EXAMİNİNG OF THE RELATIONSHIP BETWEEN THE MOTIVATIONAL LANGUAGE USED BY SCHOOL ADMINISTRATORS AND THE BURNOUT LEVELS OF PRESCHOOL TEACHERS

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 114 - 130, 30.06.2024

Gizem Evirgen , Ender Kazak

Öz

The purpose of this study is to identify the relationship between the motivational language used by school administrators and teachers' burnout according to the perceptions of preschool teachers. The study was designed in a relational survey model. The sample of the study consists of 276 volunteer preschool teachers working in Düzce province in 2022-2023. The data were collected through a demographic information form consisting of three sections prepared, Motivational Language Scale adapted into Turkish by Özen (2013) in the section two, and Maslach Burnout Scale Educator Form adapted into Turkish by İnce and Şahin (2015) in the section three. Because the data were normally distributed, t-test, one-way analysis of variance (ANOVA), Pearson correlation test, and simple linear regression analysis were performed. As a result of the study, it was seen that preschool teachers' perceptions of school administrators' use of motivational language were at a moderate level. It was determined that preschool teachers' perceptions of belongingness-creating language, encouraging language, and directive language in the sub-dimensions of motivational language used by school administrators were at a moderate level. In the sub-dimensions of burnout levels of preschool teachers, it was determined that they perceived emotional exhaustion at a medium level, depersonalization, and personal achievement at a low level. As the use of motivational language by school administrators increased, emotional exhaustion of preschool teachers decreased, and personal achievement levels increased. The motivational language used by school administrators did not have a significant relationship with the depersonalization of preschool teachers. It was concluded that school administrators' use of motivational language significantly predicted the emotional exhaustion and personal accomplishment sub-dimensions of preschool teachers' burnout, but not the depersonalization sub-dimension.

Anahtar Kelimeler

Motivation, Motivational language, Preschool teacher, Preschool administrator, Burnout

OKUL YÖNETİCİLERİNİN KULLANDIĞI MOTİVASYONEL DİL İLE OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, okul öncesi öğretmenlerinin algılarına göre okul yöneticilerinin kullandığı motivasyonel dil ile öğretmenlerin tükenmişliği arasındaki ilişkiyi tespit etmektir. Çalışma, ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Çalışmanın örneklemi 2022-2023 yılında Düzce ilinde görev yapan 276 gönüllü okul öncesi öğretmeninden oluşmaktadır. Veriler, üç bölümden oluşan demografik bilgiler formu, ikinci bölümde Özen (2013) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Motivasyonel Dil Ölçeği, üçüncü bölümde İnce ve Şahin (2015) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Maslach Tükenmişlik Ölçeği Eğitimci Formu aracılığıyla toplanmıştır. Veriler normal dağılım gösterdiği için t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Pearson korelasyon testi ve basit doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda okul öncesi öğretmenlerin, okul yöneticilerinin motivasyonel dil kullanımına ilişkin algılarının orta düzeyde olduğu görülmüştür. Okul öncesi öğretmenlerinin okul yöneticilerinin kullandığı motivasyonel dilin alt boyutlarında aitlik yaratıcı dil, cesaret verici dil, yönlendirici dile ilişkin algılarının orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Okul öncesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin alt boyutlarında duygusal tükenmeyi orta düzeyde algıladıkları, duyarsızlaşmayı ve kişisel başarıyı düşük düzeyde algıladıkları tespit edilmiştir. Okul yöneticilerinin motivasyonel dil kullanımı arttıkça okul öncesi öğretmenlerinin duygusal tükenmelerinin azaldığı, kişisel başarı düzeylerinin arttığı görülmüştür. Okul yöneticilerinin kullandığı motivasyonel dilin, okul öncesi öğretmenlerinin duyarsızlaşması ile anlamlı bir ilişkisi bulunmamıştır. Okul yöneticilerinin motivasyonel dil kullanımının okul öncesi öğretmenlerinin tükenmişliğinin, duygusal tükenme ve kişisel başarı alt boyutlarını anlamlı olarak yordadığı fakat duyarsızlaşma alt boyutunu ise anlamlı olarak yordamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Motivasyon, Motivasyonel dil, Okul öncesi öğretmeni, Okul yöneticisi, Tükenmişlik

Kaynakça

• Ada, Ş., Akan, D., Ayık, A., Yıldırım, İ., & Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon etkenleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 151-166.
• Adıgüzel, İ. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri ile tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Akdöl, B., & Şahin: A. (2020). Yöneticinin kullandığı motivasyonel dilin astlarla etkileşim düzeyindeki rolü: otomativ sektöründe bir alan araştırması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 775-791. https://doi.org/10.16953/deusosbil.496953
• Alanoğlu, M. (2019). Algılanan okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenlerin karara katılma, örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişkinin analizi. Yayımlanmamış doktora tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Alhaija, Y., & Algani, Y. (2021). The connection between the school environment and teachers' burnout in primary schools in Arab society in Israel. Elementary Education Onilne, 20(5), 2468-2479. 10.17051/ilkonline.2021.05.269
• Alkevli, S. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ile örgüt iklimi algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Başaran, İ. (2004). Yönetimde İnsan İlişkileri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Bıçak, H. (2021). Okul yöneticilerinin kullandıkları motivasyonel dil ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Blase, J. J. (1986). A Qualitative analysis of sources of teacher stress: consequences for performance. American Educational Research Association, 23(1), 13. https://doi.org/10.2307/1163040
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cingöz, F. (2023). Matematik öğretmenlerinin matematiksel zihniyetlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çam, O. (1998). Tükenmişlik üzerine bir değerlendirme. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 14(11), 81-93. https://dergipark.org.tr/tr/pub/egehemsire/issue/49628/636152
• Dağcı, A. (2019). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyi ve tükenmişliğin okul yönetimiyle ilgili boyutlarına ilişkin karma bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demir, S. (2018a). Okul yöneticisinin kullandığı motivasyonel dilin öğretmen tükenmişliğindeki rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 1038-1050. https://doi.org/10.17860/mersinefd.441987
• Demir, S. (2018b). Okul yöneticilerinin kullandıkları motivasyonel dil ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(5), 633-638. https://doi.org/10.18506/anemon.395472
• Demir, S. (2018c). Okul yöneticilerinin motivasyonel dili ile öğretmen öz yeterliği arasındaki ilişki üzerine bir çalışma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 177-183. https://doi.org/10.18506/anemon.384848
• Demir, S. (2018d). Okul yöneticilerinin kullandığı motivasyonel dil ve öğretmen motivasyonunun incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Demir, S. (2019a). Okul yöneticisinin kullandığı motivasyonel dil ile öğretmenin okuldan ayrılma niyeti arasındaki ilişki. Trakya Eğitim Dergisi, 9(2), 211-221. https://doi.org/10.24315/tred.447908
• Demir, S. (2019b). Okul müdürünün kullandığı motivasyonel dil ve öğretmenin müdüre duyduğu bağlılık arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 365-379. https://doi.org/10.9779/pauefd.473600
• Demir, S. (2019c). Okul yöneticisinin kullandığı motivasyonel dil ile öğretmenin yöneticisine duyduğu güven ilişkisi . Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(Ek sayı), 165-180. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.468817
• Demirel, S. (2022). Okul yöneticilerinin kullandığı motivasyonel dil ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Commerce, Industry and Entrepreneurship Studies, 2(2), 44-64. https://utisgad.org/wp-content/uploads/2022/12/UTISGAD-2022-2-2-708.pdf
• Dönmez, İ., & İlgar, M. Z. (2020). Sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi Hatay İskederun ilçesi örneği. Biruni Sağlık ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 6, 1-20. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bsebd/issue/65317/1006362
• Ekici, F. Y. (2017). Mesleki tükenmişlik açısından okul öncesi öğretmenlerinin değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 425-446. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/324866
• Erdoğan, İ. (2000). Okul Yönetimi ve Öğretim Liderliği. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Ertürk, R. (2022). The relationship between the motivational language used by school administrators and the quality of leader- member exchange according to teacher perceptions. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 23(2), 811-826. DOI:10.17679/inuefd.1001010
• Ertürk, R., & Aydın, B. (2017). Öğretmenlerin iş motivasyonunu arttıran ve olumsuz etkileyen durumların incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(58), 582-603. DOI : 10.16992/ASOS.12971
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff Burn- Out. Journal of Social Issues, 30(1), 159- 165. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• George, D. & Mallery, P. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Referance 17.0 Update. 10th Edition, Pearson, Boston.
• Göksal, S. (2018). Matematik öğretmenlerinin algıladıkları okul iklimi ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürbüz, R., Erdem, E., & Yıldırım, K. (2013). Başarılı okul müdürlerinin özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 167-179. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47944/606579
• İnce, N. B., & Şahin, A. E. (2015). Maslach tükenmişlik envanteri- eğitimci formunu Türkçe'ye uyarlama çalışması. Eğitimde ve psikolojide ölçme ve değerlendirme dergisi, 6(2), 385-399. https://doi.org/10.21031/epod.97301
• Ji, D., & Yue, Y. (2020). Relationship between kindergarten organizational climate and teacher burnout: work-family conflict as a mediator. Front Psychiatry, 11, 408. DOI:10.3389/fpsyt.2020.00408
• Kan, Ü. D. (2008). Bir grup okul öncesi öğretmeninde tükenmişlik durumunun incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), 431-438. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/49100/626545
• Kara, M., & Alev: (2022). The mediating role of leader-member exchange in the relationship between motivational. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi [Journal of Theoretical Educational, 15(3), 699-715. https://doi.org/10.30831/akukeg.1081500
• Karademir, A., & Ören, M. (2020). Okul iklimi: anaokulu yöneticileri ve öğretmenlerin bakış açısıyla karşılaştırmalı bir araştırma. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(1), 206-236. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.8c.1s.10m
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, K., Küçük, F., & Arslan, B. (2017). Eğitimcilerde Tükenmişlik Sendromu ve Kurumsal Bağlılık. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Kazak, E., & Evirgen, G. (2024). Okul müdürlerinin baş etmekte zorlandıkları öğretmen, öğrenci ve veli kaynaklı sorunlar. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(1), 31-51. https://doi.org/10.33206/mjss.1228813
• Kazak, E., & Gündoğdu, G. (2023). Öğretmen tükenmişliğinin nedenlerine ve sonuçlarına yönelik nitel bir çalışma. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 175-207. DOI: 10.17679/inuefd.1161056
• Kurt, M. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin okul iklimi algısı ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 9(113), 7548-7551. DOI : 10.29228/sssj.70716
• Maslach, C., & Jackson: E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113. DOI:10.1002/job.4030020205
• Mayfield, J. R., Mayfield, M. R., & Kopf, J. (1998). The effects of leader motivating language on subordinate performance and satisfaction. Human Resource Management, 235-248. DOI:10.1002/(SICI)1099-050X(199823/24)37:3/43.0.CO;2-X
• Mayfield, J., Mayfield, M., & Kopf, J. (1995). Motivating language: exploring theory with scale development. The journal of business communication, 32(4), 329-344. https://doi.org/10.1177/00219436950320040
• Meriç, E., & Erdem, M. (2023). Öğretmenlerde sabır ve tükenmişlik ilişkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 51-83. https://doi.org/10.17860/mersinefd.1204194
• Mert, İ. S. (2011). Yöneticilerin kullandıkları motivasyonel dil ve performans üzerindeki etkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(26), 197-214. https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunsobed/issue/50197/646372
• Mert, İ. S., Keskin, N., & Baş, T. (2011). Motivasyonel dil teorisi ve ölçme aracının Türkçede geçerlik ve güvenilirlik analizi. Doğuş üniversitesi dergisi, 12(2), 243-255. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2151992
• Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. D. E. Ü. İ. İ. B. F. dergisi, 18(2), 113-130. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/211307
• Özen, H. (2013). Okul müdürlerine yönelik motivasyonel dil ölçeği: Türk kültürüne uyarlama, dil geçerliği ve faktör yapısının incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 87-103. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ebader/issue/44692/555189
• Sağlam, A. Ç. (2007). Eğitim Örğütlerinde Kuramdan Uygulamaya Güdüleme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Samo, A. H., Shaikh, N., & Mahar, F. (2022). Weawing words to create vows: exploring mediating role of trust and self-efficacy in relation of motivational language of the leader with organizational outcomes. Webology, 19(3), 2555-2576. https://www.webology.org/data-cms/articles/20220713112815amwebology%2019%20(3)%20-%20176%20pdf.pdf
• Seiler, B., Bortnowska, N., & Seiler, A. (2023). Teacher job burnout and psychosocial working conditions in school. Scientific Papers Of Silesian University of Technology Organization And Management Series, 176, 555-575.
• Sivik, S. (2018). Öğretmenlerin örgütsel adanmışlıkları ile lider-üye etkileşimi ve motivasyonel dil kullanımı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Sönmez, H. (2018). Okul müdürlerinin motivasyonel dil kullanımı ile öğretmenlerin okul iklimi algısı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Sullivan, J. J. (1988). Three roles of language in motivation theory. Academy of Management, 13(1), 104-115. https://doi.org/10.2307/258358
• Şama, H. Y. (2021). Okul yöneticilerinin kullandığı motivasyonel dil ile okul öncesi öğretmenlerinin örgütsel bağlılıklarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Şaştım, Z. (2019). Öğretmenlerin algılarına göre atalet ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Toplu, N. Y. (2012). Okul öncesi ve ilköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Tuğrul, B., & Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(12), 1-11. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11131/133126
• Tür, F. (2023). Kariyer basamakları uygulamasının öğretmenlerin mesleki gelişimi ve mesleki motivasyonuyla ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı, Düzce.
• Yakut, S. (2020). Okul müdürlerinin kullandığı motivasyonel dilin öğretmenlerin örgütsel bağlılığı üzerine etkisi: çanakkale ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Yıldırım, G. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin meslekten tükenmişlik ve psikolojik yılmazlık düzeyi ilişkisi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11-14, 811-826. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9722
• Yılmaz: E., Yazıcı, N., & Yazıcı, H. (2014). Öğretmen ve yönetici öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 24, 135-157. https://doi.org/10.11611/JMER357