, daha sonra 11 tane naata yer vererek gazeliyat bölümüne geçmiştir. Çalışmamızda öncelikle edebî bir tür olarak naat hakkında bilgi verilecek, ardından Râbî Divanı kısaca tanıtılacaktır. Asıl bölümde ise Mustafa Râbî Efendi’nin naatları şekil ve içerik yönünden incelenecektir. Makalenin sonunda söz konusu naatların transkripsiyonlu metni ve tıpkıbasımı verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Râbî Efendi, Divan, Naat, Klasik Edebiyat, Gazel

Kaynakça

• Bulut, Halil İbrahim (2016). Nübüvvetin İspatında Mucize, Araştırma Yayınları, Ankara.
• Çelebioğlu, Âmil (1983). “Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler”, Şükrü Elçin Armağanı, Ankara.
• Devellioğlu, Ferit (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Döner, Nuran (2007). Tasavvuf Kültüründe Hz. Peygamber Tasavvuru, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa.
• Gökalp, Haluk (2016). Türk Edebiyatında Manzum Tevhitler, Kesit Yayınları, İstanbul.
• İsen, Mustafa; Macit, Muhsin; Horata, Osman; Kılıç, Filiz; Aksoyak, İsmail Hakkı (2002). Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara.
• Karagöz, İsmail (2015). Dinî Kavramlar Sözlüğü. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Kavalcı, Osman (1992). Divan Şiirindeki Na’tlarda Dinî ve Tasavvufî Unsurlar, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Kur’ân-ı Kerîm Meali (2006). Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Kurnaz, Cemal (1997). Dinî Edebiyat Türleri ve Dinî Edebiyatımızın Bugünü Hakkında Düşünceler, Divan Edebiyatı Yazıları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Pala, İskender (2014). Divan Edebiyatı, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Saraç, Yekta (2019). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. Gökkubbe Yay.
• Şemseddin Sami (1986). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Endurun Kitabevi.
• Şener, Halil İbrahim (1986). “Türk Divan Edebiyatında Na’t ve Bazı Na’t Mecmuaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 3, s. 147-160.
• Yeniterzi, Emine (1993). Divan Şiirinde Na’t, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Yeniterzi, Emine (2002). Türk Edebiyatında Na’tlara Dair, Türkler, (Ed.) H. C. Güzel, C. 11. s. 762-767, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Yıldız, Enes (2020). Remzî’nin Fehmînâme’sinde Na’t-ı Şerîf, Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 10, Güz 2020.