Dijital Okuryazarlık ve Siber Zorbalık: Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Bir İlişkisel Tarama Araştırması

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 61 - 76, 31.12.2021

Erdi Erdoğan

https://doi.org/10.32570/ijofe.1013788

Cited By: 2

Öz

Bireylerin dijital araçlara ve internete erişimi giderek artmaktadır. Bunun sonucunda da dijital okuryazarlık ve siber zorbalık ülkelerin birey profillerinde dikkat ettiği unsurlar haline gelmiştir. Bu araştırmanın amacı; ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlıkları ve siber zorbalıkları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmada nicel araştırma yaklaşımından yararlanılmış ve ilişkisel tarama deseni tercih edilmiştir. Örneklem belirleme sürecinde basit seçkisiz örnekleme yöntemi işe koşulmuştur. Araştırmanın örneklemini İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan bir ilde ortaokul öğrenimine devam eden 255 beşinci sınıf öğrencisi oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak, “Kişisel Bilgiler Formu” “Dijital Okuryazarlık Ölçeği” ve “Siber Zorbalık Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma verileri SPSS 22.0 programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Verilerin analizinde bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Analizler sonucunda dijital okuryazarlık puanlarının kişisel bilgisayar sahipliği, günlük internet kullanım süresi, baba ve anne eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı olarak farklılaştığı, cinsiyet değişkenine göre ise anlamlı bir farklılık göstermediğine ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları siber zorbalık bağımlı değişkeni açısından değerlendirildiğinde, öğrencilerin siber zorbalık ortalama puanlarının baba ve anne eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı olarak değiştiği, cinsiyet, kişisel bilgisayar sahipliği ve günlük internet kullanım süresi değişkenleri açısından ise bir farklılığın olmadığına ulaşılmıştır. Pearson korelasyon analizi sonucunda ise dijital okuryazarlık ve siber zorbalık puanları arasında negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki bulunduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijital Okuryazarlık, Siber Zorbalık, Ortaokul Öğrencisi, İlişkisel Tarama

Kaynakça

• Akbaba, S., ve Eroğlu, Y. (2013). İlköğretim öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetin yordayıcıları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 105-121.
• Aksoy, N. C., Karabay, E., ve Aksoy, E. (2021). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Selçuk İletişim, 14(2), 859-894.
• Arıcak, O. T., Kınay, H., ve Tanrıkulu, T. (2012). Siber Zorbalık Ölçeği’nin ilk psikometrik bulguları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 101-114.
• Arslan, S. (2019). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Aviram, A., ve Eshet-Alkalai, Y. (2006). Towards a theory of digital literacy: Three scenarios for the next steps. http://www.eurodl.org/materials/contrib/2006/Aharon_Aviram.htm adresinden erişildi.
• Aydemir, Z., Sakız, G., ve Doğan, M. C. (2019). İlkokul düzeyinde dijital okuryazarlık becerileri rubriğinin geliştirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 617-638.
• Balakrishnan, V. (2015). Cyberbullying among young adults in Malaysia: The roles of gender, age and Internet frequency. Computers in Human Behavior, 46, 149-157.
• Beran, T., ve Li, Q. (2005). Cyber-harassment: A study of new method for an old behaviour. Journal of Educational Computing Research, 32, 265-277.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak-Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cohen, L., Manion, L., ve Morrison, K. (2007). Research methods in education. London: Routledge.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları (Çev. Ed. S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çalışgan, H. (2013). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığı ve siber zorbalık (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çiftci, H. (2015). Lise öğrencilerinin siber zorbalık eğilimlerinin facebook tutumu ile ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Didden, R., Scholte, R. H. J., Korzilius, H., Moor, J. M. H., Vermeulen, A., O'Reilly, M., Lang, R., ve Lancioni, G. E. (2009). Cyberbullying among students with intellectual and developmental disability in special education settings. Developmental Neurorehabilitation, 12(3), 146-151.
• Erdoğan, E., ve Tonga, D. (2020). Middle school students and digital citizenship: Is technology important for digital citizens in Turkey?. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 5(11), 194-227.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (7th Ed.). New York: McGraw-Hill.
• Gilster, P. (1997). Digital Literacy. New York: Wiley Computer Pub.
• Göldağ, B. (2021). Investigation of the relationship between digital literacy levels and digital data security awareness levels of university students. E-International Journal of Educational Research, 12(3) 82-100.
• Gündüz, Ş., Akgün, F., ve Özgür, H. (2021). Determination of secondary school students' levels of sensitivity towards cyberbullying and cyberbullying behaviour. Participatory Educational Research, 8(1), 70-89.
• Hague, C., ve Payton, S. (2010). Digital literacy across the curriculum: A futurelab handbook. Bristol, United Kingdom: Futurelab.
• Hague, C., ve Payton, S. (2011). Digital literacy across the curriculum. Curriculum Leadership, 9(10).
• Hamutoğlu, N. B., Güngören, Ö. C., Uyanık, G. K., ve Erdoğan, D. G. (2017). Dijital Okuryazarlık Ölçeği: Türkçe’ye uyarlama çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 18(1), 408-429.
• Hsu, H. P., Wenting, Z., ve Hughes, J. E. (2019). Developing elementary students’ digital literacy through augmented reality creation: Insights from a longitudinal analysis of questionnaires, interviews, and projects. Journal of Educational Computing Research, 57(6), 1400-1435.
• Jones, L. M., ve Mitchell, K. J. (2016). Defining and measuring youth digital citizenship. New Media & Society, 18(9), 2063-2079.
• Kavuk, M. (2016). Ortaokul ve liselerin siber zorbalık farkındalık profillerinin oluşturulması ve okul paydaşlarına yönelik siber zorbalık farkındalık eğitimi etkililiğinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kavuk, M., ve Keser, H. (2016). İlköğretim okullarında siber zorbalık. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 520-535.
• Kavuk-Kalender, M., Keser, H., ve Tugun, V. (2019). Middle and high school students' opinions, experiences and responses regarding to cyberbullying. Education and Science, 44(198), 183-200.
• Kimbell-Lopez, K., Cummins, C., ve Manning, E. (2016). Developing Digital Literacy in the Middle School Classroom. Computers in the Schools, 33(4), 211-226.
• Kozan, M., ve Özek, M. B. (2019). Böte bölümü öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 107-120.
• Kowalski, R., Limber, S., ve Agatston, P. (2008). Cyber-bullying: Bullying in the digital age. Malden, MA: Blackwell.
• Lerner, D. (2013). The structure of cyber and traditional aggression: An integrated conceptualization (Unpublished doctoral dissertation). Arizona State University, Arizona.
• Martin, A. (2005). DigEuLit - a european framework for digital literacy: A progress report. Journal of eLiteracy, 2(2), 130-136.
• Meyers, E. M., Erickson, I., ve Small, RV. (2013). Digital literacy and informal learning environments: An introduction. Learning, Media and Technology, 38(4), 355-367.
• OECD. (2017). PISA 2015 results (Volume III): students’ well-being. Paris: OECD Publishing.
• Özerbaş, M. A., ve Kuralbаyeva, A. (2018). Türkiye ve Kazakistan öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 16-25.
• Öztürk, C. (2019). 8. sınıf öğrencilerinin dijital vatandaşlık düzeyleri ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Öztürk, Y., ve Budak, Y. (2019). Öğretmen adaylarının kendilerine yönelik dijital okuryazarlık değerlendirmelerinin incelenmesi. Kesit Akademi Dergisi, 21, 156-172.
• Pala, Ş. M. (2019). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi bilim teknoloji ve toplum öğrenme alanına ilişkin akademik başarı ve becerilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Pala, Ş. M., ve Başıbüyük, A. (2020). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 9(3), 897-921.
• Peker, A. (2015). Analyzing the risk factors predicting the cyberbullying status of secondary school students. Education and Science, 40(181), 57-75.
• Pew Research Center. (2020). Parenting children in the age of screens. https://www.pewresearch.org/internet/wpcontent/uploads/sites/9/2020/07/PI_2020.07.28_kids-and-screens_FINAL.pdf adresinden erişildi.
• Ribble, M. S. (2012). Digital citizenship for educational change. Kappa Delta Pi Record, 48, 148-151.
• Ribble, M., ve Bailey, G. (2007). Digital citizenship in schools. United States of America: International Society for Technology in Education.
• Sakallı, H. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık düzeyleri ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Sarak, Ö. (2012). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Toraman, L., ve Usta, E. (2018). Ortaokul öğrencilerinin dijital yerli ve siber zorba olma durumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 57-77.
• UNICEF. (2019). Global kids online: Comparative report. https://www.unicef-irc.org/publications/pdf/GKO%20Main%20Report.pdf adresinden erişildi.
• Varjas, K., Henrich, C. C., & Meyers, J. (2009). Urban Middle School Students' Perceptions of Bullying, Cyberbullying, and School Safety. Journal of School Violence, 8(2), 159-176.
• Ybarra M. L., ve Mitchell, K. J. (2004). Youth engaging in online harassment: Associations with caregiver–child relationships, internet use, and personal characteristics. Journal of Adolescence, 27, 319–336.
• Yontar, A. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 815-824.
• You, S., ve Lim, S. A. (2016). Longitudinal predictors of cyberbullying perpetration: Evidence from Korean middle school students. Personality and Individual Differences, 89, 172-176.