OKUL YÖNETİCİLERİNİN DUYGUSAL YÜKÜNÜN KARAR VERME SÜRECİNE ETKİSİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 20 - 30, 25.12.2019

Kamil Yıldırım , Eda Akdoğan

Öz

Literatür
incelemesi, okul yöneticilerinin duygusal yükünün karar sürecini nasıl
etkilediğine ilişkin bir araştırma boşluğunu işaret etmiştir. Oysa, bu durum
aynı zamanda uygulama açısından da önemlidir. Bu çalışma öncelikle okul
yöneticilerinin duygusal yükünü betimlemeyi ve bu yükün onların karar sürecini
nasıl etkilediğini karma yöntem kullanarak ortaya koymayı amaçlamıştır. 2016
bahar döneminde Aksaray İli şehir merkezindeki ilkokul, ortaokul ve lise
kademesinden devlet okullarında görev yapmakta olan okul yöneticileri
araştırmaya katılmıştır. İlk aşamada, oranlı tesadüfi örneklemeyle seçilen 129
okul yöneticisinin duyguları yaşama sıklığını ortaya koyabilmek için duygu
tarama listesi kullanılmıştır. Ardından amaçlı örneklemeyle belirlenen 30 okul
yöneticisiyle yarı-yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir. Böylece
duygusal yükün sebepleri ve karar sürecini nasıl etkilediğini incelemeye
çalıştık. Çalışmada elde edilen nicel ve nitel veriler tanımlayıcı
istatistikler ve içerik analiziyle incelenmiştir. Çalışma sonunda okul
yöneticilerinin duygusal yükünün düşük düzeyde olduğu ve pozitif duyguları daha
sıklıkla yaşadıkları saptanmıştır. Ayrıca, duygusal yükün temel sebebinin
öğrenme-öğretim işlerinden ziyade okulun işletme işleriyle ilgili konular olduğu
anlaşılmıştır. Duygusal yükün karar sürecini düşük düzeyde etkilediği ve bu
etkiyi kontrol edebilmek için kararı erteleme, kısa süreli ortamdan uzaklaşma,
rasyonel hesap gibi stratejiler kullandıkları belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

okul yöneticileri, duygusal yük, karar süreci, karma yöntem

Kaynakça

• Akçay, C. ve Çoruk, A. (2012). Çalışma yaşamında duygular ve yönetimi: Kavramsal bir inceleme. Eğitimde politika analizi dergisi. 1(1), 3-25.
• Akdoğan, E. (2016). Karar verme süreci açısından okul yöneticilerinin duygusal işyüklerini yönetme durumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Argon, T. (2015). Öğretmenlerin sahip oldukları duygu durumlarını okul yöneticilerinin dikkate alıp almamalarına ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 377-404.
• Avcı N. (2014). Okul müdürlerinin duygu yönetimi yeterliliklerinin çeşitli değişkenlerle incelenmesi ve kişilik özellikleri ile ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Aydın, M. (1991). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatipoğlu.
• Bahia, S., Freire, I., Amaral, A., & Estrela, M. A. (2013). The emotional dimension of teaching in a group of Portuguese teachers. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 19(3), 275-292. http://dx.doi.org/10.1080/13540602.2012.754160.
• Baltaş, Z. (2012). Duygusal zekâ insanın dünyasını aydınlatan ve işine yansıyan ışık. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Barutçugil, İ. (2002). Organizasyonlarda duyguların yönetimi.1. Baskı. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Becker, E.S., Goetz, T., Morger, V. and Ranellucci, J. (2014). The importance of teachers’ emotions and instructional behaviour for their students’ emotions: An experience sampling analysis. Teaching and Teacher Education, 43, 15-26.
• Bozoğlan, B. ve Çankaya, İ. (2012). Psikolojik danışmanların duygularla başa çıkma yollarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 15-27.
• Burić, I., Slišković, A. & Macuka, I. (2018). A mixed-method approach to the assessment of teachers’ emotions: development and validation of the Teacher Emotion Questionnaire, Educational Psychology, 38(3), 325-349. DOI: 10.1080/01443410.2017.1382682.
• Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: PegemA.
• Büyükgöze, H. ve Özdemir, M. (2017). İş doyumu ile öğretmen performansı ilişkisinin Duygusal Olaylar Kuramı çerçevesinde incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 311-325. DOI: 10.17679/inuefd.307041.
• Caruso, D.R.ve Salovey P. (2012). Duygusal zekâ yöneticisi (H. Kayra, Çev.). İstanbul: Crea Yayıncılık.
• Chen, J. (2016). Understanding teacher emotions: The development of teacher emotion inventory. Teaching and Teacher Education, 55, 68-77.
• Chernyshenko, O., Kankaraš, M. and Drasgow, F. (2018). Social and emotional skills for student success and wellbeing: Conceptual framework for the OECD study. Paris: OECD Publication.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, A. L. (2014). Research methods design and analysis. New York. Pearson Publishing.
• Clark, L. (2000). Duygulara yardım: Bunaltı, öfke ve depresyonun yönetilmesi (G.Yazgan, Çev.). İstanbul: Evrim Yayınevi
• Creswell, J.H. & Plano Clark, V.L. (2015). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi, (ÇevEdt. Y.Dede&S.B. Demir). Ankara: Anı.
• Çeşitçioğlu, M. (2003). Kaliteli insan. İstanbul: Alfa.
• Çümen S. (2014). Okul yöneticilerinin karşılaştıkları yönetsel sorunlar hakkındaki düşünceleri: Zonguldak il örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Day, C. & Leitch, R. (2001). Teachers’ and teacher educators’ lives: The role of emotion. Teaching and Teacher Education, 17, 403-415.
• Demirtaş, H., Üstüner, M. ve Özer, N. (2007). Okul yönetiminde karşılaşılan sorunların öğrenci ve okul ile ilgili değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51, 421-455
• Drucker, P. F. ve Maciariello, J. (2012). Yönetim (İ. Gülfidan, Çev.). İstanbul: Optimist Yayınları
• Edmondson, A. C., Kramer, R. M. & Cook, K.S. (2004). Psychological safety, trust, and learning in organizations: A group-level lens. Trust and distrust in organizations: Dilemmas and approaches 12, 239-272.
• Farouk, S. (2012). What can the self-conscious emotion of guilt tell us about primary school teachers' moral purpose and the relationships they have with their pupils? Teachers and Teaching: Theory and Practice, 18(4), 491e507.
• Fraenkel, J.R., Wallen, N.E. & Hyun, H.H. (2012). How to design and evaluate research in education. NY: McGraw-Hill.
• Frenzel, A., Becker-Kurz, B., Pekrun, R., Goetz, T., & Lüdtke, O. (2017). Emotion transmission in classroom revisited: A reciprocal effects modal of teacher and student enjoyment. Journal of Educational Psychology, 110(5), 628-639.
• Goleman, D. (1995). Duygusal zekâ neden IQ’dan daha önemlidir? (B. S. Yüksel, Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Goleman, D. (1998). İşbaşında duygusal zekâ (H. Balkara, Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Goleman, D. (2011). Lideri, lider yapan nedir? (M. İnan, Çev.), Liderlik içinde. İstanbul: Optimist Yayınları, (7-35).
• Göksoy, S., & Argon, T. (2014). Okullarda öğretmenleri engelleyici ve destekleyici stres kaynakları. Journal of Teacher Education and Educators, 3(2), 245-271.
• Hoy, W.K. & Miskel, C.G. (2012). Educational Administration: Theory, research and practice. New York: McGraw-Hill.
• Karacaoğlu T. (2011). Okul yöneticilerinin kendilerini yönetme becerileri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Kervancı, F. (2008). Büro çalışanlarının duygu yönetimi yeterlilik düzeylerinin geliştirilmesinde duygu yönetimi eğitimi programının etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kurban C. (2015). Bireysel algılarına göre okul yöneticilerinin karar verme stilleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli
• Küçükali, R. (2011). Yönetim felsefesi. Ankara: Nobel Yayın.
• Ladstätter, F. ve Garrosa, E. (2008). Prediction of burnout: an artificial neural network approach. Hamburg: Diplomica Verlag.
• Leithwood, K. & Beatty, B. (2008). Leading with Teacher Emotions in Mind. Thousand Oaks, CA: Corwin.
• Lund, T. (2011). Combining qualitative and quantitative approaches: some arguments for mixed method research. Scandinavian journal of educational research, 56 (2), 155-165.
• Lunenburg, F.C. & Ornstein, A.C. (2013). Educational Administration [Eğitim Yönetimi]. (Tran. Ed. G. Arastaman). Ankara: Nobel Yayıncılık. (Original edition 6. Publication year, 2012).
• Manz, C. (2010). Duygusal disiplin: duyguları yönetmenin gücü (N. Bayraktar, Çev.). İstanbul: Arıtan Yayıncılık
• Maulod, S.A., Piaw, C.Y., Alias, S., Wei, L.M. (2017). Relationship between principals’ emotional intelligence and instructional leadership practices in Malaysian secondary schools. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 4(3), 122-129.
• Memduhoğlu, H.B. ve Meriç, E. (2012). Okul müdürlerinin eğitim öğretimin işlevleri bağlamında yönetim sürecinde karşılaştıkları temel sorunlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7, 33-67.
• Maxwell, A. & Riley, P. (2017). Emotional demands, emotional labour and occupational outcomes in school principals: Modelling the relationships. Educational Management Administration & Leadership, 45(3) 484–502. DOI: 10.1177/1741143215607878.
• Morgan, C.T. (2010). Psikolojiye giriş (S. Karakaş ve R. Eski, Çev.). Konya: Eğitim Akademi
• Murphy, N. ve Hall, J. (2011). Intelligence and interpersonal sensitivity: A meta-analysis. Intelligence, 39 (1), 54-63.
• Oplatka, I. ve Arar, K. (2018). Increasing teacher and leader professionalism through emotion management and engagement. Journal of Professional Capital and Community, 3 (3), 138-141, https://doi.org/10.1108/JPCC-07-2018-036
• Özdemir, M. ve Koçak, S. (2018). Predicting teacher emotional labour based on multi-frame leadership orientations: A case from Turkey. Irish Educational Studies, 37 (1), 69-87.
• Pekrun, R. (2000). A social-cognitive, control-value theory of achievement emotions. In J. Heckhausen (Ed.), Motivational psychology of human development (143–163). Oxford, UK: Elsevier. http://dx.doi.org/10.1016/S0166-4115(00)80010-2
• Popper, K. (2005). The logic of scientific discovery. London: Taylor and Francis.
• Rafaeli, A. ve Worline, M. (2001). Individual emotion in work organization. Social Science Information , 40 (1), 95-123.
• Recepoğlu, E. (2012). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin duygusal zekâ düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Millî Eğitim, 194, 149-165.
• Robbins, S. P. ve Judge, T. A. (2015). Organizational behavior. New Jersey: Pearson.
• Scherer, K. R. ve Tran, V. (2001). Effects of emotion on the process of organizational learning. M. Dierkes, J. Child ve I. Nonaka (Ed.), Handbook of Organizational Learning içinde (pp. 369-392). Oxford University Press.
• Sutton, R.E. & Wheatley, K.F. (2003). Teachers’ emotions and teaching: a review of the literature and directions for future research. Educational Psychology Review, 15 (4), 327-358.
• Titrek, O., Bayrakçı, M. ve Zafer, D. (2009). Okul yöneticilerinin duygularını yönetme yeterliliklerine ilişkin okul yöneticisi ve öğretmenlerin görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 55-73.
• Töremen, F. ve Çankaya, İ. (2008). Yönetimde etkili bir yaklaşım: duygu yönetimi. Kuramsal Eğitimbilim, 1 (1), 33-47.
• Turan S., Yıldırım N., ve Aydoğdu E. (2002). Okul müdürlerinin kendi görevlerine bakış açıları. PEGEM Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2 (3), 49-62.
• Weiss, H. M. (2002). Deconstructing job satisfaction: Separating evaluations, beliefs and affective experiences. Human Resource Management Review, 12, 173-194.
• Yamamoto, J.K., Gardiner, M.E. & Tenuto, P.L. (2014). Emotion in leadership: Secondary schooladministrators’ perceptions of critical incidents. Educational Management, Administration & Leadership, 42(2), 165-183.
• Yıldırım, N. & Eriçok, B. (2015). Okul yöneticilerinin duygusal zekâ ve yönetsel yeterlik düzeyleri arasındaki ilişki: Nevşehir ili örneği. Turkish Studies, 10 (11), 567-592. DOI: 10.7827/TurkishStudies.8461
• Yıldırım, K.& Yenipinar, Ş. (2017). Psychological unsafety in schools: The development and validation of a scale. Journal of Education and Training Studies, 5(6), 167-176. doi:10.11114/jets.v5i6.2372.
• Yıldırım, K. (2019). Okulda yönetici ve öğretmenlerin deneyimledikleri duyguların hiyerarşik yapılarının incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, yayınlanma sürecinde.