AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN MÜŞAHEDAT’INDA İKTİSADÎ İLİŞKİLER VE GİRİŞİMCİ RUH

Yıl 2023, Sayı: 10, 36 - 45, 31.12.2023

Zöhre Ekinci

https://doi.org/10.51540/ijof.1351578

Öz

Ekonomi, yaşamın her alanına hükmeden dinamik bir yapıya sahiptir ve insan yaşamını, doğrudan etkiler. İnsanlığın bütün maddi ve manevi birikimin gerisindeki temel güdüleyicinin ekonomiye bakan yönü, ağırlık noktasını oluşturur. Bütün kültürlerde varlık gösteren ekonomi merkezli yaşamın izleri, güzel sanat dallarına da yansır. Bazı edebi eserler, özellikle roman türü, yazıldıkları dönemi resmettiklerinden, sanatçının kadrajında görülmeleri ölçüsünde insanı ekonomik ilişkiler ağı içinde yansıtmaktadır. Romanın kimi yönleriyle, en küçük detaylardan büyük hareketliliklere kadar toplumların ekonomik davranışlarının güçlü bir yansıtıcısı olduğu, sadece bu niteliğinden ötürü birçok disiplinin merkezi ilgisi içinde yer aldığı söylenebilir. Toplumsal olguların farklı boyutlarıyla ilgilenen romanların çokluğundan dolayı edebiyat alanında da diğer disiplinlerin merceğinden incelemeler yapılması, günümüzün sorunlarının fazla iç içe oluşu nedeniyle kaçınılmazdır. Günümüzün karmaşıklaşan toplumsal dinamikleri, romanların her zaman insani ve beşeri bilimlerin ilgi kümesinde görünmesini kaçınılmaz kılar.
Türk romanının başlangıcından itibaren, sonradan İttihat ve Terakki’nin ‘milli burjuvazi’ oluşturma programının da bir yansıması denebilecek iktisadi girişim fikrini işlendiği gözlenmektedir. Ahmet Mithat Efendi, 19. yüzyıl romantiklerinin de etkisiyle roman kişilerini, yüzyılın ‘çalışma fikri’ni yansıtacak küçük çaplı iktisadi teşebbüsler içinde model olarak gösterir. Yazarın iktisadi gelişim düşüncesinin yansıdığı eserlerinden biri olan Müşahedat, üretim fikrini önemser. Bu makale, yazarın anılan eserine yansıyan, iktisadi girişimcilik fikrini dönemin ruhu içinde çözümlemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk romanı, Ahmet Mithat Efendi, Müşahedat, edebiyat ve iktisat iktisadi girişim, milli burjuvazi

Destekleyen Kurum

----

Proje Numarası

---

Teşekkür

---

Economic Relations and Entrepreneual Spirit in Ahmet Mithat Efendi’s Müşahedat

Öz

The economy has a dynamic structure that dominates all areas of life and directly affects human life. The economic aspect of the basic motivator behind all the material and spiritual accumulation of humanity constitutes the centre of gravity. The traces of economy-centred life in all cultures are also reflected in the fine arts. Since some literary works, especially novels, depict the period in which they were written, they reflect the human being within the network of economic relations to the extent that they are seen in the frame of the artist. It can be said that the novel, in some aspects, is a strong reflector of the economic behaviour of societies, from the smallest details to great movements, and that it is the central interest of many disciplines just because of this quality. Due to the abundance of novels dealing with different dimensions of social phenomena, it is inevitable that the field of literature should be analysed through the lens of other disciplines because of the intertwined nature of today's problems. Today's complex social dynamics make it inevitable that novels always appear in the cluster of interest of humanities and humanities.
From the very beginning of the Turkish novel, it is observed that the idea of economic enterprise, which can be considered as a reflection of the programme of the Committee of Union and Progress to create a 'national bourgeoisie', has been dealt with. Under the influence of the 19th century romantics, Ahmet Mithat Efendi shows his novel characters as models in small-scale economic enterprises that reflect the 'idea of work' of the century. The author's economic development.

Anahtar Kelimeler

Turkish novel, Ahmet Mithat Efendi, Müşahedat, literature and economics, economic enterprise, national bourgeoisie

Proje Numarası

---

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi (2017). Müşahedat. K. Çetinoğlu. (Haz.) (1. Basım). Özgür Yayınları.
• Akdere, Ç. ve Özge M. (2017). İktisat ve edebiyatın disiplinlerarası iletişimi: Stephan King’in ruhlar dükkânı romanında tüketim. Ç. Boz, K. Öğüt, A. D. Bozkurt, (Der.) İktisat ve Diğer Bilimler. (s.185-225) içinde. İletişim Yayınları.
• Aydın, D. G. (2010). Kapitalizmde bireyin sorgulanması: yabancılaşma ve demir kafes. Amme İdaresi Dergisi. 43 (2), 335-346.
• Büyükyazıcı, D. (2017). Bilinen toprakların ötesinde: iktisat ve sanat. İktisat ve Toplum Dergisi. (81), 54-69.
• Çakmak, Y. (1995). Tanzimat sonrası iktisadi düşüncede Ahmet Mithat Efendi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Esen, N. (2014). Hikâye anlatan adam; Ahmet Mithat (1.Basım). İletişim Yayınları.
• Kılınçoğlu, D. T. (2007). Weber, Veblen ve Ahmed Midhat Efendi'nin kahramanları. E. Özveren (Der.). Kurumsal İktisat. (s. 441-472) içinde. İmge Yayınları.
• Kılınçoğlu, D. T. (2017). İktisadi düşünce tarihi kaynağı olarak edebiyat: geç Osmanlı imparatorluğundan üç örnek. Ç. Boz, K. Öğüt, A. D. Bozkurt. (Ed.), İktisat ve Diğer Bilimler. (s.231-263) içinde. İletişim Yayınları.
• Levent, Â. (2014). Edebiyat ve iktisat ilişkisinin George Orwell’ın eserleri üzerinden kurulması.. D. G. Aydın ve Ç. Akdere (Der.). Edebiyattaki İktisat. (s.163-177) içinde. (1. Basım). İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2008). Jön Türklerin siyasi fikirleri: 1895-1908. (3. Baskı). İletişim Yayınları.
• Nabizade Nazım. (2014). Zehra. (3. Basım). Dergâh Yayınları.
• Nabizade Nazım (2016). Karabibik. (1. Basım). Karbon Kitaplar Yayınları.
• Özel, M. (2019). Romanperver iktisatçı. (1. Basım). Küre Yayınları.
• Recaizade Mahmut Ekrem (2005). Araba sevdası. (1. Basım). İskele Yayınları.
• Samipaşazade Sezai (2004). Sergüzeşt. (2. Basım). Toker Yayınları.
• Şahin, H. (1997). İktisat ilkelerine bakış. (1. Basım). Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Şemsettin S. (2019). Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat. (2. Basım). Bilge Kültür ve Sanat Yayınları.
• Ülgener, S. F. (1981). İktisadi çözülmenin ahlâk ve zihniyet dünyası. (1. Basım). Derin Yayınları.
• Ülgener, S. F. (2008). İktisat zihniyeti ve iktisat ahlâkı. İş Ahlakı Dergisi. 1 (1), 137-162.