Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Temel Beceriler

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 91 - 115, 26.10.2022

İbrahim Doğan , Şahin Oruç

https://doi.org/10.53046/ijotem.1175532

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada 2018 yılında güncellenen Sosyal Bilgiler Öğretim Programında yer alan temel becerilerin 5, 6 ve 7’ nci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında nasıl yer aldığı araştırılmıştır. Öğretim programında 27 adet temel beceri vurgulanmış ve bu beceriler tek tek açıklanmasa da her bir öğrenme alanında kazandırılması hedeflenen beceriler yer almıştır. Ancak bu becerilerin ders kitaplarına yansıyıp yansımadığı veya nasıl yansıdığı önemli bir problem durumu olarak görülmelidir. Nitekim temel becerilerin öğrencilere kazandırılmasında ders kitapları oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu amaçla bu çalışmada öğretim programında vurgulanan temel becerilerin sosyal bilgiler 5, 6 ve 7’nci sınıf ders kitaplarına nasıl yansıdığı ve dolayısıyla ders kitaplarında bu becerilerin, hangi öğrenme alanlarında, hangi örneklerle yer aldığı incelenmiştir. Bu doğrultuda doküman incelemesi yöntemi yoluyla sosyal bilgiler 5, 6 ve 7’nci sınıf ders kitapları incelenmiş ve her bir öğrenme alanında yer verilen örnekler, etkinlikler vs. analiz edilerek bu becerilerin ders kitaplarında nasıl yer aldığı anlaşılmaya çalışılmıştır. Buna göre bu ders kitaplarında temel becerilerin çeşitli etkinlik ve içeriklerle örneklendirildiği ve öğretim programında ilgili öğrenme alanında kazandırılması hedeflenen becerilerin ön plana çıkarılmaya çalışıldığı görülmüştür. Özellikle 5’inci sınıf düzeyinde daha fazla temel beceriye yer verildiğini görmekteyiz. Diğer yandan gerek öğretim programında gerekse de incelenen ders kitaplarında bu becerilerin kazanımlarla ilişkilendirilmediği ve hangi becerilerin, hangi konular dahilinde öğrencilere kazandırılacağına dair bir ifadeye yer verilmediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler, temel beceri, ders kitabı, öğretim programı

The Basıc Skılls in Socıal Studıes Textbooks

Öz

In this study, it was investigated how the basic skills included in the Social Studies Curriculum updated in 2018 are included in the 5th, 6th and 7th grade social studies textbooks. 27 basic skills were highlighted in the curriculum and although these skills were not explained individually, the skills that were aimed to be acquired in each learning area were included. However, whether or not these skills are reflected in textbooks or how they are reflected should be considered as an important problem situation. As a matter of fact, textbooks have a very important place in providing basic skills to students. For this purpose, in this study, it was examined how the basic skills emphasized in the program are reflected in the social studies 5th, 6th and 7th grade textbooks, and therefore, which learning areas and examples of these skills are included in the textbooks. In this direction, social studies 5th, 6th and 7th grade textbooks were examined through the document review method and examples, activities, etc. were included in each learning area. by analyzing, it has been tried to understand how these skills are included in textbooks. Accordingly, it has been observed that basic skills are exemplified in these textbooks with various activities and contents, and that the skills aimed to be gained in the relevant learning area in the curriculum are tried to be brought to the forefront. We see that more basic skills are included, especially at the 5th grade level. On the other hand, it was observed that both in the curriculum and in the textbooks studied, these skills were not associated with achievements, and there was no statement about which skills would be given to students in which subjects.

Anahtar Kelimeler

Social studies, basic skills, textbook, curriculum

Kaynakça

• Ablak, S. (2017). Sosyal bilgiler programındaki becerilere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Aksoy, B., Akbaba, B.,& Kılcan, B., (Ed.) (2019). Sosyal bilgilerde beceri eğitimi içinde (s.4-17). Pegem Yayınları.
• Altay, N., (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının beceriler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi. (41), 276-297.https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.805054
• Aydemir, M. & Adamaz, K. (2017). Ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki kazanım ve etkinliklerin ortak ve derse özgü beceriler açısından incelenmesi. International Journal of Field Education. 3(2), 37-59. https://doi.org/10.32570/ijofe.342445
• Aydın, A. (2019). Sınıf yönetimi. Pegem Yayınları.
• Azer, H. (2019). MEB 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ekoyay Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. Çakmak, E.K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Yayınları.
• Çelikkaya, T. & Kürümlüoğlu, M. (2017). Sosyal bilgiler öğretim programında kazandırılması hedeflenen alan becerilerine kitaplarda yer verilme durumu. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14(40), 141-158. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/33533/311117
• Çelikkaya, T., Başarmak, U., Filoğlu, S. & Şahin, B. (2013). Reflection levels of values to be gained explicitly in secondary schools on textbooks. The Online Journal of New Horizons in Education, 3(2), 8-20.https://www.tojned.net/?pid=showissue&issueid=100
• Demir, Y. & Atasoy, E. (2018). 5. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabının (2017) değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 31(2), 753-780. https://doi.org/10.19171/uefad.505647
• Demircioğlu, İ. H. (2005). Sekizinci sınıf öğrencilerinin tarih öğretiminde kullanılan zaman ve kronolojiyle ilgili bazı kavramları anlama düzeyi. Eğitim Araştırmaları Dergisi.(9),155-163. https://www.academia.edu/attachments/37981827/download_file?st=MTY2NjAzNjgMyw4OC4yNDMuMTM2LjI1NA%3D%3D&s=swp-splash-paper-cover
• Ecevit, T. & Kaptan, F. (2021). 21. Yüzyıl becerilerinin kazandırılmasına yönelik tasarlanan argümantasyon destekli araştırma sorgulamaya dayalı öğretim modelinin betimlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 36(2), 470-488. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/3118-published.pdf
• Eker, S. (2020). 2005 Sosyal bilgiler öğretim programı ile 2018 sosyal bilgiler öğretim programının karşılaştırmalı analizi. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 5(1), 86-103. https://dergipark.org.tr/tr/pub/farabi/issue/53788/600977
• Ekiz, D. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri yaklaşım, yöntem ve teknikler. Anı Yayıncılık.
• Gümüş, N., Akyol, C., Avcı, G. & Dikicigil, Ö. (2019). Sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki becerilerin 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan etkinlikler kapsamında incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies. (77), 219-229. DOI: 10.29228/JASSS.30270
• Güneş, F. (2012). Bologna süreci ile yükseköğretimde öngörülen beceri ve yetkinlikler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi.(1),1-9. https://dergipark.org.tr/tr/pub/higheredusci/issue/61477/917978
• Harut, S. B. (2019), MEB. 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ata Yayıncılık.
• Hotaman, D. (2008). Yeni ilköğretim programının kazandırmayı öngördüğü temel becerilerin öğretmen, veli ve öğrenci algıları doğrultusunda değerlendirilmesi.[Doktora Tezi Marmara Üniversitesi]. Marmara Üniversitesi Dijital Kütüphanesi.http://katalog.marmara.edu.tr/yordam/p=1&q=davut+hotaman&alan=tum_txt
• Kalaycı, N. & Baysal, S. B., (2020). Sosyal bilgiler öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi (2005-2017-2018). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 22(1),106-129. https://doi.org/10.32709/akusosbil.544022.
• Kaptan, F., Yetişir, M. İ. & Demir, M., (2007). Beceriden bilimsel süreç becerilerine farklı bakış açılarının incelenmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi, (338),15–23. http://www.tekisik.org/cagdas-egitim-dergisi
• Karasu A., E., & Faiz, M., (2018). 4.ve 5.sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21. https://dergipark.org.tr/en/pub/sbyy/issue/38224/428604
• Kaya, E. & Öner, G., (2017). 100. yaşındaki sosyal bilgiler dersini sosyalleşme ve toplu öğretim ekseninde yeniden düşünmek. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.1.(2), 1-23. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/408654.
• Kılıç, A. & Seven, S., (2002), Konu alanı ders kitabı incelemesi, Pegem Yayınları. MEB.(2018). 2018 sosyal bilgiler öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
• Mutluer, C. (2013). Sosyal bilgiler programlarında yer alan beceriler hakkında sosyal bilgiler öğretmen görüşleri (İzmir Menemen örneği). Turkish Studies-International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8(7), 355-362. DOI:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5236.
• NCSS [National council for the social studies]. (2022). 15 Ekim 2022 tarihinde https://www.socialstudies.org/about. adresinden erişildi.
• Öğreten, A. (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki temel becerileri kazandırmada ilkokul dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabı içeriğinin yeterliliğine ilişkin öğretmen görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Ordu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, C., (2012). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinler arası bir bakış. Sosyal bilgiler öğretimi, Pegem Yayınları.
• Öztürk, T. & Öğreten, A., (2017). 2005 yılı sosyal bilgiler öğretim programındaki becerileri kazandırmada ders kitaplarının yeterliliğine ilişkin öğretmen görüşleri. AJESI Anadolu Journal of Educational Sciences International. 7 (2), 234-259. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/333482
• Şahin, E. (2019). MEB 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, Anadol Yayıncılık.
• Tavşancıl, E. & Aslan, E. A. (2002). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayıncılık Hizmetleri.
• TDK. Türk Dil Kurumu, (2022). www.sozluk.gov.tr. 25.05. 2022. tarihinde erişildi.
• Ültay, E., Akyurt, H. & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi. (10), 188- 201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703.
• Ünsal, Y. & Güneş, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 22 (3), 107-120. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6764/91001
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, M. & Karamustafaoğlu, S. (2020). Ortaokul 5. ve 6. sınıf fen bilimleri ders kitapları hakkında öğretmen görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 9 (1), 93-120. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/36976?show=full