TÜRK EDEBİYATINDA KERBELA HADİSESİ: KONUYU KENDİ REALİTESİNE UYGUN KONUMLANDIRMA ÇABASI -EKSİKLİKLER, TESPİTLER, LİTERATÜR-

Yıl 2020, Sayı: 4, 56 - 89, 30.12.2020

Gökhan Alp

Öz

Hz. Peygamber’in vefatına müteakiben hilâfet,imamet merkezli mücadeleler elim hadiseleri beraberinde getirmiş; Hz. Muhammed’in torunu Hz. Hüseyin ve beraberindekilerin şehadetiyle neticelenen Kerbelâ hadisesi yaşanılan trajediyle hafızalara kazınmıştır. İslam dünyasını derinden etkileyen ve pekçok eserde yer bulan bu hadise, tarihi gelişimi itibariyle ilk olarak ahbâr, tarih ve ensâb kitaplarında “maktel” başlığı altında değerlendirilmiş zamanla “Maktel-i Hüseyin”adı altında edebiyat sahasında müstakil bir türe dönüşmüştür. Manzum, mensur ya da manzum-mensur karışık yazılan eserler ile bir külliyat halini alan bu sahada klâsik Türk edebiyatı ve Türk İslâm Edebiyatı’na aksedişiyle oluşan literatür, bu konu üzerinde bütüncül bir yaklaşımı gerekli kılmıştır. Bu maksadla hazırlanan bu makalede, Türkçe kaynaklar ışığında makteller üzerine yapılan çalışmalar derlenmeye çalışılmış; makteller hakkında kısı bir malumat verildikten sonra, tespit edilen çalışmalar ışığında oluşan literatür paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Hüseyin, Kerbela, Maktel, Mersiye, Bibliyografya

Kaynakça

• Aksoyak, İsmail Hakkı-Arslan, Mehmet “Gelibolulu Mustafa Alî’nin Kerbelâ Mersiyelerini Muhtevî Bir Risâlesi: Sübhâtü’l Abdâl”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 1996 sy. 2, s. 49-67.
• Bektaş, Ekrem. “Diyarbakırlı Kâmî’nin Hadîka-i Ma’neviyye’si”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, c. XII, sy. 1, s. 167-207.
• Erdoğan, Mehtap “Sivaslı Ali Şâdî ve Kerbelâ Mersiyelerini İhtiva Eden Sirişk-i Mâtem Adlı Eseri”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009, c. II, sy. 2, s. 54-72.
• Kalkışım, Muhsin “Neşâtî’nin İmam Hüseyin Mersiyesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research, 2008, c. I, sy. 2, s. 192-201.
• Kaya, Bilge, “Muharrem Ayı ve Kerbelâ Mersiyeleri”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2005, sy. 33, s. 501-519.
• Şimşek, Selami, “Bir Gönül Tekkesi Şeyhi Seyyid Osman Nureddin Şems (ö. 1883) ve Mersiyye-i Cenâb-ı Seyyidü’ş-Şühedâs’sı” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2004, sy. 26, s.119-148.
• Şimşek, Selami. “Bandırmalı Şeyh Yûsuf Nizâmeddin Efendi (ö. 1165/1752) ve Mersiye-i Şâh-ı Şehîd-i Kerbelâ’sı”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2006, sy.30, s. 65-81.
• Tanyıldız, Ahmet, “Fuzûlî’nin Hadîkatu’s-Su’adâ’sı Üzerine Notlar”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi: Prof. Dr. Abdulkerim Abdulkadiroğlu Özel Sayısı, 2016, c. 2, sy.3, s. 139-155.
• Topal, Ahmet, “Klasik Türk Edebiyatında Muharrem Ayı Etrafında Yazılan Şiirler”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2007, sy. 35, s. 89-104.
• Türkoğlu, Serkan, “Türk Edebiyatında Maktel-i Hüseyinler ve Bekâî’nin Kitâb-ı Kerbelâ Mesnevisi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2017, sy.58, s.107-128.
• Yazar, Sadık, “16. Asır Şâirlerinden Eğirdirli Şerîfî’nin Şevâhidü’ş-Şühedâsı”, Turkish Studies, 2009, c. IV, sy. 2, s. 1092-1116
• Ertuğrul Ertekin, “Arapça, Farsça ve Türkçe Maktel-i Hüseyn’ler”, Âşinâ Dergisi, 2006, c. VII, sy. 23-24.