Sosyal Bilgiler ve Kapsamındaki Ders Kitaplarında Yahudi/Musevi İmgesi (1928-2017)

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 72 - 91, 31.12.2017

Abdullah Cevdet Kırıkçı , Cemil Öztürk Gül Tuncel

https://doi.org/10.32570/ijofe.340040

Cited By: 3

Öz

Sosyal
Bilgiler ve tarihsel süreç içerisinde bu dersin konularını ihtiva eden farklı disiplinlere
ait ders kitaplarında, Yahudi/Musevi olgusunun nasıl imgelendiği sorusuna cevap
bulmak, araştırmanın temel amacını oluşturmaktadır. Araştırmada, nitel veri toplama
yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. 1928-2017 arasında
ortaokul 7 ve 8. sınıflarda okutulan Sosyal Bilgiler ve bu dersin içeriğini
ihtiva eden farklı disiplinlerin ders kitapları, veri kaynağı olarak
belirlenmiştir. Araştırmanın örneklem grubu, otuz adet ders kitabından
müteşekkildir. Toplanan veriler, içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. 12
Eylül Dönemi’nden önce basılan ders kitaplarında, Türk vatandaşları olarak
Yahudi/Musevilere dönük ayrımcı anlam ihtiva eden metinlere rastlanmamıştır. 1980’lerden
itibaren kitaplarda ötekileştirmelerin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Ders
kitaplarındaki stereotipik yaklaşımlara en çok maruz kalan Yahudi/Musevi alt
boyutunun İsrail Devleti olduğu görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, ders kitapları, öteki, imge/imaj, Yahudi/Musevi

Social Studies and Textbooks Covering Jewish / Jewish Imagery

Öz

The primary aim of this study was to reveal how the phenomenon of Jews is
represented in the course books of the social studies course and other classes
that include the contents of this course throughout the historical process.
Document analysis technique, a qualitative data gathering method, was
employed in the study. The data sources were the seventh and eighth grade
course books published between 1928-2017, and the sample consisted of 30
course books. The data were analyses through content analysis, and texts
that imply discrimination agains the Jews were not encountered in the course
books published in the period before September 12 coup in 1980. However,
marginalisation in the expressions was found to increase starting from
1980s. The sub-dimension that was exposed the stereotypic approaches the
most was the State of Israel.

Anahtar Kelimeler

Social studies, course books, marginalisation, image, Jews

Kaynakça

• Aker, S., Dündar, C. ve Pekşen, Y. (2007). Sokaktakiler, yazılı basın ve damgalama. Aile ve Toplum, (3)11, 83-90.Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Kitabevi.Bağlı M. T. ve Esen, Y. (2003b). Ders kitabı yazarları için insan hakları ışığında yol gösterici bazı somut öneriler. M. T. Bağlı ve Y. Esen (Ed.), Ders kitaplarında insan hakları: İnsan haklarına duyarlı ders kitapları için (s. 127-153). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.Baştürk, R. (2016). Nonparametrik istatistiksel yöntemler. Ankara: Anı Yayıncılık.Bauman, Z. (1998). Sosyolojik düşünmek. A. Yılmaz (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.Bobaroğlu, M. (2006). Aydınlanma sorunu ve değerler. Ankara: Ayna Yayınevi. Bogdan, R. C. and Biklen, S. K. (2003). Qualitative research for education: An introduction to theories and methods. New York: Allyn and Bacon. Connolly. W. E. (2002). Identity/Difference: Democratic negotiations of political Paradox. London: University of Minnesota Press.Çağlayan, P. (2013). Kıbrıs’taki milliyetçiliklerin düşünsel kökenleri ve tarihsel gelişimi (1878-2004). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Çayır, K. (2003). İnsan hakları ve demokrasi kültürünün geliştirilmesi: Ders kitaplarının yazımı. M. T. Bağlı ve Y. Esen (Ed.), Ders kitaplarında insan hakları: İnsan haklarına duyarlı ders kitapları için (s.21-45). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.Çayır, K. (2009). “Avrupalı olmadan önce biz olmalıyız”: Yeni öğretim programları ve ders kitapları ışığında yeni Türkiye modernleşmesine dair bir okuma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, (9)4, 1659-1690.Çınar, M., Doğan, Y. P., Ertan, T., Soydan, B. ve Şenol, R. (2016). Ayrımcı dile karşı habercilik kılavuzu. İstanbul: P24 Medya Kitaplığı. Çotuksöken, B. (2010). İnsan hakları ve felsefe. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.Dorsay, A. (2011). Çağı yaşamak, önyargıları yıkmak. İstanbul: İKÜ Yayınevi.Durna, T. (2014). Azınlıklar, ötekiler ve medya üzerine. İlef Dergisi (1)1, 151-160.Erkan, M. (2010). Kimlik krizinden kriz kimliğine: Doris Lessing’in Altın Defter’inde kimlikler geçidi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 43-57.Esen, Y. (2003). Okul bilgisi ve ders kitapları. M. T. Bağlı ve Y. Esen (Ed.), Ders kitaplarında insan hakları: İnsan haklarına duyarlı ders kitapları için (s. 5-19). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.Frangoudaki, A. (2014). Tarih ders kitaplarında ulusal “ben” ve ulusal “öteki”. Tarih eğitimi ve tarihte “öteki” sorunu (s. 96-105). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Güler, İ. (2012). Tarihin toplumdaki işlevi ve yeri. İstanbul: Elif Yayınevi.Gürer, S. (2010). XVII-XVIII ve XIX. yüzyıllarda Fransız seyahatnamelerinde Osmanlı toplumu. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Habermas, J. (2014). Demokratik anayasal devlette tanınma savaşımı. A. Gutmann, (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma politikası (s.125-161). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Hali, S. (2014). Tarih öğretimi ve ders kitapları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 158-166.Helvacıoğlu, F. (1994). 1928’den 1994’e ders kitaplarında milliyetçilik. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Hortaçsu, N. (1998). Grup içi ve gruplar arası süreçler. Ankara: İmge Kitabevi.İbrahimoğlu, Z. (2014). Gayrimüslim azınlıklara göre Türkiye’de vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.İnce, A. T. (2008). Hans Dernschwam’ın ‘İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü’ndeki Türk imajı üzerine bir inceleme. Türkbilig, 15, 110-125.İşçimen, S. (2007). Türkiye Cumhuriyeti'nde ilkokullarda okutulan tarih ders kitapları (1923-1931). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Kalın, İ. (2016). İslâm ve Batı. Ankara: İSAM Yayınları.Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları. Kılıç, D. (2011). Bir ötekileştirme pratiği olarak basında eşcinselliğin sunumu: Hürriyet ve Sabah örneği (2008-2009). E-Gifder, 1, 143-169.Kınacı, C. (2011). Kazak şairi Mağcan Cumabayoğlu’nun şiirlerinde “kendi” ve “öteki” imajı. Turkish Studies (6)13, 1663-1678.Maral, T. (2012). ABD ve Türkiye örnekleri ile siyasal alanda ötekilik. Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, 4(14), 98-105.Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. A. Gümüş ve M. S. Durgun (Çev.), İstanbul: BilgeSu.Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev. Ed.), Ankara: Nobel Yayınları.Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks: Sage Publications.Millas, H. (2005). Türk ve Yunan romanlarında “öteki” ve kimlik. İstanbul: İletişim Yayınları.Millas, H. (2014). Türk ders kitaplarında “Yunanlılar”: Bütünleştirici bir yaklaşım. Tarih eğitimi ve tarihte “öteki” sorunu (s. 254-265). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Modood, T. (2007). Multiculturalism: A civic idea. Cambridge: Policy Press.Osmanoğlu A. E. (2012). Türkiye Cumhuriyeti ve Mısır Arap Cumhuriyeti sosyal bilgiler öğretim programları ve ders kitaplarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.Öztekin, H. (2015). Yeni medya nefret söylemi: Ekşi sözlük örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (8)38, 925-936.Özyurt, C. (2012). Küreselleşme sürecinde kimlik ve farklılaşma. İstanbul: Açılım Kitap.Pingel, F. (2014). Tarihsel anılar ve çoketnisiteli bir bağlamda tarih ders kitapları: Bazı deneyimler. Tarih eğitimi ve tarihte “öteki” sorunu (s. 134-140). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Punch, K. F. (2014). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar. D. Bayrak, H. B. Arslan ve Z. Akyüz (Çev.), Ankara: Siyasal Kitapevi.Rockefeller, S. C. (2014). Yorum. A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma politikası (s.105-116). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2014). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.Tekeli, İ. (1998). Tarihyazımı üzerine düşünmek. Ankara: Dost Kitabevi.Tekeli, İ. (2014). Tarih yazıcılığı ve öteki kavramı üzerine düşünceler. Tarih eğitimi ve tarihte “öteki” sorunu (s. 1-6). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Üstel, F. (2014). “Makbul vatandaş”ın peşinde: II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları. Vatandaş, C. (2002). Küreselleşme sürecinde toplumsal kimlikler ve çokkültürlülük. İstanbul: Değişim Yayınları.Yanık, C. (2012). Dünyada ve Türkiye’de çokkültürlülük. Ankara: Sentez Yayıncılık.Yıldırım, T. (2017). Tarih ders kitaplarında kimlik söylemi. İstanbul: Yeni İnsan Yayınları.Yumul, A. (2014). Ermeniler: Millet-i sadıka mı, beşinci kol mu, geçmişin yadigârları mı?. Tarih eğitimi ve tarihte “öteki” sorunu (s. 85-93). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Žunıć, M. (2008). Hırvatistan’da tarih ders kitaplarında Osmanlı imajı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.