Analitik Ağ Süreci, TOPSIS ve PROMETHEE Yöntemleri ile Fiziksel Engelliler için Aktif Tekerlekli Sandalye Seçimi

Yıl 2023, , 76 - 87, 30.06.2023

Mehmet Tan , Emre Yazıcı , Hacı Mehmet Alakaş

https://doi.org/10.29132/ijpas.1182406

Öz

Tekerlekli sandalye, fiziksel engelliler için günlük yaşamın vazgeçilmez unsurlardan birisidir. Tekerlekli sandalyeler dünya çapında kullanım amaçlarına göre birçok firma tarafından üretilmektedir. Çeşitliliğin çok olduğu bu sektörde, engelli bireyler için doğru sandalye seçimi engellilerin hem hayat kaliteleri hem de sağlıkları açısından önem arz etmektedir. Bu nedenle çalışmamızın amacı, fiziksel engellilere, kendileri için en uygun tekerlekli sandalyeyi önerebilmektir. Araştırmamızda, beş adet tekerlekli sandalye üreticisinin ürettiği aktif tekerlekli sandalyeler için 18 adet kriter eşliğinde çok kriterli karar verme yöntemleri (ÇKKV) ile değerlendirilme yapılmıştır. Bu yöntemler, Analitik Ağ Süreci (AAS), Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS) ve The Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluation (PROMETHEE)’dir. Çalışmada uzman görüşleri sonucunda, tekerlekli sandalye seçiminde nihai sıralamalar elde edilmiştir. Tekerlekli sandalye kullanıcısı fiziksel engelli bireyler için en uygun tekerlekli sandalye seçilerek hayat standartlarının yükseldiği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Engellilik, fiziksel aktivite, manual tekerlekli sandalye, çok kriterli karar verme

Active Wheelchair Selection for the Physical Disabled with Analytical Network Process, TOPSIS and PROMETHEE Methods

Öz

Wheelchair is one of the indispensable elements of daily life for the physically disabled. Wheelchairs are produced by many companies around the world according to their intended use. This protection, where there is a lot of diversity, and the selection of the right chair for the disabled are important in terms of both their quality of life and their health. For this reason, the aim of our study is to suggest the most suitable wheelchair for the physically handicapped. In our research, active wheelchairs created by five wheelchair manufacturers were handled with multi-criteria decision making methods (MCDM) accompanied by 18 criteria. These methods are Analytical Network Process(ANP), Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution(TOPSIS) and The Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluation(PROMETHEE). As a result of expert opinions in the study, final rankings were obtained in wheelchair selection. It has been demonstrated that the most suitable wheelchair for wheelchair users and physically disabled individuals has been selected and their living standards have increased.

Anahtar Kelimeler

Disability, physical activity, manual wheelchair, multi criteria decision making

Kaynakça

• Ahmad, M. N., Maidin, N., Rahman, M., & Osman, M. (2017). Conceptual Design Selection of Manual Wheelchair for Elderly by Analytical Hierarchy Process (AHP) Method: A Case Study. International Journal of Applied Engineering, 12(17), 6710-6719.
• Alptekin, N. (2010). Analitik Ağ Süreci Yaklaşımı ile Türkiye’de Beyaz Eşya Sektörünün Pazar Payı Tahmini. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(1), 18-27.
• Aly, M. F., Attia, H. A., and Mohammed, A. M. (2013). Integrated Fuzzy (GMM) -TOPSIS Model for Best Design Concept and Material Selection Process. International Journal of Innovative Research in Science, Engineering and Technology, 2(11), 6464-6486.
• Anık, Z. (2007). Nesne Yönelimli Yazılım Dillerinin Analitik Hiyerarşi ve Analitik Network Prosesi ile Karşılaştırılması ve Değerlendirilmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri.
• Arıbaş, M., & Özcan, U. (2016). Akademik Araştırma Projelerinin AHP ve TOPSIS Yöntemleri Kullanılarak Değerlendirilmesi. Politeknik Dergisi, 19(2), 167-177.
• Batavia, M. (2001). Changing chairs: anticipating problems in prescribing wheelchairs. disability and rehabilitation, 23(12), 539-548.
• Boz, Ö. (2019). Engelsiz tasarım bağlamında tekerlekli sandalye kullanıcılarına yönelik mutfak tasarım önerisi (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).
• Brans, J. P., and De Smet, Y. (2016). PROMETHEE Methods. Multiple criteria decision analysis: state of the art surveys, 187-219.
• Brans, J. P., and Vincke, P. A. (1985). Preference Ranking Organization Method: The PROMETHEE Method for MCDM. Management Science(31), 647-656.
• Çınar, H. (2008). Yaşam hakkı: tekerlekli sandalye kullanıcılarının konut iç mekan donatı elemanları ve mobilya kullanımı. Politeknik Dergisi, 11(2), 0-0.
• Dağdeviren, M., ve Eraslan, E. (2008). Promethee Sıralama Yöntemi İle Tedarikçi Seçimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(1), 69-75.
• Desai, S., Mantha, S., ve Phalle, V. (2019). TRIZ and AHP in Early Design Stage of a Nove Reconfigurable Wheelchair. Journal of Mechanical Engineering, 16(3), 123-141.
• DiGiovine, C. P. (2003). Whole-Body Vibration During Manual Wheelchair Propulsion With Selected Seat Cushions and Back Supports. IEEE Transactions on Neural Systems and Rehabilitation Engineering, 11(3), 311-322.
• DiGiovine, M. M. (2000). User Assessment of Manual Wheelchair Ride Comfort and Ergonomics. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 81(4), 490-494.
• Doruk, M. (2019). Tekerlekli Sandalye Basketbol Oyuncularında Core Kas Dayanıklılığı ile Aerobik Kapasite, Hız, Çeviklik ve Spora Özgü Beceriler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Spor Bilimleri Dergisi, 30(3), 96-106.
• Göktürk, İ. F., Eryılmaz, A. Y., Yörür, B., ve Yuluğkural, Y. (2011). Bir İşletmenin Tedarikçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin Çözümünde AAS Ve Vikor Yöntemlerinin Kullanılması. Journal of Science and Technology of Dumlupınar University, (025), 61-74.
• Guan, T. M., Qin, M. C., & Yuan, Y. L. (2012). The evaluation of wheelchair comfort based on analytic hierarchy process. In Advanced Materials Research, 415, 1055-1059.
• Hambali, A. (2008). Use of Analytical Hierarchy Process (AHP) for Selecting The Best Design Concept. Jurnal Teknologi(49(A)), 1-18.
• Hamurcu, M., ve Eren, T. (2017). Raylı Sistem Projeleri Kararında AHS-HP ve AAS-HP Kombinasyonu. Gazi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-13.
• Hong, E. K. (2016). Improving the comfort of manual wheelchair back supports (Doctoral dissertation, University of Pittsburgh).
• http://www.superdecisions.com/ (accessed 15 February 2023).
• https://www.who.int/newsroom/factsheets/detail/disability-and-health/ (accessed 15 February 2023).
• Hwang, C. L., and Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications.
• Iksan, M. N. (2021). Design of a Multi-Functional Wheelchair Based Fuzzy Analytical Hierarchy Process. Journal of Ocean, Mechanical and Aerospace, 65(1), 8-13.
• Karabay, İ., Fırat M., ve Şenlikçi, H. B. (2021). Türkiye’de Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarının Karşılaştıkları Sorunlar ve İlişkili Faktörler. Journal of Physical Medicine and Rehabilitation Sciences, 24(1), 9-52.
• Kazançoğlu, Y., ve Ada, E. (2010). Perakende Sektöründe Tedarikçi Seçiminin Bulanık AHP ile Gerçekleştirilmesi. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 29-52.
• Kuvvetli, V. (1995). Ortopedik özürlüler için Tekerlekli Sandalye tasarımı: Tekerlekli Sandalyenin verimliliğinin arttırılması için bir araştırma (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).
• Kwarciak, A. M. (2004). Performance analysis of suspension manual wheelchairs (Doctoral dissertation, University of Pittsburgh).
• Lemay, V. (2011). Relationships between wheelchair skills, wheelchair mobility and level of injury in individuals with spinal cord injury. Spinal Cord, 50(1), 37-41.
• Mistarihi, M. Z., Okour, R. A., and Mumani, A. A. (2020). An integration of a QFD model with Fuzzy-ANP approach for determining the importance weights for engineering characteristics of the proposed wheelchair design. Applied Soft Computing, 90.
• Muqodimah, F. N., Susmartini, S., and Priadythama, I. (2019, April). Designing an Assistive Devices for Transferring a Wheelchair Users with Comparative Study using AHP Method and Delphi Method. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, IOP Publishing, 495(1).
• Mülayim, A. (2020). Tekerlekli Sandalye Kullanan Engellilerin Sosyal Hayata Katılımında En Büyük Engel; Yapılı Çevrede Yaşanan Problemler Ve Çözüm Önerileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 357-382.
• Rizzuti, S., and De Napoli, l. (2016). The challenging phase of concept selection integrated with the customers’judgement noticed by the kano model. Proceedings of the 18th International Conference on Engineering and Product Design Education (E&PDE16), Design Education: Collaboration and Cross-Disciplinarity, Aalborg, Denmark, 8th-9th September 2016, 460-465.
• Saaty T. L., and Vargas L. G. (2006). Decision Making with the Analytic Network Process. Springer Science, (282).
• Saltan, A., Ergün, N. (2017). Kadın Tekerlekli Sandalye Basketbolcularında Fonksiyonel Bağımsızlık, Yaşam Kalitesi Ve Tekerlekli Sandalye Becerilerinin Araştırılması. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 28(2), 60-67.
• Shirley, G. (2001). Comparison of Fatigue Life for 3 Types of Manual Wheelchairs. Archives of physical medicine and rehabilitation, 82(10), 1484-1488.
• Stefanov, D. (2015). The development and testing of a system for wheelchair stability measurement. Medical Engineering & Physics, 37(11), 1061-1069.
• Tosun, G. (2010). Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarına Yönelik Banyo Sağlık Gereçlerinin İşlevsellik Analizi (Doctoral dissertation, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Ulusoy, S. (2008). Bedensel engelli okçularda fiziksel performansın değerlendirilmesi (Master's thesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Uyanık, M. (2022). Tekerlekli sandalye kullanan kişilerin antropometrik ölçümlerinin tekerlekli sandalyeye uygunluğu. Sağlık ve Toplum, 12(1), 66-71.
• Üstün, Ö., Özdemir, M. S., ve Demirtaş, E. A. (2005). Kıbrıs Sorunu Çözüm Önerilerini Değerlendirmede Analitik Serim Süreci Yaklaşımı. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 16(4), 2-13.
• Woude, L. V. (2001). Biomechanics and physiology in active manual wheelchair propulsion. Medical Engineering & Physics, 23(10), 713-733.
• Yaralıoğlu, K. (2010). Karar Verme Yöntemleri. Detay Yayıncılık. Ankara.
• Yılmazçoban, İ. K. (2009). Engelli araçlarının sonlu elemanlar metodu yardımı ile çevresel şartlara uygunluğunun incelenmesi (Doctoral dissertation, Sakarya Universitesi (Turkey)).
• Yuan, Y., & Guan, T. (2014). Design of Individualized Wheelchairs Using AHP and Kano Model. Hindawi Publishing Corporation Advances in Mechanical Engineering, 6