CAFER IYÂNÎ BEY’İN MENSUR “NÛR-NÂME”SİNİN İÇİNE SERPİŞTİRDİĞİ MEVLİD METNİ

Yıl 2020, Sayı: 4, 1 - 18, 30.12.2020

Sait Yılter

Öz

Koca Râgıb Paşa 18. yüzyılın önemli devlet adamı ve şairlerinden biridir. Evini adeta bir sanat atölyesine dönüştürmüş olan Râgıb Paşa, okumaya ve yazmaya olan düşkünlüğü sebebiyle kendi adıyla anılan bir de kütüphane kurmuştur. Kaynaklarda Râgıb Paşa’nın eserleri arasında sadece bir mecmuadan bahsedilmektedir. Bu mecmuanın içeriğine baktığımızda elimizdeki “Mecmua-ı Râgıb Paşa, Âtıf Efendi, 1746” isimli mecmuanın içeriğiyle uyuşmamaktadır. Elimizdeki bu mecmuada inşa ve tercüme çalışmaları dikkati çekmektedir. Mecmua üç bölümden oluşmaktadır. Mecmuanın ilk bölümünde Iyânî Cafer Bey’in “Nûr-nâme” isimli eseri yer almaktadır. Tercüme eserin giriş kısmında Cafer Iyânî Bey, I. Ahmed’in kendisinden İmam Gazalî’ye ait “Mişkâtü’l-Envâr” adlı eserini tercüme etmesini istediğini belirtmiştir. Buna rağmen Cafer Iyânî Bey, eseri eklemelerle birlikte telif hale getirmiştir. Cafer Iyânî Bey, bu eseri mensur bir şekilde tercüme ederken metnin içine yeri geldikçe bölümler haline yazdığı bir mevlit metnini de yerleştirmiştir. Şiir şeklinde eklenilen bu bölümleri birleştirdiğimizde 80 beyitlik bir mevlit metni ortaya çıkmaktadır. Bu mevlitten hiçbir kaynak söz etmemektedir. Cafer Iyânî Bey’in bu mevlidi “kısa mevlit” sınıfına girmektedir. Mevlitte birden fazla vezin kullanılmıştır. Kısa bir mevlit olduğu için bir mevlitte olması gereken bazı bölümler yer almamaktadır. Mevlitte oldukça açık ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır. Hazreti Muhammed’in doğumu, mevlitlerin konusudur. Bu yüzden Cafer Iyânî Bey’in üslubu ve dili oldukça lirik bir hale dönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ragıb Mehmed Paşa, Cafer Iyani Bey, mecmua, Nur-name (Mişkatü'l-Envar),, mevlit

Kaynakça

• Açık, Turan ve Kaçar, Mücahit (2013). Cafer Iyânî Bey Nûr-nâme Varlığın İncisi, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul.
• Aydıner, Mesut (2007). DİB İslam Ansiklopedisi, “Râgıp Paşa” maddesi, c.34 / s.406, İstanbul.
• Aydıner, Mesut (2016). Dönemin Kaynakları ve Arşiv Belgelerine Göre Koca Râgıp Mehmed Paşa’ya Dair Bir Portre Denemesi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Ölümünün 250. Yılında Koca Râgıp Paşa’ya Armağan), Cilt 25, Sayı 4, s. 25-27.
• Banarlı, Nihad Sami (2001). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi (II. Cilt), MEB Yay., İstanbul.
• Erdem, Sadık (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurâfâ’sı, AKM Yayınları, Sayı 79, Tezkireler Dizisi: 1, Ankara.
• Erünsal, İsmail E., (2007). “Râgıb Paşa Kütüphanesi” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (34. Cilt), İstanbul.
• Karaman, Hayrettin vd. (2017). Diyanet İşleri Başkanlığı, Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, DİB Yayınları, Ankara.
• Köksal, M. Fatih (2011). Mevlid-nâme, TDV Yayınları, Ankara.
• Kuru, Esra (2013). Cafer Iyânî’nin Nûr-nâme’si (İnceleme-Metin)” (Danışman: Prof. Dr. Muhittin Eliaçık) Kırıkkale Üniversitesi SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
• Mengi, Mine (2008). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Özel, Hüsnü Abdülkadir (2016). Koca Râgıp Paşa’nın Münşeat’ı ve Tarihi Önemi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Ölümünün 250. Yılında Koca Râgıp Paşa’ya Armağan), C. 25, S. 4, 2016, s. 159-172.
• Râgıb Mehmed Paşa, Mecmû’a-yı Râgıb Mehmed Paşa, Âtıf Efendi, 1746.
• Yılter, Sait (2018). Koca Râgıb Paşa’nın Bilinmeyen Bir Eseri: Mecmû’a-yı Râgıb Mehmed Paşa (Âtıf Efendi 1746) (Bildiri Metni), 4. ASOS Uluslararası Filoloji Sempozyumu (International Symposium on Philology) 3-5 Mayıs 2018, Alanya.