AHMET MİDHAT EFENDİ’NİN SEYAHATNÂMELERİNDEN: “SAYYADANE BİR CEVELAN”

Yıl 2023, Sayı: 9, 1 - 14, 30.06.2023

Kemal Timur , Feyza Bulut

https://doi.org/10.51540/ijof.1309657

Öz

Ahmet Midhat Efendi, Tanzimat dönemi Türk edebiyatının en velut yazarlarındandır. O, roman, hikâye ve tiyatro gibi edebî türlerde kaleme aldığı eserlerin dışında eğitimci yönü, gazeteciliği, tarihçiliği ve medeniyet dünyamıza değer katan diğer cepheleriyle çağını aşan bir şahsiyettir. Eserlerinde dünyanın neredeyse tüm kıtalarına yayılmış geniş bir coğrafyayı konu edinen Ahmet Midhat Efendi, gerçek hayatta da geniş bir coğrafyayı görüp gezme fırsatı bulmuştur. Yaşamınınerken dönemlerinde Niş, Rusçuk ve Bağdat’ta bulunan yazar, 1889’da Stockholm’de düzenlenen Müsteşrikler Kongresi münasebetiyle Avrupa’nın önemli bir bölümünü gezme fırsatı bulur. Bu seyahatindeki intibalarını Avrupa’da Bir Cevelan adıyla neşreden Ahmet Midhat, bir başka gezisiniSayyadane Bir Cevelan adıyla 1892 yılında neşrederek okurlarıyla paylaşır. İzmit Körfezi’nde gerçekleştirilen bir av gezisini anlatan bu eser, ilk olarak 1952’de yeni harflere aktarılmıştır. 2001 yılında sadeleştirilerek yeniden basılan Sayyadane Bir Cevelan, 2017 yılında bu kez aslına sadık kalınarak tekrar okurların istifadesine sunulur.
Bu çalışmada, toplamda dört günün anlatıldığı Sayyadane Bir Cevelan’ın öne çıkan yönlerideğerlendirilecektir. Bu doğrultuda hem gezi yazısının edebiyatımızdaki yeri hatırlatılmış olacak, hem de Ahmet Midhat’ın tecrübelerinden istifade edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Ahmet Midhat Efendi, seyahat, Sayyadane Bir Cevelan.

AMONG THE TRAVELS OF AHMET MIDHAT EFENDI: SAYYADANE BIR CEVELAN

Öz

Ahmet Midhat Efendi is one of themostproductive writers of the Tanzimat period Turkish literature. Apart from the works he has written in various genres such as novel, story and theatre, he is an advanced character in aspect that his educational, journalist, historian and many other genres add value to our civilization world. Ahmet Midhat Efendi gotaround a widegeographyin his real life who has written his works about a wide geography that expand almost all continents of the world. In early periods of his life, writer who has been in Niş, Rusçuk and Bagdad finds the opportunity of sightseeing a considerable part of Europe because of the Orientalists Congress in Stockholm in 1889. AhmetMidhat who disseminates his impressions in mentioned sightseeing in the name of Avrupa’da Bir Cevelan, he disseminates his nextsightseeingin 1892 in the name of Sayyadane Bir Cevelanand he shareswith his readers. This work that is about a hunting expedition occurred in İzmit Gulf latinised in 1952 firstly. Sayyadane Bir Cevelanthat has beenreprinted by reducing in 2001, has been made available to readers by literalizing in 2017.
In this work, Sayyadane Bir Cevelan in that explained four days will be commentated by its prominent ways. Accordingly situation of travel writings in our literature will be remind and also experiences of AhmetMidhat will be utilized.

Anahtar Kelimeler

Literature, Ahmet Midhat Efendi, travel, Sayyadane Bir Cevelan

Kaynakça

• Ahmet Midhat Efendi. (1890). Rikalda yahut Amerika’da bir vahşet âlemi. İstanbul.
• Ahmet Midhat Efendi. (1886). Mufassal tarih-i kurun-ı cedȋde, İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası; Kırk Anbar.
• Ahmet Midhat Efendi. (1952). İzmit körfezinde bir gezinti, (haz. Hakkı Tarık Us), İstanbul: Vakit Matbaası.
• Ahmet Midhat Efendi. (2000). Acaib-i âlem. (M. F. Andı, Haz.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ahmet Midhat Efendi. (2013). Ahmet Metin ve Şirzat. (Ö. Nemutlu ve F. Gökçek, Haz.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ahmet Midhat Efendi. (2015). Avrupa’da bir cevelan. (N. A. Pala, Haz.). Dergâh Yayınları.
• Ahmet Midhat Efendi. (2016). Edebiyat yazıları hakkında, Edebiyat Yazıları 1 (H. H. Durgun ve F. Gökçek, Haz). Dergâh Yayınları.
• Ahmet Midhat Efendi. (2017). Sayyadane bir cevelan. (İ. A. Kumsar, Haz.). Dergâh Yayınları.
• Başman, A. (1944). Ahmet Midhat Efendi, (Ş. Rado, Akt.) İstanbul Kültür Dergisi.
• Beydilli, K. (2009). Sefaretname. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 36, ss. 289-294). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Fenelon, F. (1859). Telemak. (Yusuf Kamil Paşa, Çev.). Tab’hane-i Amire.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Türkçede gezi kitapları. Türk Dili (Gezi Özel Sayısı). (258). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kural, İ. (2008). Ahmet Midhat efendi’nin romanlarında seyahat, [Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Okay, M. O. (2017). Batı medeniyeti karşısında AhmetMidhat Efendi. Dergâh Yayınları.
• Rado, Ş. (1986). Ahmet Midhat Efendi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Saavedra, Miguel de Cervantes. (2009). Don Kişot. Yapı Kredi Yayınları.
• Seyyah Mehmet Emin. (2007). İstanbul’dan Asya-yı vusta’ya seyahat, (haz. A. Muhibbe Darga), Everest Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19. asır Türk edebiyatı tarihi. Çağlayan Kitabevi.
• Tezcan, N. (2009). Seyahatnâme. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 19).
• Timur, K. (2004). Romanlarında eserlerinin reklamını yapan bir yazar: Ahmet Midhat Efendi, Türk Dili, (634).
• Timur, K. (2018). Avrupa’da bir cevelan’ın muhayyel mukaddimesi: Paris’te bir Türk. S. Somuncu (Ed.) Avrupa Macerasının Erken Dönem Bir Örneği Avrupa’da Bir Cevelan. Manas Yayınları.
• Yenişehirlizade Halit Eyüp. (2016). Kayıkla bir cevelan, (A.Koçak, Haz.). Akıl Fikir Yayınları.