On the Name Tonyukuk / Tunyukuk

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 171 - 184, 31.12.2019

Hakan Aydemir

Öz

As is well known, no consensus has been reached as to whether the phrase Twń^wk^wk /  Twny^wk^wk in Old Turkic inscriptions should be read as

Tońukuk / Tuńukuk or another. Longstanding studies on this topic have not yet resolved this problem. The present study tries to clarify the origin

of the phrase in question and its phonetic structure in Old Turkic by accounting of the etymological studies carried out on this topic and

considering the spelling of this name in Chinese sources.

Anahtar Kelimeler

Tonyukuk, Tunyukuk, Old Turkic

Tonyukuk / Tunyukuk Adı Üzerine

Öz

Bilindiği üzere yazıtlarda Twń^wk^wk /  Twny^wk^wk  harfleriyle yazılan bu ibarenin Tońukuk / Tuńukuk mu ya da başka bir şekilde mi okunması

gerektiği konusunda henüz bir görüş birliğine varılamamıştır. Bu konuda uzun zamandır yapılan araştırmalar bu soruna henüz bir netlik kazandıramamıştır.

Çalışma, bu konudaki kökenleme çalışmalarını tanıtarak ve bu adın Çin kaynaklarındaki yazımını da dikkate alarak söz konusu ibarenin kökenini ve Eski Türkçedeki ses yapısını açıklığa kavuşturmaya çalışıyor.

Anahtar Kelimeler

Tonyukuk, Tunyukuk, Eski Türkçe

Kaynakça

• Aydın, E. (2019a): Türklerin Bilge Atası Tonyukuk. İstanbul.
• Aydın, E. (2019b): Sibirya’da Türk İzleri. Yenisey Yazıtları. İstanbul.
• Aydın, E. (2019c): On The Name and Titles of Tonyuquq. Türkbilig, 37, 2019: 1-10.
• Babayarov, G. (2017): On the relations between the rulers of Chach and Tokharistan in the Pre-Islamic period. Archivum Eurasiae Medii Aevi. 2017: 23: 5-20.
• Çandarlıoğlu, G. (2004): Uygur Devletleri Tarihi ve Kültürü (Çin Kaynakları ve Uygur Kitabelerine Göre). İstanbul.
• DTS Nadelyaev, V. M. vd. (1969): Древнетюркский словарь. Ленинград.
• Elöve, A. U. (1958): Bir Yazı Meselesi Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı. Belleten. 1958: 69-85.
• Erdal, M. (1991): Old Turkic Word Formation. A Functional Approach to the Lexicon. I-II. Wiesbaden.
• Giraud, R. (1961): L’inscription de Baïn Tsokto. Paris.
• Hirth, F. (1899): Nachworte zur Inschrift des Tonyuquq. Beiträge zur Geschichte der Ost-Türken im 7. und 8. Jahrhundert nach chinesischen Quellen. In: Radloff, W.: Die alttürkischen Inschriften der Mongolei (Zweite Folge). St.-Petersburg, 1899: 1-140.
• Jankowski, H. (2013): Turkic tūn ~ tun, tunġuč, tunŋġut ‘firstborn’; Kalmuk: tuŋg˱ū ‘woman who bore only one child; mare after the first foal’ – an attempt at etymology. Yalım Kaya Bitigi – Osman Fikri Sertkaya Armağanı. User, H. Ş. / Gül, B. (Haz.). Ankara, 2013: 345-354.
• KarK. Baskakov, N. A. / Zayonçkovskiy, A. / Şapşal, S. M. (1974): Караимско-русско-польский словарь. Москва.
• Klyaştornıy, S. G. (1966): Тоньюкук – Ашидэ Юаньчжэнь. Тюркологический Сборник, 1966: 2002-205.
• Liu, M-T. (2006): Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri. Ayaoğlu, E. / Banoğlu, D. (Çev.). İstanbul.
• Loewe, M. (19932): Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide. New Haven. TONYUKUK / TUNYUKUK ADI ÜZERİNE 183
• Маlov, S. Е. (1951): Памятники древнетюркской пись- менности. Тексты и исследования. Ленинград.
• Nadelyaev, V. М. (1963): Чтение орхоно-енисейского знака y и этимология имени Тоньукука. Тюркологические исследования, 1963: 197-213.
• Müller, F. K. (1913): Ein Doppelblatt aus einem manichäischen Hymnenbuch: (Maḥrnâmag). (Mit 2 Tafeln). Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. 1912, Nr. 5. Berlin, 1913: 1-40.
• Ölmez, M. (20153): Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları. Metin-Çeviri-Sözlük. Ankara.
• Pulleyblank, E. G. (1984): Middle Chinese: A Study in Historical Phonology. Vancouver.
• Pulleyblank, E. G. (1991): Lexicon of reconstructed pronunciation in Early Middle Chinese, Late Middle Chinese, and Early Mandarin. Vancouver.
• Radloff, W. (1895): Die alttürkischen Inschriften der Mongolei. St.-Petersburg.
• Radloff, W. (1899): Die alttürkischen Inschriften der Mongolei (Zweite Folge). St.-Petersburg.
• Sertkaya, O. F. (2003): Kâzım Mirşan’a Cevap: Bilgi (Bilge) Atuñ Ukuk Adlı Bir Tarihçimiz Var mı? Orkun. Temmuz, 65, 2003: 31-33.
• Sertkaya, O. F. (2012): Göktürkçedeki y (ny) Runası Üzerine. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. Sayı: 1- 4, 2012: 1-10.
• Tekin, T. (1994): Tunyukuk Yazıtı. Ankara.
• Togan, İ. / Kara, G. / Baysal, C. (2017): Çin Kaynaklarında Türkler. Eski T’ang Tarihi (Chiu T’ang-shu). Ankara.
• Tuguşeva, L. Yu. (2013): Уйгурские деловые документы X-XIV вв. из Восточного Туркестана. Москва.