DEĞER YÖNELİMLERİ KAVRAMININ TUTUM VE KÜLTÜR TUTUM BAĞLAMINDA İNCELENMESİ / INVESTIGATION OF THE VALUE ORIENTATIONS CONCEPT IN THE CONTEXT OF ATTITUDES AND CULTURAL ATTITUDES

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 45 - 54, 31.12.2023

Ömer Faruk Çimen

Öz

Bu çalışmada, değer kavramı, tutumlar, kültür bağlamında incelenecektir. Değerler tutumlara göre daha merkezdedir. Değerler bu yönü bireyin davranışlarını ve tutumlarını belirleyen bir yapıya sahiptir. Bir toplumda iyi ve kötünün ne olduğu, olması gereken düşünce ve davranış biçimleri değerler çerçevesinde şekillenir. Değerler doğumdan ölüme kadar geçen sürede dünyayı algılayışımızdan iş hayatımıza kadar birçok alanın temel taşlarındandır. Değerler ilgili toplumun kimliğini yansıtmaktadır. Toplumun varlığını sürdürebilmesi için geçmişteki değerleri günümüze aktarması, sahip olduğu değerleri gözeterek işlevini kaybetmiş değerin yerine yenisi koyması, mevcut değerlerini gelecek nesillere aktarmasıyla gerçekleşebilmektedir. İnsanın yaşamını şekillendiren ana ilkeler olarak tanımlanan değerler, bilişsel süreçleri etkileyen yegâne etmenlerden olup bireysel ve sosyal olan etkileşimlerde kilit rol oynamaktadır. İnsan biyolojik, psikolojik ve sosyal yapısıyla kişisel algılayışıyla dünyaya anlam yükler, algılar ve tanım yapar. İnsanın bu algılayışına şekil veren, insanın bu algılayışını çevresindeki diğer insanların algılayışından ayıran etmen değerledir. Bireylerin ait oldukları toplumda hayatları idame ettirmelerinde değerler büyük öneme sahiptir.

Absract
In this study, the concept of value will be examined in the context of attitudes and culture. Values are more central than attitudes. Values, this aspect, have a structure that determines the behaviors and attitudes of the individual. What is good and bad in a society, the forms of thought and behavior that should be shaped within the framework of values. Values are the cornerstones of many areas, from our perception of the world from birth to death, to our business life. Values reflect the identity of the relevant society. In order for the society to survive, it is possible to transfer the values from the past to the present, to replace the value that has lost its function by considering the values it has, and to transfer the existing values to the future generations. Values, defined as the main principles that shape human life, are the only factors affecting cognitive processes and play a key role in individual and social interactions. Humans give meaning to the world, perceive and define it with their biological, psychological and social structure and personal perception. The factor that shapes this perception of man and distinguishes it from the perception of other people around him is values. Values are of great importance for individuals to maintain their lives in the society they belong to.
Keywords: Value orientations, Attitude, Culture.

Anahtar Kelimeler

Değer yönelimleri, Tutum, Kültür.

Kaynakça

• Ağırkan, M. (2017). Üniversite öğrencilerinin değer yönelimleri ile psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan
• Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademede ki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi.7(3), 607-622.
• Aktürk, F. G. (2012) Çocukta değerler eğitimi açısından Üzeyir Gündüz’ün eserleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Allport, G.W (1968). Valeus and Our Youth’’Teaches College Record, Sy.63(1961), 211-219; The Person In Psychology, Boston.
• Ayan, K. (2016). Değerler Eğitiminin İmkanı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kırıkkale.
• Aydın, A. (2005). Dil Tarih Coğrafya Fakültesi öğrencilerinin değer hiyerarşileri ile ilahiyat fakültesi öğrencilerinin değer hiyerarşilerinin karşılaştırılması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, M. (2011). Değerler işlevleri ve ahlak. Değerler Eğitimi Dergisi,7 (19), 39-45.
• Balcı, N. (2008). İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Eğitiminin Etkililiği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul
• Baş, G., & Beyhan, Ö. (2012). Türkiyede değerler eğitimi konusunda lisansüstü tezlerin farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 10(24),55 77.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Çalışkur A. & Aslan, A.E. (2013). Rokeach Değerler Envanteri Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Balıkesir Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi. 16(29),81-105.
• Çalışkur, E. A. (2008). Üniversite öğrencilerinin yaşam değerleri ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi,
• Çınar, A. (2006). Modern zamanların değer arayışı: varlık-bilgi-değer birliğinin önemi. Değerler Eğitimi Dergisi,4 (11),53-68.
• Çimen, Ö.F. (2021). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumları ile değer yönelimleri ilişkisi. Lefke Avrupa Üniversitesi, KKTC.
• Çimen, Ö. F., & Serin, N. B. (2021). University students' attitudes towards gender roles predicting their value orientation. Participatory Educational Research, 8(4), 171-185.
• Demirhan İ. C. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Demirutku, K., & Tekinay, S. (2016). Beşeri değerler ile devamsızlık tutumları ve gerekçeleri arasındaki ilişkiler. Hacettepe Üniversitesi Dergisi, 31(3), 505-520.
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitimini insani değerler ölçeği ile sınanması (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Degerler Egitim Dergisi, 1 (4), 55-72.
• Fichter, J. (2011). Sosyoloji Nedir? (Çev. Çelebi, N.), Ankara: Anı Yayınları.
• Gürkan H., Çamlıyer H., & Saracaloğlu, A.S. (2000). Beden eğitimi öğretmen adaylarının değerler sistemi. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi,1, 35-52
• Gül, R. (2013). Bir değer eğitimi olarak ilköğretim döneminde doğruluk eğitimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tezi. Hitit Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çorum.
• Günay, M. (2003). Hermeneutik felsefe açısından bilgi-değer ilişkisi. Bilgi Değer Sempozyumu. (Ed:Ş.Yalçın). Ankara: Vadi Yayınları.
• Güngör E. (1993). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hökelekli, H. (2010). Modern eğitimde yeni bir paradigma: Değerler eğitimi. Eğitime Bakış Dergis, 6 (18), 4-10.
• Kılıç S., Yıldız Akyol, E., & Yoncalık O. (2018). Üniversite öğrencilerinin değer yönelimleri ve farkındalıklarının mutluluk düzeylerini yordaması.The Journal of Happiness & Well-Being, 6(1), 49-60.
• Kolhberg, L. (1969). Stage and sequence: the cognitive-developmental approach to socialization. In D.A. Goslin (Ed). Handbock of socialization Theory and Research,347-480.Chicago: R.Menally.
• Kuşdil, M. E., & Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15 (45), 59-76.
• Mehmedoğlu A.U. (2006). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin değer yönelimleri ve dindarlık-değer ilişkisi. M.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30,133-167
• Mıchaelis, U. J. (1988). Social Studies for Children (A Guide to Basic Instruction). (Ninth Edition) New Jersey: Prentice Hall İnc.
• Okumuş, E. (2010). Toplum ve ahlak eğitimi. Eğitime Bakış Dergisi, 6(18), 28-32.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi,1(3):217-239.
• Rokeach, M. (1969). Beliefs, attitudes, and values. San Francisco: JosseyBass Inc. Publishers.
• Rokeach, M. (1973). The Nature of Human Values. New York: Free Press.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: giresun eğitim fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10)73-88.
• Schwartz, S.H., & Bilsky, W. (1994). Values and personality. Europen Journal of Personality, 8,163-181.
• Sesli, Ç. (2014). ortaöğretim öğrencilerinin özerklik düzeyleri ile değer yönelimleri ve kendini ayarlama düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Sesli, Ç. ve Demir Başaran, S. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinin değer yönelimleri ve özerklik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenemsi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 238-258.
• Taşkın, Y.O. (2012). Öğretmen Adaylarının Değer Yönelimleri İle Akademik Motivasyonları Arasındaki İlişki.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Çanakkale.
• Tillich, P. (1960). Love, power and justice: Ontological analyses and ethical applications, New York: Oxforf University Press.
• Uncu, Ü. (2008). Öğretmen ve Eğitim Yöneticilerinin Değer Yönelimlerinin Çok Boyutlu Olarak İncelenmesi (İstanbul İli Örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul
• Uyar Y. (2007). Türkçe ögretiminde kültür aktarımı ve kültürel kimlik gelistirme, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, Gazi Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ünal, C. (1981). Genel tutumların veya değerlerin psikolojisi üzerine bir araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Weber, M. (1983). Post-testan ahlakı ve kapitalizmin ruhu, (Çev: Z. Aruoba), İstanbul: Hill Yayınları.
• Yalmancı, S. (2009). Öğretmen Adaylarının Değer Yönelimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Zonguldak.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
• Yazıcı, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (1), 209-223.